20e JAARGANG
| =
H
f 1,29
ONAFHANKELIJK TIJDSCHRIFT VOOR PRAKTISCHE ELEKTRONICA
VERSCHIJNT TWEEMAAL
PER MAAND
Prognoses
voor
1972
Witlees-inrichtingen
met nemafische
vloeibaar-kristal-
lijne stoffen
Automatisch
fotograferen
ook bij
maanlicht
Ontwerpen van
digitale schakelingen
volgens de methode
van
„het slechtste geval”
` Radar waarschuwt
voor onzichtbare
luchtturbulentie
De BB113 drievoudige af-
stemdiode kan de volu-
mineuze afstemcondensa-
tor vervangen.
(Foto Siemens)
ME EA TREE
He... |
Israelische komponenten?
Ja, ondanks de sterke internationale konkurrentie is Mijnssen
zeker van het verkoop-sukses van de Tadiran komponenten... daar zijn ook
goede redenen voor!
Jaffa’s zijn echt niet het enige export-artikel d
van Israel.
Op het gebied van de elektronika blaast men een `
fikse partij mee. Inderdaad is de markt voor kompo- t
nenten - ook in Nederland - al goed voorzien. |
Als Mijnssen desondanks Tadiran komponen-
ten introduceert, moeten daarvoor wel zeer goede ;
redenen bestaan. Die zijn er dan ook.
Tadiran is een jonge, zeer dynamische indu-
strie die helemaal is toegespitst op de produktie van
speciale elektronische komponenten.
Dankzij gunstige ekonomische omstandighe-
den kan Tadiran leveren tegen zeer interessante |
prijzen. Bovendien levert Tadiran snel, zeer snel.
¥GIGIZ
TADIRAN
ISRAEL ELECTRONICS INDUSTRIES LTD.
Een van de specialiteiten: VHF-UHF POWER
TRANSISTOREN, voor 12 en 28 Volt in TO-39, TO-60
en striplinebehuizingen. Uitgangsvermogens van 1 tot |
25 Watt. Frekwenties: van 200 tot 1200 MHz. Zeer :
aantrekkelijke prijzen.
Toepassingen: Mobilofoons, telemetrie, radio-
sondes, CATV, noodradio's, sonobuoys enz.
pe SEN
Mijnssen & Co N.V., Afd. eee 7
Me Keizersgracht 369, Amsterdam.” ie
vd Ge? Ak ai Telex, 14066, has
TT GEGEE ne MEN Lé
ONAFHANKELIJK TIJDSCHRIFT
VOOR PRAKTISCHE ELEKTRONICA
waarin opgenomen ,
„ELECTRON DIGEST",
orgaan van het Internationaal Documentatie
Centrum voor Elektronische Toepassingen
(IDOGET) Antwerpen
Uitgave van:
N.V. Uitgeversmij. Æ. E. Kluwer
Technische Tijdschriften
Redactie, administratie en advertentie-
afdeling
Polstraat 10-12 — Postbus 23
Deventcr-6600 — Tel. 0 5700 - 7 55 22
Giro 86 12 21
Bankrelatie:
Algemene Bank Nederland N.V., Deventer
No. 596247265
Redactie:
C.J. Bakker
P. Hadderingh
Medewerkers in Nederland en België:
ir. E. A. L. M. Aerts
W. Arckens
L. Berends
W. De Boeck
ir. W. v. Bokhoven
J. Bron
H. E. Charlouis
. Denis
. W. Diefenbach
. J. R. G. Van Dijck
. L. Doesburg
. Y. Drost
. R. Engelen
, Everaert
Kg E. van Eyk
Ty; SS; Geer
fA OF SE;
A>
Si ^
o
Sg
Goddijn
esp
oor
> EOD
ZE
TOE
jaarabonnement .
losse nummers
België
losse nummers
buitenland .
Th. v. d. Heuvel
H. Hinlopen
F. Hofma
W. Jak
J. H. Jansen
drs. W. D. M. Janssen
H. Jekel
Th. R. J. Koehoorn
M. Leeuwin
H. Leydens
Th. C. Lof
W. Olthoff
H. Saeys
drs. F. M. Schimmel
J. Smilde
F. A. S. Sterrenburg
P. Vijzelaar
H. A. O. Wilms
P. v. d. Wyngaert
. . £26—
(tact, 4% O.B.)
wee EE 1.26
(incl. 4% O.B.)
. « . « 400 Fr
n 20 Fr
f 29,— per jaar
Luchtposttarieven op aanvraag
De in Radio Electronica opgenomen sche-
ma's en bouwbeschrijvingen zijn uitsluitend
bestemd voor huishoudelijk en experimen-
teel gebruik — (octrooiwet)
Verkrijgbaar bij stationskiosken, boek- en
radiohandclaren
Verschijnt tweemaal per maand
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
IN DIT NUMMER
Informatica
Spitsvondige schakelingen
Onderwijsproblemen
en didactick
Halfgeleiders
Telecommunicatietechniek
Vaste rubrieken
12
I5
17
19
24
35
37
1
1 januari 1972
20e jaargang
Prognoses voor 1972
Opwekken van bijzondere elektrische
signalen
Automatisch fotograferen ook bij
maanlicht
Uitlees-inrichtingen met nematische
vloeibaar-kristallijne stoffen
Thermo elektrische generator als een
zelfstandige energiebron voor onder-
water-doeleinden
Nieuwe ontwikkelingen in de optica,
toegepast bij de fabricage van halfge-
leiders
Automatische reset voor TTL-blokjes
Elektronische rem
Automatische muziekonderdrukker
voor discobar
Elektronica-onderwijs in Nederland
BB113: Drievoudige afstemdiode voor
KG-MG-LG
Ontwerpen van digitale schakelingen
volgens de methode van ,het slechtste
geval”
Logische basisschakelingen met bouw-
stenen in TIL deel 6
Radar waarschuwt voor onzichtbare
luchtturbulentie
Weersatellieten waarnemen dl. X
Synchronisatie door een kristaloscil-
lator
Nieuwe KTV-reportagewagens
Nieuwe CCTV produkten van ITC
£- -Journaal
Astro-elektronica
Boekbespreking
Nieuws voor Handel en Industrie
3A
ke
1
|
l
Vanaf dinsdag |l januari 1992 kunt u weer bii ons
erechi, maar dan in ons bedrijfspand aan de
SPOORSINGEL UO te ROTTERDAM
schiebroek Bergschenhoek
en Be
rkel Ln vanuit Gouda,
` Dessen Utrecht en de
gat = a LÊ
vanuit Delft
en Den Haag —
“=
<<
vanuit rs
Vlaardingen 2 7, |
e.v.
ar von dom
Zo g e ELEKTRONICA
EA
si te
P + = STATION we? (Fort
ad eat sane” Si n $
pannen" (EES | O A s
€
Ene
„nn e, aac E he
s.n." uv wee "e Säi, RE `
S uyi KU KE `
Ee Te Bi
oë ech"
K Vs ZA j
Lem
A
RE ge A
RE En Ga? b Maasbruggen
EN
3 ap?
emsspoorlijn
mm water of groenstrook
via de
tunnel
In de afgelopen vijf jaar hebben wij ons leveringsprogramma gepresenteerd vanuit onze
bedrijfspanden aan de Snellemanstraat te Rotterdam. Met ingang van 1 januari 1972
betrekken wij echter ons bedrijfspand aan de Spoorsingel 49 te Rotterdam-3004, waar al
onze afdelingen ondergebracht zijn. Dit bedrijfspand is op een bijzonder eenvoudige ma-
nier bereikbaar: met de trein tot het Centraalstation en dan 1 minuut lopen vanaf de
Blijdorpuitgang, met de lokale bus- en tramverbindingen en de interlokale busverbin-
dingen (door de tunnel van station CS lopen), de metro en vanuit de diverse invalswegen
met uw eigen vervoermiddel. Vanuit dit adres kunnen wij ons geavanceerde programma
meer intensief en representatief presenteren.
Let u wel even op enkele veranderingen in postbusadres en telefoonnummers?? Door ze
nu te noteren voorkomt u, dat u ze later moet gaan opzoeken...
POSTBUS 450, ROTTERDAM-3004, TELEFOON: 010-670022*-240812,
TELEX: 25336 DAMEL NL.
nee Wij wensen al onze relaties een bijzonder voorspoedig 1972.........
4A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1 i
VAN DAM ELEKTRONICA - VAN DAM ELEKTRONICA - VAN DAM ELEKTRONICA
Niet zonder reden zijn wij zelf ook blij met de ingebruikneming van ons bedrijfspand
aan de Spoorsingel 49 en — op 1 december 1971 — het vijfjarig bestaan van onze afde-
ling „„elektronica''. In deze afgelopen 5 jaar heeft deze afdeling haar bestaansrecht vol-
komen aangetoond en heeft een dusdanige groei ondergaan, dat een groter bedrijfspand
een noodzaak ging worden. Dat wij blij zijn willen wij gaarne laten blijken door mid-
del van enkele bijzondere aanbiedingen, welke uitsluitend via ons bedrijf te Rotterdam
gedurende de gehele maand januari van toepassing zullen zijn:
1 50 stuks silicium transistoren type BC170B (plastic-uitvoering van de BC108b,
BC148b, TP108b, BC183b en tevens te gebruiken als ,,TUN’’) Vce = 20 volt,
Ic = 100 mA, Pc = 200 mW, behuizing: TO-92, Hfe: 240-500
voor de speciale prijs van f 22,50 + 14 % B.T.W.
2 50 stuks silicium transistoren type BCI71B (plastic-uitvoering van de BC107b,
BC147b, TP107b, BC182b en tevens te gebruiken als TUN" Vce = 45 volt,
Ic = 100 mA, Pc = 200 mW, behuizing: TO-92, Hfe: 240-500
voor de speciale prijs van f 27,50 + 14 % B.T.W.
3 100 stuks silicium transistoren type S7045 (plastic-uitvoering van de BC-serie,
bruikbaar als schakeltransistor, in elektronische orgels en op die plaatsen,
waar de gelijkstroomversterking van een BC-type niet belangrijk is).
Vee = 20 volt, Ic = 100 mA, Pc = 200 mW, behuizing: TO-92, Hie: 20-450
voor de speciale prijs van f 32,50 + 14 % B.T.W.
4 EXCLUSIEF VOOR VAN DAM ELEKTRONICA
Exclusief voor onze relaties in de Benelux hebben wij een speciaal relatiegeschenk in
zwaar vergulde uitvoering, waarvan de up-to-date uitvoering zeer sterk betrekking heeft
op uw beroep of hobby: de elektronica. Het is geschikt voor dagelijks gebruik...
Komt U in Rotterdam maar eens bij ons kijken in de maand januari: gedurende deze
maand stellen wij het tegen de zuivere kostprijs ter beschikking.
VAN DAM ELEKTRONICA is uw alleenvertegenwoordiger voor:
Bourns Sceurity Systems Inc.: ultrasonore inbraak alarm apparatuur en industriële
camera’s met controlekasten; binnenkort ook voor radaralarm en telefonisch
alarm.
Flex Key Corp.: toetsenbordjes met speciale contactuitvoering, waardoor 50 miljoen
aanslagen per toets kunnen worden gegarandeerd en contactbounce tot een
absoluut minimum beperkt is.
Guest International Ltd.: diverse professionele plasticprodukten w.o. stekerverbindingen
alsmede professionele voedingen.
Opelec: professionele instrumentkasten voor het 19” systeem, 19” rekken en printed
circuits met vele metallurgische behandelingen.
Walter Schmidt: onweer-prognose-apparatuur in bouwdoosvorm en gebouwd.
B.V. TECHNISCHE HANDELMAATSCHAPPIJ
von olom
ELEATRONMILCA
Spoorsingel 49, Postbus 450, Rotterdam-3004, tele-
foon: 010-670022*-240812, telex 25336 damel nl,
giro 295550.
Verkooppunt voor Amsterdam eo:
Blasiusstraat 14-16, Amsterdam, telefoon: 020-
947218. Postorders uitsluitend via Postbus 450 te
Rotterdam.
Al onze prijzen zijn exclusief 14 % B.T.W. Wij zijn ’s maandags gesloten.
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
d
>
oo Ditishet
nieuwste model-
eend A regeltrafo
met gescheiden
wikkelingen.
PHILIPS
Philips heeft een
compleet programma
regeltransformatoren
met het juistetype
voor iedere toepassing.
Philips heeft vele typen regeltransformatoren.
Voor middelgrote vermogens en voor grote
vermogens (23 A). Uitgevoerd als inbouw- of
als tafelmodel. Ingegoten regeltrafo's (0,5 - 5,5 A).
Regeltrafo's met... enfin, noem maar op.
Het nieuwste type met een nominale uitgangs-
stroom van 3 A heeft gescheiden wikkelingen,
statische afscherming, een regelgebied van O tot
237 V, een ingebouwde voltmeter, een dubbel stel
parallelgeschakelde contactbussen.
Ideaal voor laboratoria, servicewerkplaatsen
en onderwijspractica.
Meer informatie over Philips regeltransforma-
toren? Kan snel worden geregeld als u onderstaande
bon even invult en verzendt,
uitknippen en ongefrankeerd in open envelop
BON opsturen aan: Philips Nederland n.v.,
Afdeling Test- en Meetapparatuur VB4-8,
Antwoordnummer 500, Eindhoven.
Verzoeke toezending van volledige gegevens over
het Philipsprogramma regeltransformatoren.
Firmanaam :
Naam
Adres
Plaats
Bij een Martini nog een kwestie van
smaak, maar voor een RF-connector
in een vochtige omgeving een eerste
vereiste. Daarom zijn Kings pluggen
en jacks vochtbestendig.
De standaard Kings RF-connector
teruggebracht tot de meest funktionele
vorm, 50% kleiner en 50% lichter. Met
een absoluut bedrijfszekere montage
in seconden.
De Kings K-Grip Jr. RF-connector is
echter niet alleen extra droog. Het is
ook een minder kostende, veel
toegepaste, hoogst betrouwbare
RF-connector.
Inelco Nederland nv
inelco Belgium nv/sa
Afd. Elektronica
nn =
- — c- — =
Kings K-Grip Jr. RF-connectors zijn
verkrijgbaar in BNC, TNC, N, UHF,
SMA en Hoogspannings-uitvoering.
Overigens... wist u dat Kings ook
het meest komplete, meest uitgebreide
programma SMA-connectors heeft.
Kings K-Grip Jr. RF-connectors
betekenen besparing op gewicht, tijd
en ruimte en ... met Kings pluggen
en jacks heeft u geen last van
slecht weer.
Vraag ons om de uitgebreide gratis
Kings catalogi, ze liggen voor u klaar.
II
Amsterdam 1011, Weerdesteln 205, tel. (020) 441666 `
1160 Brussel, Hertoginnedal 3, tel. 02-6000 12
aat de a <
AMTRON ONDERDELENPAKKETTEN. Fantastisch
verzorgde bouwpakketten welke geen moeilijkheden
zullen geven bij het bouwen. Het is boeiend en leerzaam.
Een scala van bouwstenen welke een groot deel van de
elektronica beslaan, bijvoorbeeld LF-techniek, HF-
techniek, auto-elektronica, kortegolf-apparatuur, film-
en foto-hobby.
De bouwstenen bestaan uit eerste klas onderdelen met
duidelijke handleidingen en worden veelal tot de kleinste
onderdelen toe compleet geleverd.
UK 145 1,5 W VERSTERKER
Uitgang: 0,5 W;
Luidsprekerimpedantie: 8 Q;
Ingangsweerstand: 5 KQ;
Ingangsgevoeligheid: 10 mV;
Frequentiebereik: 10...20.000 Hz:
Stroomafname: 120 mA;
Spanning 9 V.
Aanbevolen voor toepassing met VHF-
ontvanger UK 525 en AM-ontvanger
UK 520;
Afmetingen print: 5 X 7,5 cm f 25,19
UK 195
2W MINIATUURVERSTERKER
Uitzonderlijk kleine afmetingen door
toepassing van I.C. (75 X 25 X 20 mm)
Uitgang: 2 W;
Ingangsgevoeligheid: 100 mV;
Ingangsimpedantie: 200 kQ;
Uitgangsimpedantie: 4 Q;
Spanning: 9-12 V;
Kastje wordt medegeleverd { 22,80
UK 270 6 W VERSTERKER MET I.C.
De wezenlijke karakteristiek van deze versterker be-
staat hierin dat de TAA 611/C (I.C.) in een zeer breed
spanningsbereik tussen 4,5 en 15 V zelfregelend gevoed
kan worden. Uitgevoerd met schuifpotentiometers.
Voedingsspanning: 15 V max.;
Uitgangsimpedantie: 8 Q;
Uitgang: 6 W;
Ingangsgevoeligheid: 230 mV;
Frequentiebereik: 50... 15.000 Hz; .
Ingangsimpedantie: 150 KO: L Tidi ia we
Dit pakket is inclusief kastje, front en ‘ie brek
potmeters f 55,40 am lam Poe
UK 110/A EE
2X 5 W STEREOVERSTERKER
Uitgang: 5 + 5 W;
Impedantie: 4 Q;
Gevoeligheid: 400 mV;
Spanning: 12...15 V;
Inclusief chassis, frontplaat en knop-
pen f 87,55
UK 130 MONO-KLANKREGELING
Een regeleenheid voor volume, hoge-
tonen en lage-tonen maakt een verster-
ker tot een „volwaardige versterker”.
Inclusief frontplaatje en knoppen
f 20,18
UK 710 4-KANAALS MENGKASTJE
Met dit apparaat is het mogelijk, vier verschillende in-
gangen met elkaar te mengen. Geschikt voor orkestjes,
beat-groepen of toonbandamateurs.
Ingangsgevoeligheid van de kanalen 1 en 2: 2 mV;
Ingangsgevoeligheid van de kanalen 3 en 4: 300 mV;
Ingangsimpedantie van de kanalen 1 en 2: 200 kQ;
Ingangsimpedantie van de kanalen ___—_— „a
3 en 4: 1 MQ; A N
Uitgangsimpedantie: 10 kQ;
Voedingsspanning: 9 V; `
Stroomafname: 4 mA;
In dit pakket wordt niet het kastje bijgeleverd
(00/3015-05)
UK 525 VHF-TUNER 120...160 MHz
Deze tuner, die in het VHF (UKW)-bereik werkt, bezit
een hoge ingangsgevoeligheid en selectiviteit. Ontvangst-
mogelijkheden van luchtvaartstations, taxi’s, meteorolo-
gische stations, 2-meter-amateurs enz. De uitgang kan
aan een LF-versterker met een ingangsgevoeligheid van
ca. 200 mV aangesloten worden, bijv, UK 145.
f 72,49
Afstembereik: 120...160 MHz;
Ingangsgevoeligheid: 2 nV;
Uitgangsimpedantie: 5 kQ;
Stroomafname: 3,8 mA;
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief luidspreker, antenne, behuizing. (Zie hiervoor
verder in deze advertentie) f 58,71
UK 850 ELEKTRONISCHE ,,BUG'. Een bijzonderheid
voor de CW-amateur. Dit pakket bezit een 2-standen-
schakelaar voor een snelheid van 60 tot 200 tekens per
minuut en van 25 tot 60 tekens per minuut. Verdere re-
gelmogelijkheden voor de ,,punt-streep-verhouding” zijn
aanwezig. LF-generator is ingebouwd. Verder wordt in
de bug een relais voor sturing van de zender ingebouwd.
Het apparaat bezit hiervoor een ingebouwd netdeel.
Voedingsspanning: 220-240 V;
Snelheidsbereik: 5-12 woorden/minuut; “MA ds sr
12-40 woorden, minuut; P, ET WC
Inclusief kastje, schakelaars, knoppen, MT:
enz. f 143,50
UE 945 ZENDER VOOR HET
ULTRALANGEGOLFBEREIK
Deze zender in het lange-golf-bereik bezit een zend-
radius van 10...15 m. In het bijzonder voor gebruik
met UK 940 (ontvanger). Bijzonder geschikt voor bijv.
het openen en sluiten van garagedeuren, het op afstand
bedienen van motoren, radio en/of tv-apparatuur enz.
Voedingsspanning: 6 V; Stroomafna-
me: 350 mA; Werkfrequentie: 10 kHz;
Uitgangsvermogen: 1 W; Inclusief
kastje, drukbouton enz. f 49,48
UK 940 ONTVANGER VOOR HET
ULTRALANGEGOLFBEREIK
Voor gebruik in combinatie met zender « P
UK 945. Voedingsspanning: 6 V; ee,
Stroomafname: 3 mA; Werkfrequen- `,"
tie: 10 kHz; Inclusief kastje, schake-
laar enz. f 82,90
UK 640 ELEKTRONISCHE DIMREGELAAR
In de eerste plaats is het met de UK 640 mogelijk, bijv.
lampen continu tussen hel en donker te regelen. Dit
gebeurt met behulp van een regelaar. In het apparaat
wordt tevens een foto-elektronische schakelaar met een
CDS-element ingebouwd. In de stand automatisch is
deze in werking. De inschakeling geschiedt op deze wij-
ze door belichting van de foto-cel. Toepassingsmogelijk-
heden voor garage-verlichting, dia- en smalfilm, licht-
dimming bij het TV-kijken. `
Vermogen: 200 W; C <
Voedingsspanning: 220-240 V;
Inclusief kastje, schakelaar en knop
UK 760 AKOESTISCHE SCHAKELAAR
Wat een enorm effect geeft het, te zien hoe iemand rea-
geert op het plotseling oplichten van een lamp, het in-
schakelen van een ventilator of radio en/of TV-apparaat
zonder dat er een schakelaar aangeraakt wordt. Werkt
op de stem of andere toonbronnen.
Stroomafname: 3...30 mA;
Microfoon-ingangsgevoeligheid:
d uV bij 1000 Hz;
Ingangsimpedantie: 300 Q;
Regeling der aanspreektijd:
2... 10 sec;
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief microfoonkapsel. (Zie verder advertentie)
f 65,44
f 44,46
UK 790 CAPACITIEF-ALARM. Geschikt als alarmappa-
raat. Het apparaat reageert op iedere verstoring door
nadering van bijv. een persoon. Ook bijzonder geschikt
als diefstalbeveiliging bij auto's. Schakelaar aanwezig.
voor a. continu-alarm b. moment- Oee ge
alarm. Relay wat bijgeleverd wordt
schakelt bijv. licht, geluid of elke an-
dere signalering in. Inclusief kastje,
schakelaar enz. f 58,71
UK 560 TRANSISTOR-TESTER
Deze tester bezit twee paneelmeters
waardoor gelijktijdig de stroom en
de spanning van de in- en uitgang
van de te testen transistor af te le-
zen is. Metingen mogelijk voor PNP
en NPN-typen.
Metingen van reststromen; metin-
gen van parameters.
Exclusief behuizing, paneelmeters
f 92,80
UK 550 LF — FREQUENTIEMETER
Frequentiemetingen: 0 ...100 kHz;
Ingangsspanning: 0,5...10 Vs.s.;
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief behuizing en milliampere-
meter f 74,10
UK 495 TV-BALKENGENERATOR
Levert alle signalen voor een video-
frequent-testbeeld,
exclusief behuizing
UK 575 BLOKGOLF-GENERATOR
Frequentiebereiken: in 3 bereiken:
Ad HA . 200) Az.* 200 27. Zeke
2 kHz.. . 20 kHz:
Uitgangsspanning: max. 20 Vss;
Uitgangsimpedantie: 600 Q
Voedingsspanning: 220-240 V;
I.C.: AT09C;
Exclusief behuizing
f 99,75
f 104,65
UK 455
AM — SIGNAAL-GENERATOR
Frequentiebereik: 400...950 kHz; 950 ...1600 kHz;
HF-uitgangsspanning: 100 mV, con-
tinu regelbaar.
Inteme modulatie: 1000 Hz;
Modulatiegraad: 30 %;
LF-uitgang: 2 Vss— continu regel-
baar;
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief behuizing
vere, Uien se
f 75,47
UK 570
LF — SIGNAALGENERATOR
Frequentiebereik: 10... 100 Hz;
100... 1000 Hz; te 10_ kHz; 10...
100 kHz; 100 kHz...1 MHz;
Uitgangsspanning: 1,5 V eff;
Uitgangsspanning regelbaar: 15 mV;
150 mV; 1,5 V;
Uitgangsimpedantie: 200 Q;
Frequentiecurve: + 2 dB;
Voedingsspanning: 220-240 V;
Exclusief behuizing
f 101,25
UK 460 UKW-GENERATOR. De UK 460 is een HF-gene-
rator speciaal voor de VHF-band. Zijn uitgangssignaal
is in frequentie en amplitude moduleerbaar. MF-uitgang:
10,7 MHz; HF-uitgang 85... 105 MHz;
FM-modulatie: 400 kHz; AM-modu-
latie: 1000 Hz; Modulatiegraad: 30 %
Modulatiesoorten: alleen FM, alleen
AM; FM en AM. Voedingsspanning:
9 V; Exclusief behuizing £ 82,99
UK 405/A SIGNAALVOLGER WP
De UK 405/A vergemakkelijkt
het opsporen van fouten in AM
en FM-apparatuur en in TV;
Hoge gevoeligheid bij HF;
HF-regelaar 0-10 dB; 0-20 dB;
Gevoeligheid bij LF: 3 mV-
30 mV; 0,3 V-3 V;
Luidspreker ingebouwd: 8 Q;
LF-uitgang: kan aan een oscil-
lograaf of millivoltmeter aan-
gesloten worden.
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief behuizing f 82,99
UK 475 TRANSISTOR-VOLTMETER. De UK 473 is met
een FET uitgerust. De stabiliteit van dit instrument is
groter als die van een buisvoltmeter. Gelijkspanning:
0-1-3-10-30-100-300 V; Ingangsweerstand: 22 MQ;
Wisselspanning: 0-1-3-10-30-100-300 V;
Ingangsweerstand: 1,5 MQ;
Frequentiebereik met meetkop:
20 Hz...1 MHz; 10 kHz... 250 MHz;
Voedingsspanning: 9 V;
Exclusief micro-ampéremeter en be-
huizing f 95,65
UK 445 LF WATT-METER
Dit instrument wijst ogenblikkelijk
het uitgangsvermogen in watt aan
bij een te testen apparaat zonder dat
het nodig is, belastingsweerstanden
te gebruiken,
Bereik: 1,5 W en 15 W;
Schaal geijkt in dB: —20... + 2 dB;
Exclusief behuizing en micro-am-
pêremeter f 48,80
UK 520 AM-TUNER. AM-superheterodene-transistor-
tuner voor frequenties van 520 ... 1600 kHz. Aan te slui-
ten op de LF-versterker UK 145;
Afstembereik: 520... 1600 kHz;
Voedingsspanning: 9 V f 25,19
QQ/0281-48 Microfoonkapsel voor akoestische schake-
laar UK 760 f 17,50
TS/2085-00 100 „A paneelmeter voor UK 560 f 44,45
(aanduiding Vce) + Ic
TS/2087-00 100 nA paneelmeter voor UK 960 f 44,45
(aanduiding Vbe + Ib)
TS/2070-00 ImA paneelmeter voor UK 550 f 47,80
(aanduiding Hz)
TS/2075-00 50 «A paneelmeter voor UK 475 f 50,30
(aanduiding V)
TS/2090-00 100 „A paneelmeter voor UK 445 f 47,80
(aanduiding watt-decibel)
00/3015 kastje voor UK 710 f 5,64
00/0946-01 kastje voor alle overige typen onderdelen-
Postorders uitsluitend onder rembours of door vooruitbetaling per giro. Giro 21.98.57
Valkenberg
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
pakketten. Kleur: zwart f 6,75
AA/2185-00 luidspreker voor UK 525 f 5,10
NA/0260-00 antenne voor UK 525 f 6,75
Amsterdam:
Kinkerstraat 208-222, 250-258,
tel. 18 40 22
Amstelveen:
Amsterdamscweg 446, tel. 43 24 70
Zaandam:
Peperstraat 135-145, tel. 02980 - 6 82 55
9A
3disit
precisie
digitale
voltmeter
LET OP DE VOLGENDE
GEGARANDEERDE
SPECIFICATIES:
H . a
TEE WER Boeber de kke es
TYE WAAR LS Rep, verte a
/
à SÉ compleet gebouwd en
* drie digits full range afgeregeld, excl. BTW f 368,50
* 220 volt 50 Hz voeding
$ vier meetbereiken, 0-999 mV, 0-9,99 V DN OE Ver
BEE meting adaptors voor wisselspanning, stroom,
tot 999 V) Ik ; 3
d 8 ê E weerstand- en capaciteitsmeting bin-
* typ. nauwkeurigheid op alle bereiken 0,1 % ee edarkan
x 2 Es dn prijs als bouwkit,
SS ingangsimpedantie ECH
1000 kQ.
ZS overload indicatie ek Oe
d.m.v. het knipperen
van twee bits.
* zonder schade
overbelastbaar tot
500 V op het millivoltbereik.
SS polariteitsindicatie d.m.v.
het doven van het least sig-
nificant bit.
“ 0,1 inch connectoraansluiting voor BCD,
printer- en analoge uitgang.
f 260
(incl. BTW f 296,40)
De BITBOX 1014 heeft een tweekleurig ge-
moffelde metalen kast met roestvrijstalen prijzen
draagbeugel. De buitenafrnetingen zijn excl.14% BTW
60 X 90 X 140 mm.
minimum
orderbedrag f15 e
KATALOGUS GRATIS
OP AANVRAAG !
= — VANDAAG BESTELD,
€ ron IC € VANDAAG VERZONDEN!
POSTBUS 777 LEEUWARDEN, VEGELINSTRAAT 19 TEL 05100 - 25871
dag en nacht
Natuurlijk kent u TEAC
maar wat weet u van de A-350?
De cassetterecorder die alles heeft wat een recorder maar kán hebben, alleen een beetje
uitgekiender. Door het Dolby Noise Reduction System, een cassetterecorder op HiFi-niveau
(frequentiebereik tot 16000Hz). lets anders: de afspeelkoppen zijn letterlijk onverslijtbaar.
Overigens, de A-350 beschikt over alle technische snufjes die u van Teac gewend bent, waar-
onder het automatische stopmechanisme. De A-350 voor 100% een TEAC.
Groot gelijk dat u er meer van wilt weten.
II
Voor folders en/of inlichtingen:
Afd. Hifi, Radio, TV Showrooms:
Verkoopkantoor en showroom Amsterdam: Emmen, Weerdingerstraat 60, tel. (05910) 1 37 26
Amstelveenseweg 37, tel. (020) 1431 41-1431 42 Zeist, Jan Lighthartplein 53, (03404) 1 25 96
D DH
— = een M R term FREE ~ — mama gé
Dimensions
Diam. | Length
| 1/8 (pense RNSS |1t0330K| 25 6,5 |
| 4/4 | RCMSO5 | RN6O |1to1MOI 3,65 10,2 |
KLAASING ELECTRONICS N.V.
Tel. 020 - 92 84 44* — Telex: 16434
Gespecialiseerd in kwaliteit en korte levertijden, een unieke combinatie, ook voor U!!!
Digitale Multimeter
fabr. System Electronic
0,05 % voor f 1660,— excl. BTW
Geïntegreerde Dual-Slope techniek
Uitstekende stabiliteit en grote nauwkeurigheid
10 metingen/sec — extern triggerbaar
Elektronisch beveiligd tegen overbelasting
Geschikt voor batterijvoeding
2 jaar Garantie! !
Uitgebreide gegeversS bij de importeur:
dikke voorraad-katalogus
_ Amsterdam-Drentestraat 7- Telefoon 020-428933*-Telex 11625-Nesco
Brussel 1020-Koninginnelaan 267-Telefoon 28 20 70*-Telex 23834
1 % = 50 ppm en een korte levertijd
is niet langer een luxe meer,
In ieder geval niet, wanneer U metaalfilmweerstanden uit ons
leveringsprogramma gebruikt. In voorraad zijn de typen
je W (RN55) en Ye W (RN60) in waarden tussen 10 Q en 1 MQ
volgens de E-96 reeks. De prijzen variëren afhankelijk van het
aantal en type tussen 30 en 75 cent per stuk. Minimum bestel-
aantal 10 stuks per waarde.
Sarphatistraat 52 - Amsterdam-C.
De grootste voorraad
elektronische onderdelen
Vraag onze
Wu
mms ==
mr
4000 punten + 30 % overrange
Va en Va: 100 &V tot 1 kV
I — en I~: 100 nA tot 2 A.
Weerstand: 0,1 Q tot 40 MQ.
Basisnauwkeurigheid: 0,05 % v. afl.
Ingangsimpedantie V = : 22 MQ
TECHNISCHE HANDELS- EN ADVIESBUREAU
POSTBUS 96 BANJOSTR. 58 RIJSWIJK (Z.H.)
TEL.: 070 - 98 56 72
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
Rodelco heeft een zéér kompleet relais programma:
REED RELAIS - KAM RELAIS - MINIATUUR RELAIS - LOGCELL KWIKFILM RELAIS - VERMOGENS RELAIS -
INGEKAPSELDE RELAIS - HERMETISCH GESLOTEN RELAIS - KAPACITEITSARME RELAIS - POLAIRE RELAIS -
PRINT RELAIS - AUTOMATEN RELAIS - WISSELSTROOM RELAIS - RELAIS VOOR DROGE CIRCUITS
© zur
~~ ELECTRONICS
Vele typen leveren wij Voor België:
C. N. Rood N.V.
direkt uit voorraad ! Jamblinne de Meuxplein 37 Postbus 1030 Den Haag
Brussel 1040 Telefoon (070) 647808 *
Telex 32506
GESPECIALISEERD IN BETROUWBARE ELEKTRONISCHE KOMPONENTEN
|
| FA. PRIMA |
Prinsenpolderstraat 84, Made (N-Br.)
Tel. 01626 - 3244
Wij zijn gespecialiseerd in het maken van kleine
aantallen gedrukte bedradingen voor amateur en
industrie. Lay-outs, negatieven of positieven al-
leen op schaal 1 : 1.
Richtprijs voor epoxy f7,— per dm. Normale
levertijd 3 à 4 dagen.
Betaling uitsluitend onder rembours. (f 3,501!)
KWALITEITS VERSTERKERS
MINDER DAN TWINTIG GULDEN? Electronisch Materiaal
OPRUIMING
Meetapparatuur, oscillografen, meetzenders, wave
analyzer, fasemeter, div. komm. ontvangers, te-
lexen, 20 -70 - 200 W. Philips versterkers, micro-
foons, luidsprekers, onderdelen enz.
10 Watt Continue bij D<0,5% [20 Watt Max.)
90 dB Signaal-ruis verhouding
20 Hz-100 kHz binnen 0,5 dB
Ook 25 en 50 Watt typen
Vraag prijzen en documentatie aan bij
; RADIO GOEDHART
10 en meer METRONIX av. Amsterdam. St. Willibrordusstraat 63
excl. BTW POSTBUS 74 HARDERWIJK “wy Tel. 020 - 720133
tel: 03418 - 1985
Wat zit
er In een
klasse
box?
Kwaliteits luidsprekers! HECO LUIDSPREKERS!
Kwaliteits luidsprekers | HECO-luidsprekers! OVERZICHT
Heco luidsprekers geven de zekerheid dat vermogen
uw zelfgebouwde luidsprekerbox voldoet aan Type diem. sinus/piek res. freq. kastvol. bandbreedte prijs
de hoogste eisen. Heco biedt een sortering PCH 24 25 40/50 1000 Hz hoog 1600-25000 f 36, —
technisch volmaakte weergevers. Speciale PCH 64 60 20/30 1000 Hz hoog 2000-22000 f 18,—
lagetonen, middentonen en hogetonenuitvoe- PCH 714 55 x 90 30/35 800 Hz hoog 1600-20000 i 26,—
ringen van groot vermogen. „Dome '-luidspre- PCH 37 37 50/60 500 Hz midden 700- 3000 ft 70,—
kers voor hoge- en middentonen. PCH 104 100 50/60 120 Hz 1 -1,5 200- 7000 f 36,—
Het programma omvat verder nog twee- en PCH 134 130 15/20 35 Hz 6 -10 40- 5000 t 45, —
drieweg filters, luidsprekerkits in tweeweg, PCH 174 175 20/30 30 Hz 10-14 30- 3000 f 54, —
drieweg en vierweg systeem. Hoog-rende- PCH 204 200 25/35 25 Hz 17-25 25- 3000 t 61,—
ment luidsprekers van 10-110 watt voor zang, PCH 244 250 35/50 20 Hz 30-45 20- 2500 f 92,—
gitaar, bas, orgel. PCH 304 300 50/60 16 Hz 50-80 20- 1500 ALE
Popullerenlaan 41
St. Oedenrode (Boskant),
Telefoon 04138 -2254
Technische Handelsmij TELACOM ce
14A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
Voor een prijs van F 375,—
wordt ook U door deze nieuwe
12 bits DAC ,,omgezet’”’
Let op! 12 bits resolutie, snelheid 5 us, lineariteit + 1/2 LSB, temperatuurcoéffi-
ciënt + 30 ppm/°C, verder alle extra’s die u kunt verwachten bij converters van
het fabrikaat Analog Devices — zoals TTL/DTL „compatible inputs”, en ,,mono-
tonicity”. Dit alles voor f 375,— (1-9).
De DAC-1207 heeft dezelfde prestaties als onze top-serie converters, en dankt
zijn lage prijs aan nieuwe door ons ontwikkelde fabricagetechnieken. Resultaat:
er is geen vergelijkbare converter voor dit geld.
Er is een goedkopere converter in onze serie — de 10 bits DAC-10Z die we enkele
maanden geleden introduceerden voor slechts f 230, —. En we hebben nog een
paar minder leuke verrassingen voor onze concurrenten in petto. Bijvoorbeeld,
de ADC-8S 8 bits A/D converter voor slechts f 372, —. Deze lage prijs zal u on-
getwijfeld aan het denken zetten. Bijvoorbeeld over toepassing van één ADC-8S
per kanaal in plaats van multiplexen met een dure converter.
Vraag ons intussen om uitgebreide informatie, En ziet u toepassingen voor deze
nieuwe produkten, laat het ons dan weten, want wij willen graag met u van ge-
dachten wisselen over de mogelijkheden. Al deze nieuwe produkten worden door
ons uit voorraad geleverd.
D
* Eufemisme voor het bekeerd worden tot het gebruik van Analog Devices’ produkten.
"MET
1-15 Vv ZERO AO) 28
ev SUM ICT 27
our 2e
re ANALOG! 77
> > 10v 24
© ; SCH DEVICES 7 20v 23
7 BIT 1. M88) GAIN 40) 22
ANALOG UE GÄER a
NC
DEVICES dat NE ve
“11 GIT A TAPE,
128I1 6 airiri? 9
ner? DAC 1202 TALETS
ABIT | BIT 9 t3
BINARY D/A CONVERTER
MADE IN US A
KLAASING ELECTRONICS N.V.
Sarphatistraat 52 Amsterdam-C. Tel.: 020-92 84 44° Telex 16434
Gespecialiseerd in kwaliteit en korte levertijden, een unieke combinatie, ook voor U!!!
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1 15A
Sper- Piek- Nom.
Type spanning spanning stroom
in volts in volts in amps.
SKE 1/02 125 400 1
SKE 1/06 400 800 1
SKE 1/10 800 1250 1
SKE 1/12 900 1500 1
SKE al/10 1
(avalanche) 800 1300 . . . 1700
SKE al/12
(avalanche) 900 1700 .. . 2100 1
FABRIEK VAN
GELIJKRICHTERELEMENTEN N.V.
Wormerveer Industrieweg 17 Postbus 76
Telefoon 0 2980-8 32 58 Telex 13095
16A
RIM Jaarboek 72
152 bladzijden
vol technische
documentatie,
schema's,
onderdelen,
gegevens over
klankregelunits .
mengpanelen,
de M6S mixer.
oscilloscopen,
versterkers,
meetapparatuur.
te bestellen door f 10,50 te storten op gironummer
2263300 t.g.v. lemke Roos Import, Hogeweg 33,
Amsterdam.
iemke roos import hogeweg 33 amsterdam telefoon 020-3353555
Tevens importeur van: Electro-Voice en Spotmaster.
TGS wat isdat??
© Deeerste halfgeleider ter wereld dieeen concentratie
gasof rook omzet in eenelectrisch signaal.
© Ruikt om. waterstof, koolmonoxyde, methaan, propaan,
alcohol, acetyleen, freon en koolstof bevattende rook.
© Is in staat direct een zoemer,relais,solenoide of een
motor te schakelen.
@Gevoeligheid max. lppm.
© Prijs: 128,62 excl. BTW.
VRAAG DOCUMENTATIE EN APPLICATIE NOTE AAN
BIJ
METRONIX av.
POSTBUS 74
HARDERWIJK
tel:03418 -1985
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
"ERC f 3700, -
Sa EE SET maa A.
D e x
MONSANTO COUNTER -TIMER MODEL 113A
tame rant
FUNCTION
FREQ PERIOD
H Le
TRIG LEVEL
POWER HOLD
Ori
Op h het eerste EES ziet GC 113A van Monsanto er uit als een
gewone 75 Mhz universele counter timer.
Geen van zijn functies, bereiken of instelmogelijkheden zijn uniek.
Maar geen enkel alternatief instrument biedt ze allemaal.
Zelfs niet voor tweemaal de prijs.
© Frekwentiebereik' van DC tot ruim 75 MHz ® twee gescheiden ingangen voor helling- en trigger-niveau
e Monsanto solid state displays ® 100 Nsec. tot 10 sec. tijdsintervalresolutie ® standaard BCD output
e 5-6,- of 7 cijferuitvoering ® klokstabiliteit beter dan 2 deel 10-8/dag e automatische slope selectie bij
pulsbreedtemetingen ® 10 verschillende functies +teststand © aansluiting voor extern kristal * system
compatable
Bijna vergaten we LSI constructie, de twee jaar volledige
garantie en de bijzondere...
Maar wij informeren U graag over alle specificaties van dit
werkelijk alternatieve instrument, met de meest gunstige
prijs/prestatie verhouding.
Techmation N.V. gebouw 64 Schiphol-oost telefoon 020 - 17 37 27
7 EET ATION Parijs - Marseille - Lyon - London - Brussel - Düsseldorf - Mün-
chen - Houston USA - Moskou
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1 17A
AUTOTECHNISCH
LOUPOT draadverbinders TIJDSCHRIFT
kabelschoenen, clips, soldeerpennen enz. los of
aan band inclusief volautomatische plaatsings- WAARIN OPGENOMEN DIESEL EN L.P.G.
machine ook voor kleine series.
Uitvoering: “messing blank, AD JE WN en
vertind, verzilverd of =
K VAKTECHNISCH EEN VAN DE BESTE
verguld
met uitgebreide technische gegevens van en voor de vak-
man.
waarin elke maand een auto uitgebreid technisch wordt
doorgelicht.
met alle nieuwtjes op autogebied, enz.
oordeelt u zelf en vraag een gratis proefnummer aan bij:
n.v. uitgeversmaatschappij
ae. e. kluwer
technische tijdschriften, deventer.
Als adres is Antwoordnummer R? voldoende. Wij betalen
de postzegel.
Vijf Eikenweg
Industrieterrein NAAM:
Oosterhout An
machines, gereedschappen Oosterhout (N.Br) ADRES TR -0
en materlalen voor de tel. 01620-3941* WOONPLAATS: ................
vervaardiging van telex 54456 vraagt een proefnummer van A.T.T. aan.
elektronische apparatuur A
NEDERLANDS TOONAANGEVENDE vi
LEVERANCIER VAN "Ai
orgelonderdelen
Complete kits, losse onderdelen, schema's. Klassieke g
schakelingen en geavanceerde experimenten. Exclu- Ed
sieve verkoop van de SID 7, zener-beveiligde frequen- A
tiedeler.
Vraag de orgelcatalogus.
PRIJZEN 25 tot 50 % LAGER dan bij andere Neder-
landse leveranciers, 100 tot 150 % LAGER
dan de Duitse.
: 6
nv skiltronics Q.
POSTBUS 777 LEEUWARDEN, VEGELINSTRAAT 19 TEL 05100-25871
EE == S i EUROLECTRON
C= tem ER Kontinu dubbelzijdige etsmachines
| i Dubbelzijdige etsmachines.
e 5 oo. Etsbreedtes 350 mm en 600 mm.
ad —R— Speciale uitvoeringen:
* Spoel- en droogsecties * Board Brightener
x Alkaline strippingsectie
Machines voor de fabricage van gedrukte bedradingen:
— ontbraammachines — rollercoaters
— deoxydeermachines — belichtingsapparaten
— zaagmachines — persen voor multilayers
— zeefdrukmachines — doormetaliseerinstallaties
— zeeframen (zelfspannend) — golfsoldeermachines
CZ Se L
pel H eurolectron
etsmachine BILTHOVEN Soestdijkseweg 328, tel. 030 - 78 36 07
18A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
De model 144 bevat in feite twee onaf-
WAVETEX model 144 EES DEEL hankelijk werkende generatoren in één
zwaaigenerator behuizing. De ene is een precisie-spanning-
geregelde generator voor het frequentie-
bereik van 0,0005 Hz tot 10 MHz. De andere
is een getriggerde zaagtandgenerator welke
de spanning levert voor het zwaaien van de
eg sinus-, vierkant- of driehoekgolfvormen van
oa ieee toa de hoofdgenerator.
Beide generatoren kunnen onafhankelijk van
elkaar bediend worden.
De symmetrie van alle golfvormen kan
kontinu gewijzigd worden van 19 : I tot
l : 19, zodat impulsen met instelbare duty-
cycle verkregen kunnen worden.
De maxtmum uitgangsspanning bedraagt
30 volt top-top (0 - 15 volt top, impuls) bij
open uitgang.
De precisieuitgangsverzwakker is gekali-
breerd in 10 dB stappen tot —60 dB, met een
20 dB fijnregelaar.
Het instrument is uitgerust met een groot
aantal funkties, t.w. kontinuoscillatie,
Prijs fl. 3.890, — franko huis ekskl. BTW trigger- en poortsturing, puistrein, kontinu-
in België BT 54.460 zwaai, gestarte zwaai en zwaai met houd-
stand. Met een externe analoge spanning
kan een 1000 : 1 (max.) frequentievariatie
verkregen worden, Verder is een speciale
uitgang voor synchronisatie-impulsen en een
DC offsetregeling aanwezig.
AiR-PARTS Int. N.V. naacwee 149- RIJSWIJK (Z-H)-2100
Telefoon 070-99 47 40
N
-
Ed
pa
—
-=
DN
—
me
ay
(
Y
A
Ty)
De vervanging van Uw oude klystronoscillator ...
Gunn-diode oscillatoren
fabr. Bradley Microwave/ Military Products
London
@ frequenties van 7 - 36 GHz; e uitgangsvermogens tot 290 mW
@ mechanische en elektronische afstemming; e golfpijp- en coaxuitvoeringen
è slechts —7 volts voedingsspanning; è kleine afmetingen
Het BRADLEY MICROWAVE programma omvat ook kristalgestuurde spanning-
geregelde en fazevergrendelde bronnen, VHF tot Q-band.
AIR-PARTS Int. N.V. HAAGWEG 149 - RIJSWIJK (Z-H)-2100
Telefoon 070-99 47 40
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
I9A
Hifi Denemarken mei "74:
nooit eerder werd een platenspeler
met snaaraandrijving getest met
zo'n laag rumble-niveau en
practisch wrijvingsloze pickuparm.
Transcription unit MK-6
Geschikt voor de pickup-armen type SME.
Ortofon, Rabco, Grace, e.a.
Dubbele, 48 polige synchroonmotor.
BUITENLANDSE
TIJDSCHRIFTEN
Vakblad voor Radio/TV service technici en ama-
teurs.
Duitse uitgave.
Max. afwijking snaardikte 5 micron.
Wow en flutter minder dan 0.04% bij 33
toeren. Rumble kieiner dan 73 dB (DIN) bij
33 toeren.Afm. 41x 31x 13 cm. prijs f 298,-
Halfjaarsabonnement
Jaarabonnement
12 nummers
24 nummers
f 28,35
f 53,70
Vakblad voor elektronische en aanverwante tech-
nieken.
Duitse uitgave.
Half{jaarsabonnement
Jaarabonnement
f 30,70
f 58,30
6 nummers
12 nummers
Abonnementen op deze tijdschriften kunt u door
invulling van onderstaande bestelbon opgeven aan:
Tere eer Tere)
DE MUIDERKRING N.V., POSTBUS 10, BUSSUM
FUNKSCHAU/ELEKTRONIK halfjaarabonnement
jaarabonnement
(doorhalen, wat niet van toepassing is)
Importeur: Bakker en de Haan N.V. AAN mm EE
Lauriergracht 71 Amsterdam-C tel. 020-24 66 91 EDEEM ND EE. ME. `
MOONBLAATSERE EE ee
KRISTALL-VERARBEITUNG,
Kristal- W-Duitsland
filters Kwartskristallen
voor
SSBXF9A
Becker Autofunk
Mobilofoon
Voor de frequentiebanden
80-150 en 450 MHz. Met ka-
naalspatie 20 en 25 kHz.
Kan worden geleverd met
FM-Portofoon ,,CSF’’ 2- en §-toon selectief-oproep
150 MHz-band. 3 kana- en automatische terugmel-
len, 1 Watt-HF-vermogen ding.
IN met Ni-cad-batterij.
D
Miniatuur HC6U-
HC17U
subminiatuur HC18U-
HC25U
Glasuitvoering HC26U
- HC27U - HC29U
Precisiekristallen
1 MHz in HC27U
5 MHz in HC27U
10 MHz in HC27U
[Jkkristallen 100 kHz-
1 MHz-10 MHz
27 MHaz-zendontvang-
kristallen
Kristallen volgens
MIL-specificaties.
Kristaldiscriminatoren
voor 9 en 10,7 MHz
TCXO-oscillatoren
Ultrasone kwartsplaten |
Kwartsplaten voor drukmeting x
G.T.W. Mini-AF Frequentietellers, 4 Digits, 10 Hz-100
KHz. Afm. 125 X 60 X 35 mm. Batterijvoeding.
G.T.W. 5-Toon digitale selectief codegevers en -ontvan-
gers.
G.T.W. Zeer stabiele laboratoriumvoedingen 0-40 V.
1 Amp. 0,01 *%. Met stroombegrenzing.
RENDAR: knoppen - pluggen, mini-schakelaars,
talhouders. mogen.
Hessing Telecommunicatie N.V. - De Bilt - Telex 47617
Groen van Prinstererweg 15 (tel. 030 - 763521*), Postbus 95/Zeist, P. C. Hooftlaan 3/Zeist (tel. 03404-12247)
\ xF9B
AM XF9C
XF9D
XF9M
FM XF107A
XF107B
XF107C Mini-Alarm/Op-
roepontvanger
VHF-FM-691.
BO/150 MHz. Met
Signaal, toon en
spraakover-
dracht.
XF107D
„GEBRÜDER FREI”
Volledig ingegoten mini-printtrafo’s.
Vermogen 1-8 V/A. Drie-fase trans-
kris- formatoren voor groot en klein ver-
Uw vrouw kent Singer al!
SIMAC
Spectrum Analyzers,
"he de
/ ANER \ Es
EMG
IE Ers aar a i
sier prab TE
GERTSCH | siMi el ALFRED
“OOR ous ` |
Sa da
Natuurlijk, Singer naaimachines! Een begrip!
Maar Singer is meer. De Singer instrumentation
groep omvat bekende namen, zoals Panoramic,
Alfred, Gertsch, Stoddart en is een van
's werelds grootste producenten van meetappa-
ratuur. Exclusief distributeur voor heel Europa `
en vertegenwoordiger in de Benelux is SIMAC
Electronics b.v. Vanzelfsprekend beschikt
SIMAC Electronics b.v. over uitgebreide ser-
vice- en calibratiefaciliteiten.
Wilt u meer weten? Bel of schrijf ons. De nieuw-
ste documentatie ligt voor u klaar.
Electronics DV oos ee erc
SCIENTIFIC INSTRUMENTS FOR MEASURING AND CALIBRATION
TEL: (04970) 2011 TELEX: 51037
Signal Generators, Sweepers, Noise and Field Intensity Meters, Network Analyzers,
Microwave Attenuators, Mobile communication Test Equipment, Synchro and Resolver Test Equipment,
Ratio Transformers, Electrostatic Voltmeters.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |!
eee
mauthe MICROMOTOREN
spanning: max. 1,5 of 3 V=
Gewicht: zonder vertr. 7,5 gr.
met vertr. 14 gr.
‚bereik: —20 tot +60 °C.
Ten raging: 40:1, 200:1, 500:1,
1000:1.
Max. belasting: 200 p. cm.
SCHRADER
ELECTRONICA
Elmekanic
Stadionstraat 29, Amsterdam (Z.)
Tel. 020 - 72 33 07
WD 125/E
directe aansluiting
aan alle elektronische
apparatuur, indien de-
ze uitgevoerd zijn met
een BCD-uitgang.
@ gelijktijdige invoer
van verschillende co-
des mogelijk.
è drukprocedure circa
0,6 sec.
@ tot 12 decaden
e inbouwmaten (iv X 19”
DIGITAAL PRINTERS
ANTENNE-
VERSTERKERS
Techn. Handelsbur.
THERMOTEX
Pr. Hendrikstraat 180—182, DEN HAAG.
Telefoon 070 - 391870
Ons leveringsprogramma omvat:
vertegenwoordigingen van o.a.
Philips: Antennes, versterkers, coaxiaalkabel
etc.
Pope: Radio- en televisie elektronenbuizen.
Sonim: Antennes, versterkers, stekers, af-
spanmateriaal, filters etc.
Stolle: Antennes, versterkers, rotoren, filters,
kabels etc.
Astro: Versterkers, filters etc.
Schrader: Versterkers.
Zehnder: Kamerantennes, pluggen, stekers etc.
FBE: Kamerantennes, C.A.-dozen, pluggen,
VMVL-kabels, VMVS-kabel, VS-kabel,
coaxiaalkabel, schuimkabel, TV-lint
etc.
Stalen druipwaterdichte kasten, zeer geschikt als:
CA-versterkerkast en/of apparatenkast. In diverse
afmetingen.
LIPPIJNSTRAAT 4B AMSTERDAM-W TELEFOON 020-12 44 18 Diverse soorten:
Kabels, kabelzadels, muurbeugels, schoorsteen-
beugels en vele andere bevestigingsmaterialen.
Vraagt vrijblijvend offerte aan bij:
FA. VAN BUUREN & CO.
St. Willibrordusstraat 45-47, Amsterdam
Tel. 020 - 79 55 44
22A RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Ef
Prognoses voor 1972
Historisch gezien hebben politieke, wereldbeschouwelijke en reli-
gieuze ideeën, constructies en hervormingen . . . het leven van de
mensheid maar zelden in zijn natuurlijk verloop verlicht of er een
toekomst-opbouwende gestalte aan gegeven...
Vooruitzien . . . een noodzakelijkheid!
Binnen het raam van onze sterk-geindustrialiseerde maat-
$chappij, een maatschappij waarvan de verdere
sociale.economische, zowel als technische evolutie in de
eerstkomende jaren een „elektronisch“ — of juister ge-
zegd: een ‚computer ``-dimensie (!) — krijgt, is een vooruit-
zien op de komende ontwikkeling niet alleen verantwoord,
maar dringend noodzakelijk (1!) geworden...
: In het spoor van Kahn en Wiener”, van Jantsch** en
Jungk*** en .. . van de bekende Werkgroep 2000”, wil-
len we ons, bij het begin van dit nieuwe jaar, even wagen
aan een prognose’, niet om de geheimen van de laatste
decennia van deze eeuw te peilen ... noch om uit de
ontwikkeling van de laatste tien jaar de mogelijkheden van
het jaar 1980 te extrapoleren, maar om uit de research-
gegevens van de laatste jaren de mogelijke ontwikkeling
van een enkele belangrijke gebieden van de elektronica,
zoals 0.a.: de technologie voor morgen, de informatiever-
werking en de massacommunicatie-. of informatieover-
drachtstechntek . . . te distilleren.
Wie realistisch denkt, ziet immers nog altijd een brede
kloof gapen tussen het „mogelijke en het ,,waarschijn-
lijke", waar de evolutie van dit laatste vooral afhankelijk
is van zovele factoren van politieke, sociale en economi-
sche aard, dat men zelfs met de hulp van de computer dat
,waarschijnlijke' maar moeilijk tot de rang van de ,,moge-
lijkheden’ zou kunnen verheffen...
Wat echter wel voor onze lezers van belang is; — en zeker
ook de leraren van onze technische scholen zou kunnen
aanzetten om hun studieprogramma van nu af beter aan te
passen aan de ontwikkeling, waarmee hun leerlingen alles-
zins reeds bij het verlaten van de school zullen moeten ken-
nismaken, ... is een prognose van wat 1972 ons brengen
kan.
Alle futurologen zijn het er in grote trekken mee eens, dat
de komende tien jaar het wetenschappelijk onderzoek zal
worden aangemoedigd, vooral in de gebieden: energie, in-
formatica, automatie, informatie-overdracht, urbanisatie,
* in hun boek „The Year 2000”
** Jantsch. Technological Forecasting in perspective (OECD, Paris. 1967)
vee Jungk & Galtung. Mankind 2000 en Jungk. Menschen im Jahre 2000
‚Frankfurt, 1969)
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
ONAFHANKELIJK TIJDSCHRIFT VOOR PRAKTISCHE ZLEKTRONIGA
20e Jaargang — 1 januari 1972
transport en volksgezondheid en veiligheid. Laten we
daaruit voor onze prognose slechts die gebieden naar voren
halen, die meer bepaald van elektronische aard zijn en
nadat we ze vooraf in het licht van enkele recente fysische
ontdekkingen hebben gesteld.
Ook kunnen we in deze korte ,,editoriale'` beschouwing
slechts enkele brandpunten uit de komende ontwikkeling
aanstippen, maar we nemen ons voor om in de komende
nummers van RE ieder van deze mogelijkheden aan een
breder onderzoek te onderwerpen.
Enkele recente verworvenheden van de fysica
Tot de belangrijkste ontwikkelingsgebieden van de moder-
ne fysica behoort ongetwijfeld de ,,opto-elektronica’’, die
deel uitmaakt van een der jongste loten aan de stam van
de fysica, die „foto-elektronica”' heet en de wisselwerking
bestudeert tussen fotonen en elektronen.
Onder de vele andere toekomstrijke verschijnselen kunnen
we vermelden deze, die verband houden met de supragelei-
ding, zoals het Mössbauer-effect, het Meissner-effect, en
vooral het Josephsen-effect.
De fotomagnetische verschijnselen: Kort geleden werd aan
een aantal magnetische stoffen een soort verschijnsel ont-
dekt, dat men zou kunnen beschouwen als een tegenhanger
van het door Faraday reeds in de vorige eeuw ontdekte
‚„‚magneto-optisch”’ effect.
Het ,,Mouradian'``-effect, dat wordt waargenomen bij
sommige metalen, als koper en goud, die wanneer zij bij
lage temperaturen (tussen —268 °C en +27 °C) door licht
worden bestraald, de geabsorbeerde energie teruggeven
wanneer zij worden verwarmd.
En verder nog: het thermoionisch en thermoelektronisch
effect. het piëzoveld-effect, enz.
Materialen voor morgen:
Het zoeken naar nieuwe grond- en werkstoffen hangt
vooral eng samen met de laser’, die ongetwijfeld de
geschiedenis zal ingaan als een van de grootste en wellicht
de voornaamste uitvinding van de twintigste eeuw.
„Vooral de toepassing van de ,.laser'` voor telecommunica-
tiedoeleinden heeft tal van wereldlaboratoria aan het
zoeken gezet naar de gunstigste „modulatie ``-technieken.
Daartoe moet men namelijk over middelen beschikken om,
met een voldoende bandbreedte en capaciteit, de laser-
straal te kunnen afbuigen, in- en overschakelen, in fre-
quentie veranderen of op andere wijzen een bepaalde
verandering te doen ondergaan in het ritme en amplitude
van het over te brengen signaal”.
Dat onderzoek heeft geleid tot de ontwikkeling van kristal-
len, die een zo verliesvrij-mogelijke overdracht van het
licht mogelijk maken en waarvan de eigenschappen door
een elektrisch of magnetisch veld of zelfs een mechanische
spanning kunnen worden beïnvloed (gemoduleerd).
GV
Repeaterstation voor de informatieoverdrachtslijn, bestaande uit:
inkomende glasvezelkabel (GV), optische ontvanger (O), elektri-
sche versterker (V) en optische zender (Z).
In dit verband noemen we de ontdekking van:
a. een hele reeks diëlektrische stoffen met piëzo-elektri-
sche, elektro-optische en elasto-optische eigenschappen.
die niet alleen voor het moduleren van de laserstraal, maar
ook voor het genereren van ultrageluid kunnen worden
toegepast...
b. de ontdekking van tal van nieuwe ,„luminoforen`™*, die
een hele verbetering van het TV- en KTV -beeldscherm tot
gevolg kunnen hebben, maar ook met betrekking tot het
„vlakke-TV-scherm`, zowel als een ware revolutie in de
„displays voor radar, voor oscilloscopen. voor de elek-
tronenmicroscoop, enz.
c. de ontwikkeling van talrijke nieuwe technieken voor het
realiseren van de lang-verwachte „optische geheugens”,
van de „holografie. met haar enorme mogelijkheden.enz.
d. de realisatie van talrijke nieuwe grondstoffen, die bijv.
de verdere ontwikkeling van de video-opneem- en -weer-
geeftechnieken ten goede kunnen komen, als de ,,ferpics
(Ferro-Electric-Ceramic-Picture devices), de vloeibare
kristallen. . . . enz.
Een groot deel van de wetenschappelijke research heeft
zich ook beziggehouden met de ontwikkeling van een ge-
heel nieuwe ,,kabeltechniek ``, steunend op het supragelei-
dingsverschijnsel. dat dank zij de bijzondere verbetering
van de ultrakoude-technieken (cryogenie) ook fantastische
mogelijkheden in het vooruitzicht heeft gesteld. voor wat `
de energie-overdracht betreft niet alleen, maar ook voor
de ontwikkeling van nieuwe en snelle elektronische ,,ge-
heugens”’.
Zo moet men op dit ogenblik reeds drie soorten van supra-
geleidende stoffen onderscheiden: 1. de zuivere supercon-
ductieve elementen: lood (Pb), tin (Sn) . . . die vroeger de
zachte’ suprageleiders werden genoemd; 2. in feite
legeringen en intermetaalverbindingen met hoge soortelij-
ke weerstand. waarvan de magnetische eigenschappen af-
wijken van die der eerst-genoemde soort (de „ideale
suprageleiders): en 3. de zogenoemde ‚„harde”’ supragelei-
ders (zoals Nb;Sn). De technologie van de suprageleiders
wordt voortdurend verbeterd en onlangs heeft men zelfs
aan het Massachusets Institute of Technology voor de
eerste maal het bewijs geleverd, dat ook glassoorten supra-
geleidend kunnen zijn, zelfs met het grote voordeel dat
2
Informatieoverdracht via lichtgolfgeleiders:
(a) conventionele glasvezel
(b) diëlektrische lichtgolfgeleider (in totaal de dikte
van een mensenhaar (buitendiameter: 50 micron,
kern-diameter: I micron)
Mantel
(a) kern
Principe van een halfgeleider-laser.
18 4
verliesarme
\ schutstof
Gu
e Osem \ \
oi glasvezel
| golfgeleider
j
isolatie
(w)
a) Typische glasvezel-lichtgolfgeleider: de brekingsindex van de
kern is iets hoger dan die van de mantel.
b) Kabel die uit meerdere lichtgolfgeleiders bestaat en uil een
koperdraad voor het vergroten van de mechanische sterkte.
daarvoor niet zulke lage temperaturen als gebruikelijk
dienen te worden toegepast.**
Het realiseren van ultrazuivere werkstoffen. vooral aange-
stoten door de halfgeleidertechniek. heeft ook heel wat
andere ontdekkingen tot gevolg gehad. Verwijzen we maar
even naar het feit dat men heeft ontdekt. dat zeer zuiver
ijzer enige fysische eigenschappen vertoont, die in ijzer
van de gebruikelijke zuiverheid niet voorkomen. Een daar-
van is een hysteresisachtige stroomafhankelijkheid van de
elektrische weerstand. die bij zeer lage temperaturen
optreedt en die het mogelijk maakt dat ijzer van dit type
ook voor het opslaan van informatie (elektronisch ge-
heugen) zou kunnen worden gebruikt.
Nieuwe energiebronnen en energie-overdrachtstechnieken
Het gebruik van energie neemt van jaar tot jaar op onrust-
barende wijze toe, zodat voor de fossiele „brandstoffen
werkelijk de vrees is gegrond, dat die weldra zouden zijn
uitgeput. Men spant zich dan ook vooral in om de energie-
bronnen, waarover men beschikt op de meest-economi-
sche wijze te benutten en vooral voor die bronnen, die
„onuitputtelijk schijnen, zoals de zonne-energie, de best-
renderende omvorming in elektrische energie te zoeken.
De omzetting van warmte en licht in elektriciteit berust op
verschillende fysische ontdekkingen, zoals o.a.: het foto-
voltaïsch effect, dat in de zonnecellen toepassing vindt en
het thermo-elektrisch effect, dat de laatste jaren, dank zij
de ontdekking van nieuwe halfgeleiders, een belangrijke
verbetering heeft ondergaan en voor de ruimtevaart op
brede schaal wordt toegepast.
Ook het aanboren van de tweede onuitputtelijke" ener-
giebron, de kernfusie kwam door de ontwikkeling van de
plasmatechniek heel wat dichter bij haar praktische ge-
bruiksmogelijkheid.
Maar daarnaast moest een ander probleem tot een gunstige
oplossing worden gebracht: namelijk de zo-verliesvrij-
mogelijke overdracht van de elektrische energie op af-
= Soms foutief (naar amerikaans voorbeeld) ..phosphors'` genoemd, maar
die met het chemische element fosfoor (P) niets hebben te maken.
“* Zie „Bild der Wissenschaft 1971 Nr. 3 p. 278.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Microstrip-variatie van een
microgolfgeleider voor de
dempingsarme overdracht
van microgolfenergie: (I) =
geleidende band, (2) = diëlek-
tricum, (3) = metalen basis-
plaat. (4) = magnetisch
veldverloop.
(4)
stand. Daartoe werd de laatste jaren een zeer belangrijke
stap gezel in de goede richting:
a. enerzijds door de reeds besproken verbeteringen van de
suprageleidingstechniek. Volgens recente onderzoekrap-
porten van de Stanford-University zou men op het punt
staan zelfs organische” suprageleiders te realiseren,
waarvan de overgangstemperatuur (Tc) de temperatuur
van vloeibare lucht (100 °K of — 137 °C) zou bereiken en
zelfs die van de gewone temperatuur (300 °K of 23 °C) zou
kunnen benaderen. De technologische ontwikkeling van de
suprageleidende matertalen en van de cryogenica hebben
in ieder geval reeds een niveau bereikt, dat het mogelijk
maakt nu reeds projecten voor de suprageleidende energie-
overdracht te ontwikkelen.
b. De ontwikkeling van de geleide, dempingsarme energie-
overdracht door golfgeleiders (golfpijpen, golfkabels) heeft
zowel voor de overdracht van microgolfenergie, als voor
de warmte-energieoverdracht (caloducs) en zelfs voor de
overdracht van lichtenergie reeds belangrijke prestaties
geleverd. Vooral deze laatste techniek, die voor de ontwik-
keling van de laser als communicattemedium van uit-
zonderlijk belang is. heeft meteen ook een andere tech-
nologte een flinke stoot voorwaarts gegeven: de glasvezel-
kabeltechniek, die wellicht voor de kabel-TV-techntek een
fantastische vereenvoudiging zal brengen. De glasve-
zeltechniek maakt het mogelijk de lichtstralen (en dus ook
de laserstraal) die normaal slechts in rechte lijn worden
voortgeplant. iedere gebogen baan te laten volgen. En dat
heeft dan weer, zoals wij hiervoor reeds opmerkten. een
belangrijke verdere ontwikkeling tot gevolg van de mas-
sacommuntcatietechniek.
Informatieverwerking
Met betrekking tot de informatica moeten we in deze
prognose ook wel enkele woorden wijden aan het uit-
gebreide onderzoek, dat over heel de wereld wordt verricht
aan de ontwikkeling van sneller-afleesbare geheugensyste-
men en vooral dan aan de optische systemen. Deze, in
hoofdzaak magneto-optische geheugens, berusten op de
bijzondere eigenschappen van magnetische vliesfilms (met
een dikte van ongeveer 1000 A) die met behulp van een
laserstraal tot boven de curie-temperatuur worden verhit
en dan op een bepaald punt hun magnetisme verliezen. Die
plaatselijke verandering van de magnetische toestand van
die vliesfilm maakt het mogelijk de tnformatie „in te schrij-
ven `, terwijl voor het „teruglezen het Faraday-effect
wordt toegepast, dat de eigenschap heeft onderscheid te
maken tussen beide magnetische toestanden.
Andere onderzoekers passen voor hun optische geheugens
de holografische technieken toe. Zo hoopt bijv. J. A.
Raichman (van RCA-Corp.) niet minder dan 10" bits te
kunnen opslaan in een oppervlakte van amper | mî, door
het registreren van een magnetisch hologram op een vlies-
film van MnBi (mangaanbismutide).
Andere, recente onderzoeken hebben aangetoond, dat het
mogelijk is een grote hoeveelheid informatie door hologra-
fie op te slaan in een kaliumchloride-kristal dat kleuren-
centra omval.
* Zie Ywan M. Les Mémoires optiques (in La Recherche, juin 1971, p. 566).
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
(He) (5)
Energie-overdracht d.m.v. verliesarme suprageleidende kabel.
Doorsnede van een driefase wisselstroomkabel: (1) vacuum. (2)
vloeibare stikstof (N); (3) superisolatie. (4) cryovacuum;: (5)
geleiders. He = heliumvulling.
Op dit ogenblik schijnen de magneto-optische geheugens
nog de grootste voordelen als informatiedichtheid, aflees-
snelheid, betrouwbaarheid, . . . te bezitten, terwijl echter
de holografische methoden, ten gevolge van hun buitenge-
wone opslagmogelijkheden, de mogelijkheid in zich heb-
ben tegelijk het hoofdgeheugen en de massageheugens
door één enkel geheugensysteem te vervangen.*
Als speciale geheugensystemen moeten we ook de video-
opneem-technieken vermelden, die, naast de VCR (video-
cassette-recorders), de EVR (electronic video recording),
de super-8-filmtechniek, de selectavision (waarschijnlijk
geheel door RCA opgegeven), de videoplaat. . . . nog de
„vera vision -techniek heeft gebracht en waarbij in de
toekomst ongetwijfeld de „ferpics”’ (ferro-electric ceramic
picture devices) nog een interessante rol als ,,beeld-ge-
heugens'` zuilen spelen.
Massacommunicatie en informatie-overdracht
Inzake massacommunicatie hebben we reeds gewezen op
de belangrijke verbetering en uitbreiding die de klank- en
beeldomroep zou kunnen ondergaan door de ontwikkeling
van .,cassetten'` en .,kabeltelevisie``, die in onze „lage
landen’ en vooral wel in België een bijzondere ontwik-
keling beleeft. We hopen weldra een vergelijkende studie
aan de „CATV -techniek te wijden, die we beter tot
,.kabel-omroep`` kunnen omdopen en die als uiteindelijke
vervolmaking. zeer waarschijnlijk de toepassing zal krijgen
van een speciaal .,wired-city``-systeem. dat naast de
„ktesschijf-TV" (Dial-a-Program). als tweerichtingssy-
steemookde videofonte mogelijk zal maken, maar tevens
ieder beeldscherm tot terminal’ zal maken van. om het
even. welke „educatieve of computer keten.
Is de huidige omroep dan gedoemd om te verdwijnen? De
vraag blijft vooralsnog onbeantwoord of binnen een deca-
de al niet de huidige radio- en TV zal zijn herleid tot een
zuivere actualiteitendienst.
Laten we daarmee voorlopig deze futurologische beschou-
wingen over een nabije toekomst van de elektronische
ontwikkeling (waaruit we om reden van noodzakelijke
beknoptheid, belangrijke gebieden als ..de automatie”’ niet
hebben betrokken) besluiten met de hoop, dat onze tech-
nische leraren vooral de moed zullen hebben bij te blijven
met die komende ontwikkeling en hun huidig weten in
overeenstemming zullen brengen met die mogelijke ont-
wikkeling. waarmee hun leerlingen denkelijk reeds zullen
worden geconfronteerd bij het verlaten van de school. . .
Alles gaat toch immers zo snel in de elektronica!
J. G. R. Van Dijck. IEEE
Directie, administratie en redactie wensen U een
VOORSPOEDIG NIEUWJAAR
fr &—-Journaal
NS rijdt met de computer
In het najaar 1971 werd de eerste bouwfase
van een groot automatiserinesprogramma
van de NS voltooid: het in gebruik nemen
van een informatieverwerkend systeem
voor het goederenverkeer leidt tot rationali-
satie en optimalisatie van het wagenpark.
De invoering van het informatieverwerkend
systeem is gebaseerd op bundeling van
enkele goederenstations tot een groep met
een groepsstation. De groepsstations zijn
uitgerust met Siemens-Selex systemen: in
Utrecht is een centrale ingericht met twee
Siemens 4004/45 computers en twee data-
transmissiecomputers 404/6. De informa-
tes over de goederenwagens zijn als con-
stante gegevens (eigenaar, wagennummer.
soort wagen) en variabelen (ontvanger. af-
zender- en bestemmingsstation. gewicht en
soort lading) geklassificeerd. Op de groeps-
stations wordt voor elke wagen een pons-
bandkaart met de vaste en variabele gege-
vens gemaakt en aan de centrale doorgege-
ven, waardoor de centrale een overzicht
krijgt van de transporten. De centrale stelt
naderhand een treiniust op, die alle nood-
zakelijke gegevens bevat voor het rangeren
bij het samenstellen resp. ontbinden van de
trein op een groepsstation. Een aankomst-
melding bevat alle noodzakelijke informatie
voor de bedrijfsleiding en de goederenaf-
handeling.
Daar het gehele systeem in „real time”
werkt. kunnen die systeemonderdelen. die
niet voor de sturing van het verkeer beno-
digd zijn. ook voor commerciële en ad-
ministratieve processen worden gebruikt.
Solid-state „sandwich geheugen
Dr. Zoltan Szepesi. ingenieur bij Westing-
house Electric Corp. ontwikkelde een dun-
ne elektronische „sandwich waarmee het
mogelijk is röntgenbeelden enkele uren te
bewaren. zodat een bepaald voorwerp lang
kan worden bestuurd zonder het aan straling
bloot te stellen. Dit radiografische scherm
vervangt het gebruikelijke fluorescerende
scherm. maar heeft een tienmaal grotere
helderheid. een driemaal beter contrast en
een twee à driemaal hoger oplossend ver-
mogen.
Volgens dr. Szepesi bestaat het scherm uit
een solid-state fotogeleidend en elektrolu-
minescerend deel; het eerste is gevoelig
voor röntgenstraling en het tweede licht op
als een spanning wordt aangelegd, in dit ge-
val de uitgangsspanning van het eerste deel.
Het scherm wordt met een wisselspanning
gevoed voor versterking van het beeld.
Toepassing van dit geheugenscherm kan
vooral zinvol zijn als voorheen de röntgen-
beelden werden gefotografeerd.
Goedkope LSI's in Japan
Enkele Amerikaanse halfgeleiderfabrikan-
ten bieden in Japan LSI's aan voor elektro-
nische tafelrekenmachines voor ongeveer
de helft van de gangbare prijs. Deze Lais
4
komen voor het overgrote deel uit Ameri-
kaanse vestigingen in Zuidoost Azië. De
Japanse halfgeleiderfirma’s trachten deze
invoer af te remmen. de fabrikanten van
tafelrekenmachines kopen desondanks.
Boven de 10 GHz
Het Institution of Electrical Engineers,
London. zal in april 1973 een conferentie
houden over de verdeling van frequenties
boven de 10 GHz. Se
Nano-Elektronica?
In het perspectief van dataverwerking en
vooral data-opslagen is de vermindering van
vermogendissipatie per bit noodzakelijk.
Het overschakelen van bipolaire- naar MOS
technieken was een eerste stap. Om één bit
in het geheugen te brengen is cen energie
van 10 picojoule of meer nodig, afhankelijk
van de afmetingen van het geheugenele-
ment. Met de bestaande technteken van
fotomaskers en etsing is een reductie van de
afmetingen van een geheugenelement haal-
baar, indien men er in slaagt de tolerantie "e
op de geometrie binnen één micron te hou-
den. Zo kon men de energie terug brengen
tot | picojoule. Voor uitgebreide silicium
geheugens is evenwel 0,1 picojoule een bo-
venste grens. Een nieuwe technologie is dus
noodzakelijk, gezien de optische resolutie
en de laterale diffusie de tolerantie van 14m
bepalen.
Deze nieuwe techniek is gebaseerd op
elektronen- en ionen-stralen in plaats van op
lichtstralen en diffusie. Daaronder verstaat
men dan ook een elektro-resist die de foto-
resist vervangt, een elektronenkanon voor
het belichten, een elektronenmicroscoop
voor het over elkaar brengen van de ver-
schillende maskers en uitlijnen daarvan
door laser-interferometrie, de dopering
door ionen implantaties, wegetsen door
elektronisch zandstralen.
Deze nieuwe toepassingen vergen een diep-
gaande studie op gebied van scheikunde en
de micromechanica en elektronica. De prijs
die men hiervoor moet betalen schijnt nog
hoog. maar voor de massa-geheugens is dit
de enige weg die mogelijk schijnt te zijn om
de globale kosten per bit concurrentieel te
maken.
Zien wat je eet
Matsushita Communication Ind. Co. Ltd.
en een toonaangevend restaurant in Tokio
hebben tesamen een TV-installatie ontwik-
keld waarmee de klanten kunnen zien wat
keuken en kelder te bieden hebben. De
controlekamer bestaat uit twee camera's.
twee monitoren, een diaprojektor en een
intercom, zodat ook mondeling ..commen-
taar”’ bij de spyskaart kan worden gegeven.
VIDCA Cannes in maart 1972
De VIDCA international market for video-
cassette and videorecord werd voor het
eerst in 1971 te Cannes gehouden. De be-
haalde cijfers bewijzen het belang en de
noodzaak van dit evenement: L120 deel-
nemers en 625 firma's uit 31 landen be-
zochten de tentoonstelling en het annex-
Symposium.
Voor 1972 is de 5e maart de openingsdag van
VIDCA. waar ditmaal 2000 bezoekers en
1000 firmanten worden verwacht. Inplaats
van een conferentie zullen ditmaal Interna-
tionale studiebijeenkomsten worden be-
legd. ledere deelnemer of bezoeker kan
hieraan deelnemen. Verschillende proble-
men van de industrie zullen door specialis-
ten worden besproken. terwijl de con-
clusies in plenaire zittingen zullen worden
behandeld.
Voor nadere informatie inzake VIDCA II:
Commissariat Général. 42. Avenue Sainte-
Foy. 92 NEUILLY. France.
een toneellaser.
waarvan de stralen in
toverachtige kleuren
en vormen op het rit-
me van de muziek
dansen toonde Sie-
mens op de Interna-
tionale Funkausstel-
lung Berlin.
Laserlicht als schep-
pingsmediun voor
kunstenaars zal vol-
gens Siemens ook tot
nieuwerwetse expres-
sievormen op film en
TV leiden. De toneel-
laser werd voor het
eerst geïntroduceerd
tijdens de Opernfest-
spiele 1970 in het Na-
tionaltheater te Mtin-
chen. Een verdereont-
wikkeling is nu de
modulatie van de la-
serstralen door mid-
del van muziek.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Opwekken van bijzondere
elektrische signalen
Voor bepaalde meet- en/of regeldoeleinden moet men soms kun-
nen beschikken over een zeer speciaal verloop van een elektrische
spanning als functie van de tijd. Een zuiver elektrische opwekking
van spanningsfuncties is mogelijk voor bepaalde standaardvor-
men zoals sinus-, zuagtand- of kanteelvorm. Voor een wiilekeurig
spanningsverloop echter moet men zijn toevlucht zoeken tot
mechanische constructies zoals bijvoorbeeld een nokkenschijf.
Zulke mechanische constructies hebben het nadeel, dat zeer
abrupte spanningsveranderingen niet of moeilijk zijn op te wek-
ken. In elk geval geven ze aanleiding tot hinderlijke bijverschijnse-
len, zoals parasitaire trillingen en sterke slijtage.
Het Philips Forschungslaboratorium te Hamburg heeft een elek-
tromechanische spanningsfunctiegenerator ontworpen die in prin-
ctpe iedere gewenste functie kan opwekken en de genoemde be-
zwaren niet heeft. In de nieuwe functiegenerator maakt men
gebruik van het verschijnsel, dat men een magnetische flux door
middel van een koperen plaat kan verdringen. Deze plaat heeft een
aan de gewenste functie aangepaste vorm.
In de uitvoering zoals die is uitgewerkt door K. Rennicke, mede-
werker van het genoemde laboratorium, is een dunne koperen
plaat (dikte 0,2 mm) bevestigd aan een as. Dit schijfvormige folie
heeft een zodanige omtrekvorm, dat de afstand r tot de as als
Afb. 1. Principe van de fuuctiegenerator:
a. Zijaanzicht van de geprofileerde koperschijf. De afstand r van
de omtrek tot het middelpunt van de draaiing is een gegeven functie
van de draaiingshoek ¥ ; b. Bij eenparige draaiing van de schijf
is de uitgangsspanning U, een periodieke functie van de tijd, waar-
van de vorm correspondeert met de in a. gegeven omtrekvorm.
Afb. 2. Schema
van de functie-
generator:
I. ingangsspoel;
2. uitgangs-
spoel; 3. en 4.
ferrietplaatjes
waarvan de
randen een klei-
ne hoeka met
elkaar maken:
5. koperschijf,
draaiend om de
as 6; 7. selectie-
ve versterker: 8.
detector.
functie van de draaiingshoek ® overeenkomt met de op te wekken
spanningsfunctie (afb. I). Het folie draait in de luchtspleet tussen
twee ferriet-plaatjes, die als kernen dienst doen van twee gekop-
pelde magneetspoeitjes (1) en (2) (afb. 2). Op de primaire spoel
(I) wordt een wisselspanning gezet (bijv. 200 kHz) die in de
secundaire spoel (2) een daarmee evenredige wisselspanning op-
wekt. Als er zich geen folie in de spleet bevindt, is de koppeling
tussen (1) en (2) maximaal, terwijl het signaal praktisch nul wordt
als (2) geheel door het folie van (1) wordt afgeschermd. Door de
spleet tussen de ferrietplaatjes niet helemaal planparallel te maken
maar de randen ervan een kleine hoek te laten vormen bereikt men
een verbeterde lineariteit tussen de amplitude van de uitgangs-
spanning op (2) en de momentane waarde van de genoemde
afstand r: de afwijkingen van de lineariteit zijn minder dan 0,5%.
De uitgangsspanning op (2) kan na selectieve versterking worden
gelijkgericht.
Het zal duidelijk zijn „dat bij een eenparig draaiende schijf de uit-
gangsspanning een functie is van de draaiingshoek P — en dus van
de tijd —, die een verloop heeft dat direct is afgeleid van de
omtrekvorm van de schijf.
Vergeleken met andere elektromechanische functiegeneratoren,
zoals bijvoorbeeld geprofileerde draaicondensatoren. heeft de
nieuwe functiegenerator het voordeel dat axiale speling geen
fouten introduceert. Vergeleken met zuiver mechanische genera-
toren geldt het reeds genoemde voordeel van een betere lineaire
relatie tussen r en signaalspanning. Verder is het mogelijk om zeer
steile flanken op te wekken. Bij mechanische constructies heeft
men bij abrupte variatie last van naijlen bij scherpe pieken en
elastische vervormingen bij abrupte afvlakking. Bovendien kan
men met de nieuwe generator functies van zeer veel hogere fre-
quenttes genereren.
Met de computer in de koffer plannen
AEG-Telefunken maakt het de besteller van een procesrekenaar-
systeem eenvoudig zich voor te stellen hoe de installatie er zal
komen uit te zien en hoe de installatie kan worden aangepast aan
de te bouwen of ter beschikking staande ruimte. De procescompu-
ter AEG 60-10 heeft een modulaire opbouw. Alle bouwstenen en
apparaten worden in kasten of tafels van het AEG-Intermass -
systeem ondergebracht. Van al deze componenten werden model-
len op schaal 1:10 vervaardigd en in een koffer overzichtelijk
verpakt.
Met deze koffer is het dus mogelijk om al in de eerste fase van
de planning voor een installatie een aanschouwelijk ontwerp op
te stellen. Op eenvoudige wijze kan de meest doelmatige opstelling
worden gevonden. Bovendien hoeft men niet meer — zoals tot nu
toe — de installatie in de voor handen zijnde ruimte te projecteren,
maar men kan al direct bij het begin van de bouw precies eisen
stellen. De modelkoffer dient derhalve niet alleen als demonstra-
tiemiddel, maar is tegelijkertijd een belangrijk hylpmiddel bij de
planning voor de inrichting.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
De opzet is om na een bepaalde tijd, vanaf het inscha-
~ kelen van de voedingsspanning. de daarvoor in aan-
merking komende logica zoals decadedelers. flip-
flops, e.d. automatisch te resetten.
De tijd tussen inschakelen en resetten is 1 s gekozen,
omdat mag worden aangenomen, dat de betreffende
schakeling dan wel stabiel is geworden. De reset-tijd
is willekeurig op 1 ms bepaald. de minimum tijd voor
standaard-TTL is 50 ns.
Voor het veroorzaken van de resetimpuls. is de mono-:
stabiele multivibrator SN74121 gekozen. vanwege de
O en Q uitgang. Er worden zowel negatieve als posi-
tieve resetimpulsen gebruikt, al naar gelang de geko-
zen logica blokjes. Met de interne ,.timing’’ weer-
stand van 2 KQ en een timing’ condensator C2 van
l «uF, wordt een impuls van | ms afgegeven aan de Q
en Q uitgang wanneer contact 5 (B, level detection
input) van 0 naar | wordt gebracht. Met de stroom van
2 mA uit gate B, wordt C] opgeladen totdat deze het
logisch I-niveau (2V) bereikt, waardoor er een impuls
wordt afgegeven op Q en Q.
Voor een waarde van Cl = 6404F wordt een uitsteltijd
van |! s verkregen. Wanneer de voedingsspanning
wordt uitgeschakeld en +5 V op aardniveau komt te
liggen. zorgt de diode voor een snelle ontlading van
C1. zodat weer direct kan worden ingeschakeld.
Er zijn twee voorbeelden getekend voor gebruik van
pos. en neg. resetimpulsen, resp. SN7490, SN7476.
2 - Elektronische rem
„== 1- Automatische reset voor TTL-blokjes
Vs,
SPITSVONDIGE OG HAK wi LINGEN
J. v.d. Kreuk
Utrecht
Č
qa ram EL
= K za Ee Beil. f
ims
ni ro) 9
wei el ref ral 72
ama
+5V- ha sa
aa2o2 AC?
Be med
bei ,
ty Js >| ae,
H Ta
Lo IT
Fa en =
|
"ke
ol RESET
|
A
Wanneer men ook in bedrijfstoestand wil resetten, kan dit
gebeuren d.m.v. een AND-gate voor de neg. gaande en een
OR-gate voor de pos. gaande resetimpuls, resp. tussen de
punten AE en CD op te nemen.
R. W. Budding
Bilthoven
„Wanneer men met behulp van een elektromotor kleine bewegingen wil verrichten, stuit men meestal op het probleem dat de
e5V
sturing van b.v TTL-gate
motor nog een eind doorloopt nadat de spanning is verwijderd.
Het aanbrengen van een mechanische rem is dan vaak een noodzaak. Een andere
oplossing is de motor kortsluiten, nadat de spanning is verwijderd. De kortsluit-
stroom die de motor levert, wekt een tegenveld op dat een remmend effect geeft.
Voor dit kortsluiten wordt vaak een relais gebruikt. Een elegantere oplossing is
de voorgestelde schakeling. Deze werd toegepast op een kleine motor van 1,2 W
met een vertragingskastje. De omtwentelingssnelheid was ca. 16 r.p.m. Zonder
voorzieningen liep de motor ruim 90° uit, met behulp van bijgaande schakeling
nog slechts enkele graden.
Het geheel kan worden gestuurd uit een TTL-poort of flip-flop. Is de sturing hoog
dan geleiden TS1 en TS2; TS4 is dan dicht en via R4 raakt TS3 verzadigd, waar-
door de motor met de voedingsspanning wordt verbonden.
Gaat de sturing omlaag dan sperren TS! en TS2 en via R3 verzadigt nu TS4 terwijl
TS3 dicht gaat. TS4 sluit nu de motorstroom kort. De kortsluitstroom en dus het
remmend effect wordt bepaald door R3.
De capaciteit van 1 xF dient ervoor om stoorimpulsen, veroorzaakt door de kool-
borstels, enigszins te verzwakken.
N.B. De schakeling kan ook bij andere voedingsspanningen dan 5 V worden
gebruikt.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. I
3 - Automatische muziekonderdrukker voor discobar
In de afgebeelde figuren zijn de scha-
keling en de printtekeing afgebeeld.
Deze schakeling stelt ons in staat het
muziekkanaal in een mengpaneel te
onderdrukken tot op een willekeurig
niveau, zodra de microfoonvoorver-
sterker een signaal aflevert, m.a.w.
zodra men in de microfoon spreekt.
ter in serie met R1, dan kan het niveau
naar verkiezing worden ingesteld.
Om lamp L te sturen is gebruik ge-
maakt van een gelijkstroomversterker.
Met behulp van P2 wordt de stroom
door TS4 geregeld en dus ook door het
lampje.
Het microfoonsignaal, dat we bijvoor-.
A. Vanhumbeek
Bierbeek, België
Bij afwezigheid van het microfoon-
signaal brandt de lamp L niet; de LDR
bezit dan een weerstandswaarde van
ongeveer 2 megohm, d.w.z. het in- ?
gangssignaal verschijnt onverzwakt r
aan de uitgang. Noor
Is het microfoonsignaal aanwezig, dan Ur
LOR
RI
P
brandt de lamp L en de weerstands-
2
Het principe
waarde van de LDR is dan gedaald tot
links ino———- Wk links uit
ongeveer 300 ohm, een waarde die te
Pie
beeld aftappen achter de voorverster-*
ker, wordt door TSI-TS2 op voldoend z
Ladn H
verwaarlozen is t.o.v. weerstand RI
met als gevolg. dat de uitgang op nul
komt. Plaatsen we nog een potentiome-
hoog niveau gebracht waarna dit sig-
naal wordt gelijkgericht. Met deze
gelijkspanning sturen we TS3.
Condensator C2 zorgt voor een tijds-
vertraging. d.w.z. bij afwezigheid van
het microfoonsignaal zal, na een be-
paalde tijd, het muziekkanaal automa-
tisch zijn oorspronkelijk niveau weer
hebben bereikt.
Deze tijdsvertraging kan willekeur
worden ingesteld door keuze van C2 en
Pl. De waarden in deze schakeling
voldoen voor normaal gebruik.
N.B. De twee LDR’s zijn. samen met
het lampje, gemonteerd in het omhulsel
van de starter van een TL-buis en
daarna mee op de print gesoldeerd.
T
8CI79C ae
Oy OAS
N
P; stereopotmeter
100k tog.
rechts no } rechts uit
In deze rubriek worden schakelingen opgenomen die door de lezers zelf worden ingezonden. Deze bijdragen moeten van dien aard zijn, dat
hierin op inventieve wijze gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die de schakelingen bevatten, zodat nieuwe of verbeterde toepassingen
van bekende schakelingen, dan wel eenvoudige schema’s ontstaan. i
ledere geplaatste schakeling wordt gehonoreerd met f 35,-, terwijl voor de beste schakeling van het jaar, aan te wijzen door de lezers van
Radio Electronica, een extra beloning van f 250,— in het vooruitzicht wordt gesteld.
Laat ook anderen profiteren van uw ervaringen!
WAAR HET OM GAAT:
le. Verwacht worden schakelingen of ideeën volgens eigen ontwerp, die anders zijn dan de klassieke, voorzien van een beknopte toelichting.
2e. De uitvoerbaarheid zal bij de beoordeling van doorslaggevend belang zijn. i
je. Ingezonden schakelingen en ideeën blijven het geestelijk eigendom van de inzender.
Toon ons wat u als ontwerper waard bent en stuur omgaand uw spitsvondige schakeling(en) aan:
Redactie Radio Electronica - Postbus 23 - Deventer
RADIO ELECTRONICA 1972 No. | 7
Automatisch fotograferen
ook bij maanlicht
Een nieuwe. uiterst gevoelige cameraschakeling bestaande uit een
geintegreerde schakeling gecombineerd met een silicium-fotodio-
de is gerealiseerd in het Philips Natuurkundig Laboratorium te
Eindhoven. De combinatie, die ook bij variërende omgevingstem-
peratuur zeer betrouwbaar werkt, maakt het mogelijk in fototoe-
stellen de belichtingstijd ook bij zeer zwakke belichtingssterkte
(tot 0.01 lux) automatisch te doen instellen.
De schakeling, die is uitgewerkt door C. Mulder, L. Willemsen
en A. ter Riet, medewerkers van genoemd laboratorium, gebruikt
als uitgangspunt de meting van de kortsluitstroom van een sili-
cium-fotodiode in plaats van de open spanning ervan, zoals tot
dusver gebruikelijk was. Door deze opzet bleek het o.m. mogelijk
een veel grotere gevoeligheid en temperatuur-stabiliteit te verkrij-
gen dan tot dusver. Dit ís als volgt in te zien.
Om een voldoend grote lichtgevoeligheid te verkrijgen moet de
fotodiode, waarop men het te meten licht laat vallen, een vrij groot
oppervlak hebben, bv. enkele mm" Bij siliciumdioden met een
dergelijk groot oppervlak leiden lekken in het inwendige van de
diode tot een lage waarde van de gevoeligheid bij lage lichtniveaus,
indien men althans voor de meting de open spanning gebruikt. Bo-
vendien is de grootte van dit lek (en dus de open spanning) zeer
sterk afhankelijk van de omgevingstemperatuur. De gevolgen van
deze temperatuurafhankelijkheid werden in vroegere schakelin-
gen in de hand gehouden door fotodiode en meetschakeling tot een
geheel te verenigen.
Bij de nieuwe methode gebruikt men de kortsluitstroom van de
fotodiode als ingangssignaal voor de meetschakeling. De genoem-
de begrenzing van de gevoeligheid door het inwendige lek is nu
komen te vervallen, omdat over de diode, ook in belichte toestand.
altijd maar een verwaarloosbaar klein spanningsverschil komt te
staan. Bovendien hangt deze kortsluitstroom vrijwel niet af van
de omgevingstemperatuur. Derhalve hoeft de diode niet meer met
het meetcircuit tot één constructief geheel te worden verenigd en
heeft men het voordeel, dat men elk der beide onderdelen op de
meest geschikte plaats in de camera kan inbouwen..
In het kort is de werking als volgt: De fotostroom wordt direct
toegevoerd aan de serieschakeling van een converter en een
gelijkstroomversterker. De convertor heeft als voornaamste
functie de spanning over de fotodiode, onafhankelijk van de gele-
verde fotostroom, praktisch gelijk aan nul te houden. De verster-
kingsfactor van de gelijkstroomversterker kan met stappen van
Blokschema van
een uiterst foto-
gevoelige geïnte-
greerde schake-
ling voor auto-
matische camera-
instelling.
1. fotodiode, die onder belichting een fotostroom |; produceert;
2. convertor, die de spanning over (1), onafhankelijk van de I-
waarde, praktisch op 0 V houdt en een stroom I, evenredig met
],, afgeeft; 3. instelbare gelijkstroomversterker; 4. instelling van
de versterkingsfactor van (3) met 13 stappen, ieder van een factor
2 (totaal bereik van 1 x tot 2” 10 000 x), volgens filmge-
voeligheid en gekozen diafragma; 5. trekkerschakeling waarvan
de uitgang (6) de sluiterspoel en de signaallampjes bedient;7. slui-
tercontact; 8. uitbreidingsmogelijkheid met een geheugenfunctie;
9. uitbreidingsmogelijkheid tot belichtingsmeter m.b.v. schake-
laar 11; 10. uitbreidingsmogelijkheid tot uitwendig instelbare
belichtingstijd.
ee =
LEZER REFLECTIES
Brieven in deze rubriek afgedrukt geven de mening
weer van de inzenders, die echter niet met het inzicht
van de redactie behoeft overeen te stemmen.
Elektronica-onderwijs in Nederland
Onder deze titel schreef ik RE no. 19 van I oktober 197] mijn
bijdrage ter signalering van de door uw oud-hoofdredacteur
geconstateerde mis-stand. Daarmede kon wat mij betreft de serie
ten einde zijn ware het niet, dat de tegenwoordige redactie van RE
gemeend heeft een naschrift te moeten plaatsen.
Voor degenen, die in dit land der blinden waarheid en fictie nog
onderscheiden kunnen. is het duidelijk, dat zoetsappige redewen-
dingen en doekjes voor het bloeden geen enkel effect sorteren en
uitsluitend harde taal in aanmerking komt. Dat ik na alle moeite,
die wij ons van 1957 tot 1965 voor het Elektronica-onderwijs in
Nederland gegeven hebben, bijzonder nijdig ben zou zelfs tot de
tegenwoordige redactie van RE kunnen doordringen.
Net heb ik verteld van de oorspronkelijke idee om de opleiding
tot Technicus NERG door een kopklasse van de u.t.s. te laten ver-
zorgen en dat daarvan in de praktijk niets terecht gekomen is of
deze Redactie komt tot de ontdekking, dat ik verzuimd heb over
de „objectieve maat" de nodige feitelijke informatie aan te dra-
gen.
Haar tweede opmerking: in welke hoedanigheid ik mijn bijdrage
schreef, is al even duf. Ik ga daar niet op in. Als iemand met mij
van mening wil verschillen heb ik daar niets op tegen. doch hy
moet dan wel enig denkvermogen meebrengen.
Ik poneer en herhaal de stelling:
1°. op het gebied van het Elektronica-onderwijs zijn de examens
NERG in dit land de enige objectieve maatstaf.
2°. er is niet één gesubsidieerde m.t.s. resp. h.t.s. die zijn candida-
ten voor deze examens kan laten slagen. Dat ligt niet zozeer
aan deze scholen, waarvan sommige echt hun best doen, doch
eenvoudig aan de veel te zware opgave waarmede men hen
heeft opgezadeld.
En ik voeg daar thans nog een stelling aan toe:
3°. zonder de kwaliteit van het gesubsidieerde onderwijs in Ne-
derland afbreuk te doen kan op het budget van dit ministerie
gemakkelijk | miljard worden bespaard.
Zo, u hebt weer wat om over na te denken.
Haarlem J. L. J. van der Werff
een factor 2 worden ingesteld op een waarde die hoort bij de geko-
zen waarde van het diafragma en de filmgevoeligheid. De benodig-
de belichtingstijd wordt nu als volgt automatisch bepaald. De
versterkte stroom begint een condensator op te laden. zodra de
sluiter zich opent. Wanneer de condensator is opgeladen tot een
bepaalde referentiespanning, zorgt een trekkerschakeling, die de
sluiterspoel bekrachtigt, ervoor dat de sluiter weer wordt gesloten.
Bij een fotodiode met 3 mm? oppervlak bleek de minimaal bruik-
bare verlichtingssterkte 0,01 tux te zijn, d.i. 25 x zo zwak als de
verlichtingssterkte bij volle maan en heldere hemel! De invloed
van temperatuursschommelingen en variaties in de voedingsspan-
ning, die bij normaal gebruik kunnen optreden, bleken verwaar-
loosbaar klein te zijn. De voedingsspanning van het geheel is 4 à
6 V, het stroomverbruik ca. 10 mA.
De belangrijkste toepassing van de hierboven beschreven schake-
ling is het automatisch instellen van de belichtingstijd in camera’s.
Wil men deze schakeling ook in meer geperfectianeerde spiegel-
reflex-camera's toepassen, dan zal de fotodiode via de wegklap-
bare spiegel moeten worden belicht, om de juiste lichtsterkte te
kunnen meten. Dit heeft tot gevolg dat de fotodiode tijdens de
opname niet kan worden belicht. Dit kan worden ondervangen
door een geheugenschakeling met de gelijkstroomversterker te
verbinden. De tijdens de instelling van het beeld verkregen in-
formatie omtrent het lichtniveau wordt hierin tijdelijk opgeslagen
en tijdens de opname aan de versterker doorgegeven.
Een andere uitbreiding van de schakeling betreft een circuitonder-
deel, waarmee men een bepaalde gewenste belichtingstijd kan
instellen. De schakeling werkt dan als belichtingsmeter.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
NADERE GEGEVENS OVER:
L. T. Creagh, AR. Kmetz, R. A. Reynolds
(Texas Instruments, Dallas)
Uitlees-inrichtingen met
nematische vloeibaar-kristallijne stoffen
In aansluiting op het algemeen inleidende artikel over dit
onderwerp in RE 13 van 1 juli 1971, publiceren wij thans
deze gegevens, gebaseerd op vele metingen aan ontwik-
kelingsmodellen. Gegevens van deze elementen uit industrië-
le produktie, zijn nog niet verkrijgbaar. Het oorspronkelijke
artikel van bovengenoemde auteurs, is op enkele plaatsen
bekort om herhalingen te vermijden. Enkele specifiek che-
misch-technologische zaken die voor de elektronicus minder
interessant zijn, werden weggelaten.
Inleiding
Nematische vloeibaar-kristallijne stoffen vertonen elek-
tro-optische effecten, die een aantal nieuwe uitlees- en
lichtmodulatie-inrichtingen mogelijk maken. Heteffect der
„dynamische verstrooiing `. beschreven door Heilmeier,
Zanonien Barton, vormt de basis van NLC (= Nematic Li-
quid Crystals) uitleesinrichtingen, die zowel met opvallend
als met doorvallend licht kunnen werken. bij gelijkspan-
ning van 10 … 25 V bij stromen van 1 … 10 ¢<A/cm?.
Daardoor zijn NLC's bijzonder geschikt voor met bat-
terijen gevoede apparaten. Bovendien is het aanspreken en
rechtstreeks bedrijven mogelijk met MOS of complemen-
taire MOS-schakelingen. Hierbij zijn geen verdere schakel-
elementen nodig en het energieverbruik kan gering zijn.
In dit artikel worden de eigenschappen beschreven van
door TI ontwikkelde modellen van NLC's voor lage gelijk-
spanningen. Deze toepassing maakt op gunstige wijze
gebruik van de unieke eigenschappen van deze stoffen. De
voornaamste moeilijkheid, die zich bij het gebruik met lage
spanntng voordoet, is dat de aanspreektijd van alle NLC
stoffen vrij lang is — t00 ... 200 millisec —, afhankelijk van
de stuurspanning, temperatuur en constructie van de cel.
Dientengevolge leent laagspanningsbedrijf zich zeer goed
voor het verwerken van processen met betrekkelijk geringe
informatic, zoals bij rekenmachines, maar niet voor het uit-
lezen van zeer informatie-rijke gegevens zoals dit met
kathodestraal-buizen mogelijk is.
Kortere aanspreektijden (1 … 10 millisec) kunnen worden
bereikt met hogere stuurspanningen (50 ... 150 V) of door
het toevoegen van onderdrukkingsimpulsen van hoge
spanning, dan wel het gebruik van hoge LF-spanningen.
Toepassing van deze aanspreekmethoden is echter in strijd
met de hoofdvoordelen van de NLC's: lage spanning,
gering vermogen en directe aandrijving met MOS-schake-
lingen.
Dynamische verstrooting
Een uitleeselement bestaat in hoofdzaak uit een (ietwat
lekke) plaat-condensator die een ,,kristallijne’’ vloeistof
als diëlektricum bevat. De platen” zijn meestal gemaakt
van glas en dragen doorschijnende geleiders, fotolithogra-
fisch gevormd, om informatie te kunnen tonen (bijv. een
7-segmenten patroon). De NLC-laag is gewoonlijk 5 … 50
(De onverkorte tekst werd gepubliceerd in het tijdschrift van de IEEE, nov.
1971)
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
micron dik, heeft bij 25 °C een weerstand van ca. 10!° ohm/
cm? en een capaciteit van ca. 10? pF/cm?.
Als een elektrisch gelijkspanningsveld over de vloeistof-
laag ontstaat door het aanleggen van een potentiaalver-
schil tussen tegenover elkaar liggende elektroden op de
twee platen, veroorzaakt de daarbij ontstaande stroom,
daarin turbulentie. Deze verliest zijn transparentie en krijgt
het uiterlik van matglas, gezien tegen licht, dat door de
beide doorschijnende elektroden valt. De verandering in
het-uiterlyk van de vloeistof is een gevolg van sterke licht-
verstroolings-effecten, die ontstaan door de microscopi-
sche variaties van de brekings-index, die de plaatselijke
verstoring van de moleculaire opbouw, veroorzaakt door
de turbulentie. begeleiden.
In onze cellen met gelijkstroom-voorspanning schijnt de
turbulentie te ontstaan door elektro-hydrodynamische
onstabiliteiten overeenkomstig met die, als geanalyseerd
door Felici. Uitlees-inrichtingen waarin NLC's worden
gebruikt volgens de methode van dynamische verstrooiing,
kunnen op grond van hun constructie in twee klassen
worden verdeeld:
Beelden met doorvallend licht kunnen worden verlicht met
een voor de waarnemer verborgen lichtbron, aan de achter-
zijde. Hij ziet zodoende alleen licht. dat door de geselec-
teerde beeld-elementen verstrooid wordt, dat helder af-
steekt tegen een donkere achtergrond.
Deze opstelling is zeer acceptabel als vervanging van gas-
ontladingsbuizen. Kleur en helderheid kunnen gemakkelijk
worden veranderd. door instelling van het vermogen en
kleur van de lichtbron. Terwijl enige VA nodig zijn voor
de lichtbron, zijn de bij het uitlezen benodigde stromen en
spanningen slechts die. benodigd voor de NLC-cel: 10...
20 V bij 0,1 … 104A. Daar cellen voor doorvallend licht
doorschijnend zijn, als ze niet worden gestuurd, kunnen ze
ook worden gebruikt als elektrisch veranderbaar ..overleg-
vel” voor andere uitlees-inrichtingen (kaarten, beeldbui-
zen).
Reflecterende NLC-uitlezers hebben spiegelende, metalen
achter-elektroden en behoeven niet dikker te zijn dan de
ingevatte Sandwich" van glas. Elektrisch gestuurde uit-
lees-segmenten geven goed contrast door de verstrooiing
van: licht, dat anders door de achterelektrode van de
waarnemer zou worden weg gespiegeld. (Op te merken
valt, dat de hoeveelheid, door een geselecteerd uitlees
element teruggestraald licht, te klein is om het gebruik van
lichtabsorberende achter-elektroden toe te staan).
Reflecterende NLC-uitlezers kunnen heel goed werken
met het opvallende omgevingslicht. Hierbij wordt het
voordeel van het gering benodigd vermogen, ten volle
benut, daar er voor de verlichting geen vermogen meer
nodig is. Ook is de contrast-verhouding van zulke cellen
onafhankelijk van de helderheid van het omgevingslicht;
ze zijn derhalve immuun voor overstraling door direct zon-
licht.
Contrastverhouding
Fig. | toont de contrastverhouding van de N-014 cel, tegen
de spanning, bij een temperatuur van 25 °C bij een dikte
van 6-127 micron. Deze is vrijwel onafhankelijk van de
9
contrast verhouding
spanning{ gelijkstroom)
temperatuur. over het gehele nematische gebied van alle
onderzochte stoffen. Dunnere cellen hebben een grotere
contrastverhouding; dit is bijzonder duidelijk bij reflecte-
rende cellen. De getoonde numerieke waarden zijn in
sterke mate afhankelijk van de gebruikte meetinrichting,
zoals de stand en openingshoek van de detector. Wij heb-
ben gevonden, dat een meetwaarde 20 nodig is om het
contrast als ‚goed te kunnen beoordelen.
Reflecterende cellen vertonen een overeenkomstige ka-
rakteristiek als in fig. |. Een reflecterende cel met een 12
micron dikke laag van de stof N-014, heeft gemiddeld 50%
groter contrast (bij 10-30 V sturing) dan een IEEE-
tijdschrift, met dezelfde inrichting gemeten.
Een goed gedefinieerde, reproduceerbare drempel voor de
lichtverstrooiing bleek bij alle stoffen te bestaan bij alle
temperaturen, bij ca. 7,5 V. Deze drempel is onafhankelijk
van de dikte, zoals door Penz vermeld. De contrastver-
houding neemt snel toe voor spanningen boven de drempel,
maar gaat gewoonlijk in de verzadiging boven 20 V, voor
cellen dikker dan ca. 12 micron. Het bestaan van de span-
ningsdrempel biedt de mogelijkheid NLC's met een matrix
aan te spreken. Zou dit inderdaad mogelijk blijken, dan zou
dit besparingen in de stuurschakeling kunnen geven en wel-
licht nog belangrijker, het aantal verbindingen sterk kun-
nen verminderen. Men zal echter zien dat, bij de hier
gebruikte stuurspanningen (10 … 20 V), de stijgtijd nog zo
lang is, dat de informatiecapaciteit klein is, vergeleken met
een beeldbuis.
De contrastverhouding vertoont enige anisotropie, af-
hankelijk van de gezichtshoek en van de invalshoek. Het
gezichtsveld is niettemin groot genoeg (90°) voor vrijwel
alle toepassingen.
Celstroom
Fig. 2 toont de stroomdichtheid j voor de stof N-014 bij 25
°C tegen de spanning voor cellen met dikten van 6-127
micron. Er zijn slechts geringe afwijkingen van ohms
gedrag waar te nemen.
Fig. 3 toont j als functie van de temperatuur, over een
gebied van —5 °C … —50 °C, waarbij j een factor 60
verandert.
Puls responsie
Deze responsie wordt schematisch getoond in fig. 4. Bij het
aanleggen van een kanteelspanning, is er geen responsie
voor een tijd Tu, Daarna begint de verstrooiing en de
contrastverhouding stijgt tot een begin-piek na een verdere
tijd T,. Na enig uitslingeren komt de verstrooiing tot rust
op de vaste waarde van fig. 1. Men merke op, dat voor een
tijd van bij benadering 3(T,+T,) de contrastverhouding
tijdens het begin van de impuls, twee tot drie maal zo groot
is als de eindwaarde. Als de spanning plotseling wegvalt,
vertoont het verstrooide licht soms een momentane toena-
me, maar verdwijnt dan na tijd Tp.
10
Fig. 1. Contrastverhouding van
N-014 cellen voor doorvallend
licht bij 25°C als functie van
aangelegde gelijkspanning. bij
verschillende laagdikten.
Fig. 2, Stroomdichtheid als
functie van de cel-spanning voor
N-O14 cellen bij 25°C.
stroomdichtheid Lo Adem TI bij 25°C
spanning (gelijkstroom)
temperatuur (°C)
RI 0 La) 20 jo wéi 50 so
N-01 |
laagdikte 25 4am
stroomdichtheid (uAfem?)
temperatuur {°K}
Fig. 3. Temperatuurafhankelijkheid van de stroomdichtheid
door een 25 micron dikke laag van N-014 bij verschillende
voorspanningen.
20
stuurspanning
stroomdichtheid
70 |
contrast verhouding
0
Le DI TD f
Fig. 4. Algemene golfvorm van stuurspanning, stroomdicht-
heid en contrastverhouding voor een 6 micron dikke N-014 cel
bij 25°C.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |!
fo 660
Fig. 5. a) Vertragingstijd Ti
en
b) stijgtijd T, voor N-014 cel-
len bij 25°C als functie van
de kanteelspanning V.
Tg (ms)
Fig. Sa e D 100
spannrng
De tjd benodigd voor volledige ,.ontspanning’ van de cel
is veel langer dan waargenomen afvaltijden voor ver-
slrooiing en stroom. Een grotere impuls-frequentie dan |
per minuut (minder frequent bij lage temperaturen), geeft
misleidende responsie-tijden. als de vloeistof geen tijd ge-
had heeft om zich geheel te herstellen van de voorgeschie-
denis. De gemeten T en T, zijn dan korter dan voor geheel
tot rust gekomen cellen. De afvaltijd Tp wordt weinig
beinvloed door het herhalingstempo. Dit „geheugen kan
een gunstige invloed hebben. in zoverre, dat het de stijgtijd
verkleint bij aftasten en de integratie van het effect van
herhaalde smalle impulsen bevordert.
Hoe T, en T, samenhangen met de (impuls) spanning, voor
verschillende celdikten, blijkt uit fig.5. Beide zijn bij
benadering evenredig met V` en hun waarde is nagenoeg
gelijk voor equivalente cel-spanning, dikte en temperatuur.
Wij vonden dat Tp. de herhalingstijd. onafhankelijk is van
de grootte van de impulsspanning.
Levensduur
Typische levensduren van ongeveer 1000 uren worden op
het ogenblik bereikt, waarbij sommige cellen 1500 … 2000
uren halen. Voorlopige gegevens tonen aan, dat verminde-
ring van de stuurspanning de levensduur belangrijk ver-
groot, maar we hebben nog niet voldoende gegevens om
verantwoord te kunnen extrapoleren van de levensduren
bij 60 V naar 10 … 20 V. (Deze spanning wordt gebruikt
voor versnelde levensduur bepaling).
De eerste proefcellen hadden slechts levensduren van 10
… 200 uren, bij de versnelde test-methode. De thans
bereikte verbetering is een gevolg van betere preparatieve
methoden en van grotere zuiverheid van de stoffen. Daar-
om is een groot deel van onze research-activiteit thans
gewijd aan de ontwikkeling van nieuwe materialen voor de
elektroden insluit-methoden en een beter begrip van elek-
troden en ladingstransport in NLC-cellen.
Opgemerkt moet nog worden, dat cellen met een levens-
duur (bij versnelde test) van 25 … 100 uren bij 30 … 60 V
gelijkspanning, tot 5000 uren bleken te leven, indien ge-
stuurd met 30 V wisselspanning, 60 Hz.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
a vertraging N.OM (25°C)
m
Tr (ms)
400v Fig. 5b e 10 109 rf
spanning
Een levensduur schaalfactor van meer dan 10. schijnt
typerend te zijn voor de resultaten bij gelijkstroom- en wis-
selstroom-sturing. Het is duidelijk, dat voor toepassingen
waarbij zeer lange levensduren vereist zijn. indien mogelijk
wisselstroomsturing moet worden toegepast. bij de thans
bestaande materialen en fabricage-technieken van cellen.
Bewerking: M. Leeuwin
Literatuur
1. G. H. Heilmeier. L. A. Zanoni. L. A. Barton, ..Dynamic Scattering: A
New Electrooptic Effect in Certain Classes of Nematic Liguid Crys-
tals," Proc. IEEE 56, 1162-1171. (1968).
2. G. H. Heilmeier. L. A. Zanoni. L. A. Barton. „Further Studies of the
Dynamic Scattering Mode in Nematic Liquid Crystals,” IEEE Trans.
Electron Devices ED-/7, 22-26. (1970).
3. G. H. Heilmeier. W. Helfrich. ..Orientational Oscillations in Nematic
Liquid Crystals.” Appl. Phys. Lett. 16, 155-157, (1970).
4. J. Tults. Paper 10.3 in Society for Information Display Digest of Papers
of the 1970 IDEA Symposium. New York, May 26-28. 1970.
5. D. A. Batzarini, „Temperature Dependence of Birefringence in Liquid
Crystals,” Phys. Rev. Lett. 25, 914-915, (1970).
6. N. Felici. ..Phenomenes hydro et aerodynamiques dans la conduction
des dielectriques fluides,” Rev. Gen. Elect. 78, 717-734. (1969).
7. G. W. Gray. Molecular Structure and the Properties of Liquid Crystals.
Academic Press, New York, 31-34, (1962).
8, G. H. Heilmeier. „Some Cooperative Effects in Butyl p-Anisylidene-
p-aminocinnamati.”` in Ordered Fluids and Liquid Crystals. American
Chemical Society. Washington. D.C.. 68-71, (1967).
9. J. E. Goldmacher and G. H. Heilmeier. .,Nematic Liquid Crystal Mixtu-
res for Use in a Light Valve.“ U.S. Patent No. 3,499,702 (March 10,
1970).
10. J. B. Flannery. Jr., and W. Haas. „Low-Temperature Mesomorphism
in Terminally Substituted Benzylidene-anilenes.”` presented at Ameri-
can Chemical Society Meeting, New York. September 1970.
IL. H. Kelker and B. Scheurle, „A Liquid-Crystalline (Nematic) Phase
with a Particularly Low Solidification Point, ` Angew. Chem. (Int. Ed.)
8. 884-885. (1969).
12. D. Jones. L. T. Creagh. and $. Lu. ..Dynamic Scattering in a Room-
Temperature Nematic Liquid Crystal.” Appl. Phys. Lett. 16, 61-62
(1970). A
13. P. Chatelain. „Sur L'Orientation des Cristaux Liquides par les Surfa-
ces Frottees,™ Bull. Soc. Franc. Mineral. Crist. 66, 105-130, (1943).
LA. P. A. Penz. ,.Voltage-Induced Vorticity and Optical Focusing in Liquid
Crystals, Phys. Rev. Lett, 24, 1405-1409, (1970).
IS. R. Williams, „Domains in Liquid Crystals,” J. Chem. Phys. 39, 384-
388, 1963).
LI
R. Stoll
(Microwave Systems Division, Thomson-CSF):
Het eerste onderzoek op het gebied van
energie-omzetting met behulp van het
thermisch-elektrische effect werd in
1958 verricht door de Thomson-CSF-
groep in het Fysisch-Chemisch Labo-
ratorium. Dit leidde spoedig tot het
ontwerpen van experimentele genera-
toren die aan uitgebreide proeven wer-
den onderworpen, eerst in het labora-
torium en later in de praktijk, onder de
meest ongunstige bedrijfscondities.
Pas sinds kort werd het onderzoek
geconcretiseerd door de produktie van
een serie industriële eenheden, geba-
seerd op propaan, butaan of aardgas als
brandstof.
Gelijktijdig ontwikkelde Thomson-
CSF. in nauwe samenwerking met
SNECMA, een reeks van thermo-elek-
trische generatoren voor onderwater-
bedrijf, waarin gebruik wordt gemaakt
van radio-isotopen als warmtebron.
Volgens de huidige stand van de ont-
wikkeling is de energielimiet voor dit
type generator ongeveer 300 watt bij
een redelijke kostenverdeling. De
voordelen van deze nieuwe kracht-
bronnen liggen bij hun grote betrouw-
baarheid en het minimale onderhoud.
Zij voldoen uitstekend aan de voedings-
eisen van een breed spectrum van
getransistoriseerde elektronische ap-
paratuur, gezien het lage verbruik van
transistoren en hun grote betrouwbaar-
heid.
Principe thermo-elektrische omzetting
De directe conversie van warmte in
elektrisch vermogen door middel van
thermokoppels berust op het Seebeck- `
effect, dat reeds meer dan honderd jaar
bekend is en overal wordt toegepast bij
temperatuurmetingen met behulp van
metalen thermokoppels. Het Seebeck-
effect wordt als volgt verklaard.
Als in een elektrische keten, die bestaat
uit twee verschillende geleiders, een
temperatuurverschil AT over de ver-
binding van die geleiders wordt aange-
bracht, ontstaat een elektromotorische
kracht E ín de keten.
Zo'n thermokoppel kan elektrische.
energie leveren aan een belasting zo
lang als het verschil in temperatuur
blijft bestaan. Om dit te bereiken moet
het z.g. hete einde van de verbinding
worden verwarmd (b.v. door een bran-
der of een radio-isotopenbron) en het
koude einde moet worden gekoeld
(door gebruik te maken van de om-
ringende lucht of b.v. het zeewater).
Berekeningen hebben aangetoond dat
12
` Thermo-elektrische generator als een
zelfstandige energiebron voor onderwaterdoeleinden.
het maximale conversierendement »),,
van een thermokoppel voldoet aan:
Neo = UMZT),
waarin 2. het Carnot-rendement van
een ideale verwarmingsmachine voor-
stelt, die steeds tussen dezelfde tempe-
ratuurmaxima en minima werkt, terwijl
{(zT) minder dan | is, waarbij z het
prestatiegetal en T de gemiddelde tem-
peratuur van het thermokoppelmate-
riaal aangeeft.
Het rendement kan worden verhoogd
hetzij door dat prestatiegetal van het
materiaal te vergroten. hetzij de tempe-
ratuur van de hete junction te ver-
hogen. Allereerst werd het prestatiege-
tal verhoogd door juiste verontreini-
ging van halfgeleidermateriaal, in-
plaats van gebruik te maken van de
klassieke metalen.
In de laatste tien jaar of daaromtrent is
er echter een tendens om tot verbete-
ring te komen, door de temperatuur
van de hete verbinding te verhogen.
Men gebruikt hiertoe moeilijk smelt-
bare materialen die wel 1000 “C konden
weerstaan, zoals Ge-Si-verbindingen.
Momenteel worden voor praktische
doeleinden drie groepen van materiaal
gebruikt:
—materialen voor lage temperatuur,
bismuth-telluride (Bi, T,,) tot aan
300 °C,
-materialen voor gemiddelde tempe-
raturen, lood-telluride (Pb Te) tot
aan 600 °C,
—materialen voor hoge temperatuur,
gebaseerd op germanium-silicium-
verbindingen tot aan 1000 °
Het maximale conversierendement
voor deze materialen varieert van 5%
voor bismuth-telluride tot ongeveer
10% met Ge-Siverbindingen. Met
laatstgenoemde verbindingen is waar-
schijnlijk de grens bereikt in de pogin-
gen om de hoogste temperatuur te
bereiken.
Toekomstige ontwikkelingen zullen
zich waarschijnlijk richten op cascade-
thermokoppels met verschillende ma-
terialen, thermisch in serie geschakeld
en elk functionerend in het tempera-
tuurgebied waarvoor zijn gedrag opti-
maal is.
Technologisch onderzoek van de drie
materiaalsoorten vond plaats bij
Thomson-CSF, waarbij men reprodu-
ceerbare resultaten qua betrouwbaar-
heid en veroudering bereikte. De mate-
riaalkeuze dient primair te worden
bepaald door het doel waarvoor het zal
worden gebruikt.
Thermo-elektrische generator
Onafhankelijk van de soort van verhit-
ting (of dat nu een vlam is of een radio-
isotopenbron) is de algemene opstel-
ling van de onderdelen als volgt:
-centraal opgestelde metalen kamer,
waarin zich de warmtebron bevindt.
De kamer fungeert voor die bron als
warmtegeleider.
—buitenhuls, meestal van ribben voor-
zien, die de nietomgezette warmte In
de omringende stof dissipeert.
—thermo-elementen, waarvan de hete
juhction thermisch is verbonden met
de interne warmtegeleider en de
koude junction met de buitenhuls is
verbonden.
—warmte-isolator. die de ruimte tussen
de geleider en de buitenhuls opvult.
EMK EzaAT
PenN type halfgeleider. hete junction,
Q watt.
Eie df?
Elk thermokoppel bestaat uit twee sta-
ven van verontreinigd halfgeleiderma-
teriaal, een van het N-type, de ander
van het P-type, onderling verbonden
via gesoldeerde stroken die tevens de
hete en de koude junctions voorstellen
(zie fig. 1). De staven zijn 2 tot 30 mm
lang, met een doorsnede van | tot
100 mm? Genoemde stroken en sol-
deerdraden introduceren helaas parasi-
taire elektrische weerstanden, die de
oorzaak zijn dat het effectieve con-
versierendement 2, van het thermo-
koppel lager is dan het theoretische
rendement »,,, dat tot nu toe werd
genoemd.
Praktische waarden van het overall-
rendement zijn 1 tot 3% voor een vlam-
generator en 2 tot 4% voor een radio-
isotopengenerator. Hoewel deze waar-
den laag mogen schijnen, mag worden
aangenomen dat in de komende jaren
duidelijke verbeteringen zullen worden
bereit.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
e
Dr. K. A. Browning (Malvern G.B.):
Radar waarschuwt
voor onzichtbare luchtturbulentie
De turbulentie van heldere lucht of CAT (Clear Air Turbulence) kan voor het lucht-
verkeer hinderlijk en zelfs gevaarlijk zijn. Momenteel onderzoekt een Brits weten-
schappelijk team dit verschijnsel met behulp van een radarinstallatie met groot
vermogen. Met de verkregen resultaten kunnen misschien de methoden worden ver-
beterd om deze luchtwervelingen en andere atmosferische storingen, zoals bijvoor-
beeld onweersbuien, te voorspellen.
Radarapparatuur met een hoog zendvermogen en een grote
gevoeligheid kan, als op een geschikte golflengte wordt uit-
gezonden. uiterst geringe temperatuurs- en vochtigheids-
veranderingen in optisch heldere atmosfeer waarnemen.
De formatie en bewegingen van deze gebieden kunnen
worden afgeleid van het gedrag van atmosferische structu-
ren,
Sedert eind 1969 gebruikt een Brits wetenschappelijk team.
dat bestaat uit personeel van het Meteorologisch Instituut
en van het Royal Radar Establishment, voor een basis-
studie van atmosferische bewegingen, een radarinstallatie
met groot vermogen, waarvan de bestuurbare parabool een
diameter heeft van 24 meter. deze parabool staat opgesteld
in Defford, Worcestershire in Engeland. Onderdeel van dit
programma was een analyse van enige verschijnselen die
van direct praktisch belang zijn.
Eén van de verschijnselen die op het ogenblik worden
onderzocht, is de turbulentie van heldere lucht. Weten-
schappelijke observaties en theoretische beschouwingen
doen vermoeden dat CAT over het algemeen te wijten is
aan ,.billows'``. Dit zijn onstabiele golven die op bijna de-
zelfde manier ontstaan als zeegolven. De billows die een
intensieve CAT veroorzaken. ontwikkelen zich in lagen
van grote statische stabiliteit, (met de hoogte neemt de
temperatuur snel toe) waar het hard genoeg waait (met de
hoogte verandert de windsnelheid ook snel). Deze lagen
worden meestal gekenmerkt door een aantal kleine tempe-
ratuursveranderingen of veranderingen in de homogeniteit
[3 APRIL 1970
1242 GMT
HEIGHT km
"cin
8 IO
RANGE km
Afb. 1. Foto, verkregen m.b.v. de groot vermogen-radar te Def-
ford. Het is een afbeelding van ..billows `` in een optisch heldere
atmosfeer op 6 km hoogte. Wetenschappelijke observateis en
theoretische beschouwingen doen vermoeden. dat CAT in de regel
is te wijten aan deze onstabiele golven,
OT,
O
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
van de vochtigheidsgraad, die bij deze radar een speciale
echo veroorzaken. Afb. I is met de Defford radar verkre-
gen. De foto laat een laag op 6 km hoogte zien. waarin bij
een heldere lucht toch billows aanwezig zijn.
Observaties met de Defford radarinstallatie hebben voor
de eerste maal de cycli van de respectievelijke billows
onthuld. Nadat deze observaties aan de hand van een reeks
verticale temperatuurpeilingen waren geanalyseerd, be-
vestigden zij de vermoedens over de aard van CAT. Zij
toonden aan, dat losbrekende billows de laag van grote
statische stabiliteit deden splitsen.
Bevestigd door een ervaring met een vliegtuig
Het is reeds bekend dat, als met vanuit een heldere lucht
en vanaf een grote hoogte een echo waarneemt, dit op zich
al een aanwijzing vormt voor de aanwezigheid van een
waarneembare CAT. De meeste echo's uit een heldere
lucht die door reeds in gebruik zijnde radarinstallaties
worden waargenomen, blijken verspreid en niet interessant
te zijn. Het komt maar zelden voor dat zulke omvangrijke
billows als die van afb. | worden waargenomen.
Toch zijn het deze omvangrijke billows. waaruit onder
bepaalde omstandigheden de meest intensieve CAT-ver-
schijnselen ontstaan. Dit is kort geleden bevestigd door de
ontdekking, dat een speciaal uitgerust vliegtuig van de
Koninklijke Luchtmachtbasis te Bedford tijdens een
vlucht door een gebied van omvangrijke billows te kampen
had met tamelijk intensteve luchtwervelingen. terwijl dit-
zelfde gebied tegelijkertijd door de Defford radar werd
waargenomen.
Hoewel het maar zelden voorkomt dat CAT werkelijk ge-
vaarlijk is voor het luchtverkeer. bezorgt dit verschijnsel
toch veel overlast, Daarom zouden betere voorspellingen
hieromtrent beslist waardevol zijn. De observaties van
CAT met de Defford-radar worden met een tweeledig doel
voortgezet. Het eerste doel is het verhogen van de capaci-
teit van de op aarde staande radarinstallaties om het aantal
intensieve luchtwervelingen te schatten. Daarom is men
bezig uit het radarsignaal Doppler informaties omtrent de
snelheid af te leiden. Het tweede doel is het bestuderen van
de meteorologische factoren die kunnen leiden tot CAT.
Men hoopt dat de huidige meteorologische observatieme-
thoden gebruikt kunnen worden om de vermoedelijke CAT
gebieden nauwkeuriger te voorspellen.
Luwtegolven
Met de Defford radarinstallatie bestudeert men tevens het
verschijnsel van luwtegolven. Defford ligt 70 km ten
oosten van het gebergte in Wales en luwtegolven zijn daar
een alledaags verschijnsel. Men heeft golven waargeno-
men die een lengte hadden van 30 km en een diameter van
13
15 APRIL 1970
1124 GMT
(al
HEIGHT
RANGE km
Afb. 2. Foto van het radarbeeldscherm, dat het verschijnsel luw-
tegolven laat zien. Dit werd waargenomen terwijl de radar een
verticale sectie naar het westen afspeurde.
l km. De radar kan de luwtegolven waarnemen omdat zij
de anders horizontaal gelaagde radarecho’s vervormen.
Afb. 2 is een fotografische weergave van luwtegolven. De-
ze werden op het radarbeeldscherm waargenomen, terwijl
de radar een verticale sectie naar het westen afspeurde.
Lagen die radarstralen terugkaatsen kunnen zich op vele
hoogten bevinden. De meeste ervan gaan samen met de
kleine verschillen in de homogeniteit van de vochtigheids-
graad en in de temperatuur. die voorkomen in lagen van
grote statische stabiliteit. Boven de 6 km echter wordt de
radarecho veroorzaakt door wolken ijskristallen. Hoewel
de toppen van de wolken door stromingsvoortplanting een
onduidelijk beeld geven, is de basis ervan scherp genoeg
(als gevolg van de totale verdamping in de droge laag) om
een bruikbare aanwijzing te zijn voor de golfbeweging.
Lange luwtegolven met een diameter van 500 meter komen
vooral voor op de hoogten tussen de 5 en 7 km. In de laag
op 4 km hoogte daarentegen worden weinig golven gesigna-
leerd. Deze keer stond er een westenwind en bewogen de
golven zich in noordelijke- en zuidelijke richting. Met tus-
senpozen genomen foto's van het radarbeeldscherm lieten
zien dat de formatie van het golf patroon gelijk bleef, terwijl
er identificeerbare echokenmerken doorheen gingen.
Afb. 3 is een ander voorbeeld van luwtegolven bij westen-
wind. Hier is duidelijk te zien dat luwtegolven op lage
hoogten een grote omvang hebbben. Dichtbij de lijzijde van
het gebergte in Wales komt een maximale omvang van 700
meter voor over een lengte van 70 km. Stroomafwaarts
(d.w.z. naar de radar toe) neemt de omvang heel snel af.
Het maximale bereik van de waarneembare echo is in de
twee voorbeelden groot genoeg om het mogelijk te maken
verscheidene golflengten tegelijkertijd te observeren.
Op verscheidene hoogten
De radarapparatuur met groot vermogen heeft het voor-
deel. dat hij de structuur van de luwtegolven, die zich op
verschillende hoogten bevinden, kan analyseren in de
relatief korte tijd (twee minuten) die nodig is om een af-
zonderlijke „elevation scan” te completeren. De gegevens
die op deze manier worden verkregen lijken op die, welke
anders alleen door nauwgezette proeven kunnen worden
verkregen. Maar voor deze proeven is het nodig om conti-
nu ballonnen en/of vliegtuigen op diverse hoogten in de
lucht te houden.
Op basis van gegevens van de gebruikelijke meteorologi-
sche radiosondes worden de radarobservaties nu gebruikt
om de betrouwbaarheid te testen van de huidige methoden
14
22 APRIL 1970
O9tl GMT
HEIGHT km
RANGE km
Afb. 3. Ander voorbeeld van luwtegolven, waargenomen met de
Defford radar. Hier is duidelijk te zien dat luwtegolven op lage
hoogte een grote omvang hebben.
om luwtegolven te voorspellen. De radar zelf kan echter
nuttig gebruikt worden bij de lanceerbases van raketten of
projectielen, omdat lanceringen zo bijzonder gevoelig zijn
voor de met luwtegolven gepaard gaande verticale lucht-
bewegingen.
Tenslotte kan de radar met groot vermogen gebruikt wor-
den om die gebieden op te sporen waar zich waarschijnlijk
onweersbuien zullen ontwikkelen. De gebruikelijke meteo-
rologische radarinstallaties die onweersbuien opsporen en
hun bewegingen volgen hebben hun nut reeds bewezen.
Ook het opsporen van zware hagelbuien en tornado's is bij-
zonder belangrijk.
Hardnekkig en volgens een bekend patroon
De voorspelling waar een onweersbui zal losbarsten kan
alleen worden gedaan met gebruikmaking van de con-
ventionele meteorologische observaties. Met deze metho-
den is het echter onmogelijk om details te geven van de
plaats waar onweersbuien kunnen ontstaan. Een radarin-
stallatie met groot vermogen kan echter aan de randen van
geladen elementen de vochtigheidsgraad vaststellen. nog
voordat deze hoog genoeg is opgelopen om stapelwolken
te vormen.
Observaties met de Defford radar hebben aangetoond, dat
verscheidene uren voor een regenbui, de hoogte waarop
zich de bovenste grens van een geladen gebied bevindt,
plaatselijk aanzienlijk kan verschillen. Men heeft ook ont-
dekt dat de relatief diepe, geladen gebieden die aan de
ontwikkeling van regen- of onweersbuien voorafgaan,
althans in bepaalde omstandigheden. hardnekkig zijn en
een bekend patroon volgen.
Onder deze omstandigheden is het mogelijk om drie uur
voordat de eerste druppels vallen, te voorspellen waar zich
waarschijnlijk onweersbuien zullen ontwikkelen. Het ge-
bied waarin de voortplantingsstroming bij optisch heldere
atmosfeer met de Defford radar opgespoord kan worden
varieert aanzienlijk, maar in sterk geleidende zomerse
omstandigheden kan dit gebied 100 km beslaan. Hieruit
volgt dat de radar met groot vermogen een praktisch middel
belooft te worden om op korte termijn te voorspellen waar
zich onweersbuien kunnen ontwikkelen. De prognose of
het inderdaad zal gaan onweren zal echter niet gedaan kun-
nen worden zonder de gegevens van de gebruikelijke
radiosondes. |
. Bron: London Press Service, nr. 2743/7.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. !
dr. ing. Cl. Reuber.
Nieuwe ontwikkelingen in de optica,
toegepast bij de fabricage
van halfgeleiders
De steeds nauwere toleranties bij de fabricage van halfgeleiders en met name van
IC’s vereisen het bruik van speciale microscopen voor het ,,in register brengen” van
de maskers en de kwaliteitscontrole aan het eind van het fabricageproces. ,,Als twee
handen elkaar wassen, worden beide schoon’’. Dit geldt zeer zeker voor de optica
en de elektronica. Dankzij de computer kan men thans uiterst gecompliceerde len-
zenstelsels voor objectieven ,,doorrekenen’’ en deze maken op hun beurt de fabrica-
ge van nieuwe halfgeleiders mogelijk, die wellicht toepassing vinden in … een nieuwe
computer.
Bij Carl Zeiss hebben wij ons op de hoogte gesteld van drie nieuwe ontwikkelingen
op dit gebied: de masker-justeer-microscoop, projectie-objectieven en de interferen-
tie-contrastmicroscopie,
Masker justeer-microscaop
Een maskerjusteer-microscoop be-
staat, strikt genomen, uit twee micro-
scopen die tot één geheel zijn gecombi-
neerd. Met behulp van twee verlich-
ungsinrichtingen voor opvallend licht
en twee objectieven ziet men steeds
tegelijkertijd een half objectveld van de
linker en een half van de rechter kant.
Als men de diafragma 's verwijdert, kan
men de twee beelden laten samenval-
len. Deze zijn rechtopstaand, niet ge-
spiegeld en bezitten een grote scherp-
tediepte.
Dergelijke voorzieningen zijn nodig
voor het „in register brengen "` van de
maskers bij de fabricage van geïnte-
greerde schakelingen. D.w.z., nadat
het siliciumschijfje zijn eerste struc-
tuur heeft gekregen. moeten de volgen-
de maskers t.o.v. de vorige exact in de
juiste positie worden gebracht. Dit
gebeurt m.b.v. de maskerjusteer-mi-
croscoop, waarin masker en chip tege-
lijkertijd scherp te zien zijn en meteen
manipulator aan de hand van merkte-
kens in register kunnen worden ge-
bracht.
Met het oog op de toenemende diame-
ter van de siliciumschijfjes, waarmee
men tegenwoordig werkt, kan de on-
derlinge afstand van de optische assen
van de objectieven bij een dergelijke
justeer-microscoop worden ingesteld
van 20 tot 120 mm. Met objectieven
voor vergrotingen van 2x. 5x, 10x en
20x en groothoekoculairen levert de
maskerjusteer-microscoop vergrotin-
gen die liggen tussen de 1:16 en 1:400.
‘nn
Overgenomen met toestemming uit Radio Mentor
Electronic. Hefi 6-1971.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Projectie-objectieven
In de halfgeleider-fabricagetechniek
bestaat behoefte aan speciale objectie-
ven met zeer goede eigenschappen
voor het afbeelden van de maskerpa-
tronen. Het betreft hier het z.g.n. pro-
jectie-maskeren. waarbij men direct
contact tussen siliciumschijfje en mas-
ker vermijdt en daarmee beschadiging
van schijfje en/of masker voorkomt.
De gedetailleerdheid van de patronen
die moeten worden afgebeeld laat
slechts uiterst geringe beeldverteke-
ningen toe: deze dienen onder de lu te
blijven teneinde projectiebeelden te
verkrijgen, waarvan de kleinste lijn-
breedte bij ca. 2u ligt.
Verder moet een dergelijk speciaal ob-
jectief bij een projectieverhouding van
[:! een beeld met een diameter van
maximaal 75 mm kunnen overbrengen.
Met het oog op het justeren moet te-
vens aan nog een andere voorwaarde
worden voldaan: met hetzelfde pro-
jectie-objectief moet n.l. enerzijds het
masker in register worden gebracht en
Dit tyterferentie-
contrastbeeld
toont duidelijk de
opper vlaktestruc-
tuur van een half-
geleiderplaatje.
die anders niet
zichtbaar ZON
zijn, omdat de on-
regelmatigheden
geen schaduwen
werpen, noch op-
vallen door een
afwijkende tint: de
fout. die diago-
naal over het IC
loopt is alleen
m.b.v. deze vorm
van microscopie
te constateren.
anderzijds de fotolak worden belicht.
Dat vereist een lenzenstelsel. dat voor
twee verschillende golflengten is ge-
corrigeerd: 546 nm voor het waarne-
men m.b.v. geel licht en 405 nm voor
het belichten met violet licht.
Een speciaal objectief voor dit doel
heeft een numerieke apertuur van 1:2
en een brandpuntsafstand van 210 mm.
Zo'n geval weegt rond de 50 kg en is
ook niet bepaald goedkoop; bij de hier
vereiste precisie kost een objectief
ongeveer | gulden per gram! Zonder
een aantal recente vorderingen op het
gebied van de vervaardiging van foto-
grafische objectieven zou het geheel
onmogelijk zijn dergelijke objectieven
te maken:
e Door toepassing van antireflex-laag-
jes kan men objectieven maken met
een groot aantal lenzen en dus ook een
groot aantal glas-lucht vlakken en zo
uiterst geraffineerde lenzenstelsels op-
bouwen.
e Nieuwe ontwikkelingen in de glas-
smelttechniek hebben de fabricage
van optische glazen met uitzonderlijke
eigenschappen, zoals de lanthaan-gla-
zen, mogelijk gemaakt.
e Ingewikkelde berekeningen voor de
correcties bij objectieven kunnen nu
m.b.v. computers voor het eerst wor-
den uitgevoerd.
e Rekencapaciteit is ook gewenst voor
het uitwerken van de meetgegevens bij
contrastmicroscopisch onderzoek van
oppervlaktestructuren. Daarmee kan
men tot een objectieve kwaliteits-
beoordeling komen.
e Als laatste belangrijke factoren die-
nen te worden genoemd de verhoogde
precisie bij de fabricage en de ontwik-
keling van meer verfijnde meetmetho-
den en meetinstrumenten.
Interferentie-contrastmicroscopie
Met behulp van interferentie-contrast-
microscopie kunnen afwijkingen in een
halfgeleiderkristal of op een halfgelei-
derplaatje worden vastgesteld, die an-
ders niet of nauwelijks waarneembaar
zouden zijn. Door toepassing van deze
methode kan men details onderschei-
den die met geen enkele andere verlich-
tingsmethode in een microscoop zijn
zichtbaar te maken. Evenals ieder an-
der interferentiesysteem is ook de in-
terferentie-contrastmicroscopie geba-
seerd op de wederzijdse beïnvloeding
van twee lichtstralen. Om die tot stand
te brengen wordt het licht, voordat het
op het object valt, gesplitst in twee
bundels, die na het passeren van het
object weer worden samengevoegd en
dan kunnen interfereren. Deze metho-
de is zowel voor microscopie m.b.v.
opvallend als die m.b.v. doorvallend
licht geschikt. Het interferentie-con-
trastbeeld ontstaat door verschillen in
de „optische weglengte’ van de tra-
jecten die door elk paar stralen worden
afgelegd. De optische weglengte ver-
schilt van de geometrische. doordat in
de eerste telkens de brekingsindex is
verdisconteerd van de media die beide
lichtstralen achtereenvolgens doorlo-
pen.
Een dergelijke vorm van interferentie-
microscopie kan men realiseren met
verschillende afstanden tussen de bei-
de lichtbundels. Terwijl er bij de con-
ventionele interferentie-microscopen
een duidelijk onderscheid bestaat tus-
sen vergelijkingsstraal en objectstraal
— de vergelijkingsstraal treft bij dit
type het object niet —, is dat bij de
interferentie-contrastmicroscopen, die
een belangrijke rol spelen bij de fabri-
cage van halfgeleiders, niet meer het
geval. Deze bevatten de interferentie-
opstelling volgens Nomarski, waarbij
de stralenbundels slechts een paar se
t.o.v. elkaar zijn verschoven. Dit sys-
teem duidt men aan met de term ,,dif-
ferentiële bundelsplitsing''. Hierbij
worden in het interferentiebeeld de
fijne details in de structuur van het ob-
ject zichtbaar, die verschillende opti-
sche weglengten opleveren.
Behalve de gebruikelijke onderdelen
van een microscoop treffen we in de
interferentie-contrastmicroscoop een
polarisator aan, twee dubbelbrekende
prisma's, één voor het splitsen van de
oorspronkelijke lichtbundel en één om
de gesplitste bundels weer samen te
brengen en tenslotte een analysator
tussen objectief en oculair. De speciale
uitvoering van de dubbelbrekende
prisma's volgens Nomarski heeft het
mogelijk gemaakt. de interferentie-
contrastmethode ook toe te passen bij
microscopen waarmee vergrotingen
worden verkregen. zoals die in de half-
geleider-fabricagetechniek zijn vereist.
In de praktijk is de interferentie-con-
trastmicroscopie zeer eenvoudig; wan-
neer men reeds over een microscoop
beschikt, heeft men slechts enkele
extra onderdelen nodig. Deze leveren
dan samen Differentiële Interferentie-
Contrastbeeiden — ook wel DIC-beel-
den genoemd -. waarin zeer kleine
details in de oppervlaktestructuur van
halfgeleiders kunnen worden waarge-
nomen. De foto geeft hiervan een voor-
beeld.
Computer analyseert industriele geluidshinder
Specialisten op akoestisch gebied bestuderen het ontstaan en de
gevolgen van industriële geluidshinder in het algemeen en de ef-
fecten van veranderende geluidspatronen in het bijzonder. Daarbij
wordt gebruik gemaakt van digitale geluidsopname-apparatuur en
een computer.
Onderzoekobjecten zijn vooral de geluidskarakteristieken van
dreunende machines en de geluidsfrequenties die door bepaalde
machine-onderdelen worden voortgebracht. De computer maakt
het mogelijk de digitale informatie in grote hoeveelheden te ver-
werken en tot in de details te analyseren. Hierdoor kan van een
fabriekscomplex een volledig geluidspatroon worden samenge-
steld, bestaande uit achtergrondruis (geluid dat voortdurend aan-
wezig is. bijvoorbeeld afkomstig van generatoren en ventilatoren)
en plotseling ontstaand en verdwijnend lawaai van machines, die
slechts korte tijd en met onregelmatige tussenpozen worden
gebruikt.
Een voordeel van digitale geluidsanalyse is, dat een optimale
geluidscontrole kan worden bereikt, zodat industriële geluids-
hinder tot een minimum kan worden beperkt. Bovendien kunnen
volgens deze methode de machinedefecten, die een wijziging in
het normale geluidspatroon tot gevolg hebben, snel worden op-
gespoord.
Solo sound opende HIFI-Centrum
Het zat er al lang in: er moest iets gebeuren bij Solo Sound. De
bestaande showroom was soms niet begaanbaar door de gefabri-
ceerde luidsprekerkasten e.d., terwijl de niet aflatende stof (van
de machines) ook niet zo prettig was.
Vrijdag 19 november j.l. was het zover. In de Leeuwenstraat te
Hilversum werd de nieuwe showroom geopend, waarbij de be-
langstelling zeer groot was. Het interieur, dat direct naast en in
open verbinding staat met een platenzaak, ging letterlijk bedolven
onder de bloemen. fruitmanden en wat dies meer zij.
Zoals bekend mag worden geacht, was Solo Sound oorspronkelijk,
uitsluitend fabrikant van luidsprekerboxen, die een grote bekend-
heid genieten. Eén van de meest recente ontwerpen isde ,,Onyx"’,
een driewegsysteem, die een heel goede beoordeling in de pers
heeft gekregen. Daarnaast worden er ook sinds kort IMF boxen
16
werken.
oe ne 2 zm =
Geluidswand in de Solo Sound Garr
geïmporteerd, welke volgens het .,Transmission-Line-System”’
In de winkel worden nu ook alle andere bekende merken — en niet
alleen luidsprekers — verkocht. We zagen o.a. Tandberg. Pioneer,
B & O, Dual enz., terwijl ook geluidsbanden en cassettes niet ont-
breken.
Als u nu dacht dat dit alles is, dan bent u mis. Er is nl. nog veel
meer. Achter de nieuwe zaak is een doe-het-zelf afdeling —
eveneens van Solo Sound — geopend, waar de zelfbouwer van
luidsprekerkasten letterlijk alles op dat gebied kan aanschaffen.
Behalve complete bouwkits van diverse merken, kan men er ook
eens te twijfelen.
scheidingsfilters, spoelen voor scheidingsfilters, bipolaire elco's,
klittenband (voor bevestiging van de voorwand), losse luidspre-
kers, afschermdozen voor middentoonluidsprekers, stekers, plug-
gen; maar het allerbelangrijkste, goede raad, krijgen.
Het spreekt haast vanzelf, dat een fabrikant die al jaren weerge-
vers maakt, ook de amateur een goed advies kan geven. Een
dergelijke afdeling is nog uniek in Nederland. Het beste wat we
de fa, Solo Sound kunnen toewensen is, een voortdurende grote
drukte als op de receptie, maar eigenlijk hoeven we daaraan niet
J.H. M.G.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. I
Afstemdioden, ook wel ,,varicap's””
genoemd, zijn siliciumdioden met lage
lekstroom, bedoeld om in afgestemde
kringen de variabele condensatoren te
vervangen. Door het aanleggen van een
sperspanning vormt zich tn de diode
een sperlaag waarvan de dikte afhan-
kelijk ts van de aangelegde spanning.
Deze sperlaag kan worden beschouwd
als condensatordiëlektricum, zodat
met de aangelegde sperspanning ook de
capaciteit tussen de twee diodeaanslui-
tingen varieert.
Bij tot dusver verkrijgbare afstemdio-
den was de capacitettsvariatie niet bij-
zonder groot, evenmin als de maxi-
mumcapaciteit. Het gebruik bleef
daardoor beperkt tot betrekkelijk smal-
le banden in het VHF- en UHF-gebied,
zoals bijvoorbeeld de FM-omroep-
band. De BBI!3 echter is. gezien de
specificaties, zeer geschikt ter ver-
vanging van de afstemcondensator in
ontvangers voor korte-, midden- en
lange golf. De eigenschappen van de
BBI13 zijn o.a. (tą = 25 °C):
sperspanning Vr
sperstroom In
diodecapaciteit (1 MHz) bij Vr
Vr
Vr
Ve
serieweerstand (200 pF/500 kHz) Rs
koppelcapaciteit tussen 2 dioden Cy
gelijkloop Vr
Vr
Vr
Gedrag van de BB113
Fig. | toont de belangrijkste karakteris-
tiek van de BBil3, nl. capaciteits-
verloop tegen sperspanning. Te zien is,
dat BI ay toeneemt naarmate de ca-
paciteit toeneemt, zodat bij regeling
van Vg met een lineaire potmeter bij
afstemming de zenders vrij regelmatig
over de golflengteschaal verdeeld zul-
len liggen.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
WM
es
w
Ht SA T A
LA
Se
ST
stemcondensator vervangen.
BB113:
W. Olthoff -
Drievoudige Afstemdiode
voor KG-MG-LG
In de praktyk komt over de diode be-
halve de sperspanning ook de HF-
kringspanning te staan en deze kan, af-
hankelijk van de diodekarakteristiek,
zowel vervorming als kruismodulatie
doen ontstaan. Naar verwachting, zul-
len deze effecten ernstiger zijn naar-
mate de HF-kringspanning toeneemt.
Fig. 2 toont de toename van de LF-ver-
vorming, na detectie, als functie van de
toename van de top-top waarde van de
HF-kringspanning (Vyf) met Vp
als parameter. De situatie is het minst
gunstig by Vg = 1 V, maar dit is dan
ook een grensgebied waar de diode niet
ver van geleiding afzit.
Melding moet ook gemaakt worden van
een ander effect, nl. vervorming ten
gevolge van verstemming. Fig. 3 toont
hoe de vervormingsfactor (do) er uit
ziet als functie van de verstemming (+
Af) met Vyp, als parameter. Ook
hier geeft een grote Var, proble-
men. Uit fig. 2 en fig. 3 blijkt wel, dat
men Vyf beter niet groter kan laten
worden dan ong. 0,8 V.
Be
| Cp = 230 ... 280 pF
20 V > Cp > 16 pF.
30 V —> Cp S 13 pF min. 8 pF
40
20 mpF (typ.)
l.. 6V — +t 1%
6 ... 20 V > + 2%
20: IO ME AS
De foto boven aan deze blad-
zijde:
De BBII3 kan ineen aantal
toepassingen de volumineuze
en kwetsbare variabele af-
Een stoorsignaal op de kring. afkoms-
tig van een ongewenste zender, kan
krutsmodulatie veroorzaken. De kruis-'
modulatiefaktor (mę). d.i. de ver-
houding van ongewenste en gewenste
modulatie, moet bij voorkeur niet bo-
ven de i% uitkomen.
Bij de BBl113 werden de volgende
stoorspanningen gemeten, overeenko-
mend met een my = 1%:
Ve = l V Vs = 150 mV ar
BV S Vp IV >V 21 Vey
Vr = 25 V > Vs = 700 MV ar
Het stoorsignaal was hierbij 100% ge-
moduleerd.
Schakeling van de BB113
In fig. 4 is te zien hoe een BB113 kan
worden opgenomen in de schakeling
van een willekeurige middengolfaf-
stemmer. Ter afstemming van de fer-
rietantenne (L,-L,) zijn twee afstem-
dioden parallel geschakeld, ter verkrij-
ging van de gewenste maximumcapaci-
teit van 450 a 500 pF. De kathoden zijn
geaard via de 10 nF-condensator, zodat
de 68 kQ serieweerstand van de af-
stemspanning geen demping op de
kring veroorzaakt. De afstemdiode
voor het oscillatorcircuit is in serie
geschakeld met een vaste 270 pF-con-
densator. waarbij de lekweerstand van
68 kQ een geringe demping op de oscil-
latorkring veroorzaakt.
In de schakeling valt verder op, dat de
oscillatortransistor werkt op een voe-
dingsspanning van ong. 0,7 V , zijnde de
spanningsval over de IN914. De BF240
wordt hierdoor al spoedig overstuurd
en geeft dientengevolge over het gehele
bereik een vrij constante amplitude af.
Door koppeling met L, laag op de af-
gestemde kring L,-L, wordt toch een
redelijke Q bereikt, en blijft vervor-
ming van de oscillatorspanning binnen
de perken. Op de top van de kring
wordt 650 … 680 mV,,, gemeten.
De BF241 doet dienst als buffer tussen
oscillator en mengtrap. Op de emitter
van deze transistor bedraagt de oscil-
[atorspanning 65 … 67 mV um over het
bereik.
In de mengtrap bevindt zich een zuig-
kring, afgestemd op de middenfre-
quentie en opgenomen in de emitter
van de BF240. Hierdoor vermindert de
MF-tegenkoppeling- en neemt de ver-
sterking toe. De afstemspanning V4,
18
regelbaar van +1 V tot +30 V, wordt
verkregen uit een spanningsbron met
een stabiliteit van + 0,3 foo, hetgeen
neerkomt op een toegestane variatie
van + 9 mV bij 30 V.
Aan de afstemmer werd het volgende
gemeten:
bereik: 510 … 1605 kHz
middenfrequentie 460 kHz
gelijkloop Af = + 1,3%
doorlaatbandbreedte (MF) 6 kHz
Fig. 5.
De gebruikte spoelen zijn hier te lande
niet verkrijgbaar, en evenmin zijn de
zelfinducties bekend, zodat dit schema
niet is bedoeld voor regelrechte na-
bouw, maar meet meer om een toepas-
sing van de BB113 te illustreren.
Gegevens voor dit artikel werden be-
schikbaar gesteld door Siemens Neder-
land N.V.
Ln om mmm nn ee = =
Got
FEI baste voor betere
hallgeneratoren
Technici en wetenschapsmensen van de
Southern Methodist University, Dallas
(VS). werken aan de ontwikkeling van
MAGFET's, een combinatie van MOSFET
en hallgenerator. Deze magnetisch gevoelt-
ge MOSFET-systemen zouden ten opzichte
van de gangbare hallcomponenten een reeks
voordelen hebben: zo is bijvoorbeeld de
instabiliteit door temperatuurvariaties klei-
ner. Men noemt een spanningsvariatie van
10% bij een temperatuurzwaai van @ tot
100 °C. De gevoeligheid zou een factor tien
beter zijn.
De MAGFET is in principe een normale
MOSFET met twee extra ohmse contacten
aan beide zijden van het kanaal. Bij het aan-
leggen van een magnetisch veld verandert
de stroomdichtheid in het kanaal en over de
zogenaamde „hallcontacten’“ verschijnt
een spanning. Deze spanning bedraagt bij-
voorbeeld 15 mV bij een veldsterkte van 0.1
T. Door cascadeschakeling van meerdere
MAGFET's in de normale [C-techniek kan
de uitgangsspanning worden verhoogd.
De componenten zijn nog geenszins pro-
duktierijp, daartoe zal eerst de optimale
vormgeving van de componenten moeten
worden bepaald.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. !
SS EN
Ir. R. Everaert
Ontwerpen van digitale schakelingen
volgens de methode van
„het slechtste geval”.
Yan cen digitale schakeling die goed ontworpen is mag men verwachten, dat door het
vervangen van cen transistor door cen ander exemplaar van hetzelfde type, het circuit
nog steeds correct blijft werken, niettegenstaande de soms belangrijke verschillen in
de karakteristieken van deze transistoren onderling. Evenzo kan men de cis stellen,
dat cen schakeling niet wordt ontregeld, omdat de voedingsspanning (bijvoorbeeld
verkregen na gelijkrichting en afvlakking van de netspanning) met x % varieert, omdat
de netspanning met 10°, is veranderd. Tenslotte heeft bij germaniumtransistoren een
hoge junctictempcratuur, een aanzienlijke stijging van de lekstromen in de transistoren
tot gevolg en hierdoor kan de goede werking van het circuit weleens te wensen over-
laten. Voor Si-transistoren daarentegen is dit aanzienlijk minder het geval.
Welnu, bij de methode van „het slechtste geval” (in het Engels worst-case) stelt men
een aantal mogelijke variaties in de circuitgrootheden voorop en daarmee rekening
houdend, ontwerpt men de schakeling zó, dat zelfs in het meest ongunstigste geval een
correcte werking behouden blijft.
In wat volgt zullen wij deze methode toepassen op de bistabiele multivibrator. Aan het
cinde van dit artikel zal echter blijken, dat deze methode ook onmiddellijk van toe-
passing is op de monostabiele multivibrator, de Schmitt-trigger de, bistabiele multi-
vibrator en de RTL-logische schakelingen.
Teneinde de algemene formules niet onnodig ingewikkeld te maken, zullen wij ons
beperken tot schakelingen met Si-transistoren, omdat de lekstromen bij junctietempe-
raturen beneden 100 °C te verwaarlozen zijn. Dit is niet zo bij Ge-transistoren, waar
juist bij deze junctietemperaturen aanzienlijke lekstromen kunnen optreden, waarmee
dan ook rekening dient te worden gehouden in een „slechtste geval” methode.
Methode van „het slechtste geval” toc-
gepast op de flip-flop
Eenvoudigheidshalve zullen we de flip-
flop symmetrisch veronderstellen en bo-
vendien voorzien van een vaste negatie-
ve voorspanning. Figuren | en 2 stellen
het algemene schema voor.
Wu nemen aan, dat de volgende varia-
ties kunnen optreden:
1° de spanningen Ec en Epp kunnen
variëren met x %.
2° de tolerantie op de weerstanden be-
draagt y %.
3° alsde kenmerkende grootheden van
een transistor worden genomen, de
grootheden die kunnen optreden in het
ongunstigste geval waarin de schakeling
zich kan bevinden.
«Ece
Fig. |
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
Fig. 2
Eerste stap
Men weet, dat bij een flip-flop door-
gaans één der transistoren in verzadi-
ging geleidt en de andere transistor dan
gesperd staat. Is TSI verzadigd dan is
TS2 afgeknepen. De collector van TSI
staat dan op een lage spanning, verzadi-
gingsspanning of saturatiespanning ge-
noemd. Deze varieert afhankelijk van
het type transistor, van de basisstroom,
van de collectorstroom en van de junc-
tietemperatuur, van enkele tientallen
mV tot enkele honderden mV. Wij ne-
men voor Vee sat de grootste waarde van
de saturatiespanning die kan optreden,
rekening houdend met bovenvermelde
invloeden. Deze spanning kan worden
afgeleid uit de gegevens over het ge-
bruikte type transistor.
Opdat nu TS2 staat afgeknepen moet de
spanning vebä < 0 V zijn (de index °
bovenaan wijst erop, dat het over de
spanning van een transistor in cut-off
gaat).
Dit geschiedt het moeilijkst als:
1° bron Ep, de kleinste waarde heeft,
nl. (1 — x) Epp
2° spanningsval over de weerstand Ru
zo groot mogelijk is, dus als de weer-
stand een zo groot mogelijke waarde
heeft, dit is (I + y) Ru.
3° spanningsval over Rl zo klein moge-
lijk is. Dan neemt Rt de kleinst
mogelijke waarde aan, al. (1 — y}
RI.
Hieruit volgt het „slechtste geval”
schema (fig. 3). Vereist is dus, dat
V ebs < OV is, hetgeen door toepassing
van de superpositiestelling leidt tot:
NRE
(149) Rp LEN RIA
(1 —y)RI (I — x) Ebb
— ` e"
(1 EYREO—SYRI "
Daaruit volgt een betrekking tussen Rp
en RI, nl.
(1 —y)( — x) Eu
Res RI
di UIE Te
of Ro <ki-RI (1)
(I — ll — x) Ebb
th) = En
së Ca Vee sat
— constante (2)
De betrekking (1) bepaalt dus een maxi-
mum waarde voor Rp als functie van
RI zodanig, dat zelfs in het ongunstigste
geval voldaan wordt aan de voorwaar-
de: TS2 afgeknepen. Men zal bijgevolg
voor Ru een waarde kiezen die kleiner
is dan de door het rechterlid van onge-
lijkheid (1) vastgelegde grenswaarde,
Fig. 3
ley) Ro Ved 2
IC (i-xJE bd de
19
eflexJE ce
Fig. 4
fley}Re
nn n Ib
er N
JA
(ri E
Ts! (ea Epb JE
Tweede stap
Veronderstel nu de flip-flop omgescha-
keld, zodat TSI afgeknepen staat en TS?
geleidt. Opdat TS2 in verzadiging ge-
leidt moet er een minimale basisstroom
Ibm vloeien, afhankelijk van de collec-
torstroom. Alsdan bestaat er tussen
emitter en basis de zogenaamde satura-
tiespanning, aangeduid met Vep sat-
Deze waarde is echter sterk tempera-
tuurafhankelijk en zij dient te worden
bepaald bij de laagste temperatuur
waarop de schakeling nog moet werken,
bijv. 0° C. Zij kan eveneens worden ge-
haald uit de karakteristieken van het
gebruikte type transistor.
Het in verzadiging geleiden van TS2 zal
worden bemoeilijkt als de basisspanning
nog amper Net sat bedraagt, en de basis-
stroom teruggevallen is tot Ipm. Deze
toestand doet zich voor als:
1° bron Et een zo groot mogelijke
waarde aanneemt, nl. (1 + x) Epp.
2° spanningsval over Ru zo klein moge-
lijk is, d.w.z. de weerstand Rp zo
klein mogelijk is, nl. (1 — y) Rp.
3° spanningsval over R1 zo groot mo-
gelijk is, dus RI de waarde (1 + y)
Ri aanneemt.
4° collectorspanning van TS! zo klein
mogelijk is. Dit is het geval als de
voedingsspanning Eec zo klein mo-
gelijk is, nl. (I — x) Ecc en ook als
de collectorweerstand zo groot mo-
gelijk is, nl. (1 + y) Re.
Rekening houdend met het bovenstaan-
de en in de veronderstelling, dat de lek-
stroom van TS] verwaarloosbaar is,
komt men tot het ,,slechtste geval”
schema van fig. 4. Hierin moet Ip = Ibm.
Uit fig. 4 volgt verder:
= (1 — x) Ecc — Veb sat
(1 + y)(Re + RI)
b= Veb sat + (1 + x) Ebb
(1 — y) Rp
en L — I AR
De werkelijk optredende basisstroom
van TS2 moet minstens de verzadigings-
waarde Ipm: bereiken.
Ii
(3)
(4)
Eenvoudigheidshalve stellen we:
(1 — x) Ecc — Veb sat
ka = 1 +y
(5)
20
k3 = Veb sat + (1 Es x) Eep
iy
(3) en (4) worden dan:
(6)
k2 k
1 — SSS geg — 3
? R: + RI (7) en ls ~ Ro (8)
k2 k3
zodat J, TRI Ri Z lom JK)
De ongelijkheid (9) vormt samen met
ongelijkheid (1) een stelsel van 2 onge-
lijkheden met 3 onbekenden, nl. Re,
Ri en Rp. Verder hangt Iren af van de
collectorstroom L- die vloeit in een ver-
zadigde transistor en dus van de collec-
torweerstand Re.
In principe kan men dus één van de
onbekenden vrij kiezen; de beide andere
zullen dan bepaald worden door de
ongelijkheden (1) en (9).
Keuze van collectorweerstand
Praktisch is het doorgaans zo, dat Re
zal worden gekozen. Hierbij kunnen
verschillende beschouwingen een rol
spelen.
Men kan bijvoorbeeld stellen, dat het
stroomverbruik minimaal moet zijn:
dan zal R. groot worden gekozen. Maar
dan moet men rekening houden met het
verschijnsel, dat bij Si-transistoren de
gelijkstroomversterkingsfactor hee klein
wordt voor kleine stromen. Ook
mag men niet vergeten, dat in verzadi-
ging hresat < hre van een als versterker
ingestelde transistor. Het is bijgevolg
nodig een voldoende collectorstroom Ie
te laten vloeien, bijvoorbeeld om en
nabij | mA. Daardoor wordt de waarde
voor Re vastgelegd met de formule
n. — Bee Ven
c L
In het geval, dat het stroomverbruik
weinig of geen rol speelt, moet men er
echter op letten, dat bij kleine R. de
dissipatie van de geleidende transistor
niet wordt overschreden. Deze is nl.:
P — Vec sat © le + Veb sat * lb
Tt As
Ria
Fig. $
(Ro) min
(Ry) min.
Fig. 6.
Wat de interpretatie van deze laatste
formule betreft, wordt verwezen naar
RE- 16 juli 1970 — „Het berekenen van
koelplaten voor halfgeleiders”.
Tenslotte kunnen in een volledig scha-
kelschema nog andere elementen paral-
lel op R. komen te staan. De stroom
die erdoor vloeit gaat eveneens via de
transistor en er moet weer rekening
worden gehouden met de maximale dis-
sipatiegrens. Figuur 5 stelt 2 trappen
voor van een binaire teller. Men ziet,
dat ook destroom door R via TS2 gaat.
Eventueel kunnen nog de coderings-
netwerken op de collectoren van de
transistoren geschakeld zijn, enz.
Bepaling van RI en R;
Daar Rl en Ru steeds positief zijn, laat
de ongelijkheid (9) zich nog als volgt
schrijven:
k2 k;
- =
R. +R! lom R
Re + RI
Be RE
2 — tom “^c bm
e —— Rl
k3 K3
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Stellen we: ka — 2 Re >0 (10)
3
I
en ks = Ts (11)
dan vindt men de formule:
R, 7- RI
Rp
eh a Ko "me RI (12)
Grafische interpretatie
Indien we in de ongelijkheden (1) en
(12) het gelijke teken nemen, dan kunnen
(1) en (12) in een vlak worden weerge-
geven (fig. 6). Vergelijking (1) is een
rechte door de oorsprong. Alle Rp-
waarden onder deze rechte gelegen,
voldoen aan de ongelijkheid (1). Verge-
lijking (12) stelt een hyperbool voor in
het Re-RI vlak. Opdat Ru positief zal
zijn moet de noemer van de functie
positief zijn, d.w.z.
k4 > ks RI
of RI < ka
ks
En KOR
Rl TE ts een verticale asymptoot
5
van deze functie. Het blijkt dus, dat RI
steeds kleiner moet worden gekozen
ka
dan de grenswaarde RI’ = SE wil men
5
aan de voorwaarde, opgesteld in stap 2
hierboven, voldoen.
Re
Verder is voor RI = 0, Ro > ia
Welnu, alle Rl-waarden boven deze
kromme gelegen voldoen aan de on-
gelijkheid (12).
Het is duidelijk, dat alleen de punten
(RI, Rp) gelegen in het gebied A van
fig. 6, terzelfdertijd aan de ongelijk-
heden (1) en (12) voldoen. De punten
uit de gebieden B, C, D voldoen onder
een of ander opzicht niet. Uit de figuur
blijkt verder, dat de rechte en de hyper-
bolische functie elkaar snijden in (wee
punten. Hierdoor worden minimum en
maximum waarden vastgelegd voor RI
en Re. Deze worden gevonden door de
vergelijkingen (1) en (12) op te lossen.
Men vindt:
(Ro)min = Ki 8 (R )min
k I 2
(RI Jus KN 5 SE IVK Zë
(Roma: = Ki i (R1)max
ree kı k4 — |
Hierin ts ks = EE
en k; = wie
Men merkt, dat de gevonden formules
niet zo eenvoudig zijn. De minimum-
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
waarden zijn doorgaans klein. Men zal
geen (RI Ru) waarden kiezen in hun
nabijheid, omdat het stroomverbruik
dan onnodig groot wordt. Een boven-
grens voor de maximumwaarden kan
men anderzijds vinden, met resp. de
formules:
k
RI’ =| en Ry’ = 14 =k, RY
5
(zie fig. 6)
Praktische werkwijze voor het ontwer-
pen van een flip-flop volgens de slecht-
ste geval methode
I° Men kiest de voedingsspanningen
Ecc en Epp en schat welke variaties op
deze spanningen mogelijk zijn. Men be-
paalt de tolerantie van de gebruikte
weerstanden en kiest ook het type tran-
sistor o.a. in afhankelijkheid van de
vereiste schakelsnelheid en eventueel
van het te schakelen vermogen.
2° Men legt de waarde vast van de,
collectorweerstand Re rekening hou-
dend met de beschouwingen hierboven
aangehaald. Uit de kennis van de
minimum (heel san van de transistor
volgt nu de minimum basisverzadi-
gingsstroom Iren,
3° De constanten k, t/m ks worden be-
rekend met de formules:
LE) CUS EEDE
k
ley Vec sat
I — x) Ee — V
k? == ( = x) mee ~~ “eb sat in volt
Ey
V | +4 x)V
k; = eb sat + SCI x) pitted AL). dd
ly
Ka — ees Re
ka =
4 TE
od lom. l
ks = TE In O
4° Men -kiest RI voldoend kleiner dan
Ka,
Ri’ = ia
5° Ru kiest men kleiner dar, kı R1, doch
+ RI
groter dan —— ae ESRI RT
Op deze wijze kiest men een getallen-
paar (R1 Ru), dat in het gebied A van
fig. 6 is gelegen en dus voldoet aan de
opgestelde betrekkingen (1) en (12).
Voorbeeld
Wij willen een symmetrische flip-flop
ontwerpen met transistoren BSY 38.
1° Als voedingsspanningen kiezen we
Ecc = 12 V en Epp = 6 V. Op beide
spanningen is er een variatie van 10%
mogelijk. De weerstanden die we zullen
gebruiken hebben een tolerantie van
IO? Dus x = y = 9,1.
2° Daar geen speoiale voorwaarden be-
treffende de collectorstroom worden ge-
steld en teneinde verzekerd te zijn van
een voldoende stroomversterkingsfac-
tor van de transistor in verzadiging,
kiezen we I, ongeveer 3 mA. De collec-
torweerstand moet dan zijn
12 — 0,25
= "e Ki N 3,9 kQ.
Dit is precies een kenwaarde uit de E-12
weerstands reeks (tolerantie 10%).
Van een BSY 38 vermeldt Philips, dat
Ic
men in verzadiging € = = 10 mag nemen.
De vereiste basisstroom, die de tran-
sistor in het ongunstigste geval in ver-
zadiging moet drijven, is bijgevolg
lom = 0,3 mA. Nu blijkt uit de karakte-
ristieken van de transistor, dat bij
d = 10, voor collectorstromen kleiner
dan 10 mA en voor junctietemperaturen
kleiner dan 150 °C, de factor Vee sat
maximaal 0,25 V is (fig. 7). Eveneens
wordt aangegeven, dat Veb sat VOOr Stro-
men kleiner dan 10 mA en voor junctie-
temperaturen die slechts 25 °C bedra-
gen, de waarde 0,85 V nooit over-
schrijdt. Voor hogere junctietempera-
turen ligt deze grootheid nog lager. We
mogen dus aannemen: Vec sat = 0,25 V;
Vebsat = 0,85 V; Ipm = 0,3 HA; Re =
3,9 KQ.
3° Berekenen we de constanten k, t/m
ks.
0,9 x 0,9 ba
EE
0,85 + 1,1 x6 _
= 0.9 = 8,28 V
9.05 — 0,3 x 3,9
a 2.28) ann
5” 10? x 8.28 10° Q
‚_ ky _ 0,95 x 10°
4 RI == = 26.4 KO.
ks 36,3
We weten, dat deze waarde echter gro-
ter is dan de grenswaarde (RI las,
RI kiezen we 18 kQ.
Vec sat
5° KRI = 17,7 N 18k2 = 38 kQ
Re + RI
—
OE ET
39418
096 ~ 393 x18 n 10
We kiezen Ry = 220 k0.
De ontworpen flip-flop is getekend in
figuur 8.
ka £ 70 kO
Ter illustratie werd bovendien in figuur
9 het volledig (RR 1) diagram getekend,
De gekozen (R,R!)-waarden stemmen
overeen met het punt P. Als grenswaar-
den werden verder berekend:
(RI)max = 24,75 kQ
(Roma: = 440 KO
(RI kën = 250 LI
Controleberekeningen
Deze berekeningen zullen wij eerst uit-
voeren in de veronderstelling, dat de
nominale toestand zich voordoet en
vervolgens deze berekeningen opnieuw
uitvoeren voor de slechtste toestand.
22
Ved sar
a
1” Nominale toestand
Voor een transistor in cut-off geldt het
schema van figuur 10. De spanning op
de basis is:
Ve be =
Veesat
Ro + RI
es e Bag
18 +220 * ° “220 +18 “
0,25 = — 0,22 V
Voor een transistor in geleiding is figuur
li van toepassing.
Hierin is:
jp Eee Neen 12-085
R: + RI 21.9
O,SI må
Vebsat - Epp 0.85 +6
I = "E sa mn MB a. ..._.._ =
- Ry nomen
0,03 mA
Bijgevolg is I, = 11 —12 2 0,48 mA >
lom. De werkelijke basisstroom over-
schrijdt wel degelijk de minimaal ver-
eiste Ipm. De onderstelling waarop het
laatste schema en de berekeningen
steunde, is aldus geverifieerd. Ook het
schema van de cut-off toestand is dus
Juist.
Controleren we tenslotte de dissipatie
van een geleidende transistor. Deze is:
= 0,25 x 3 4- 0,85 x 0,3 mW =
0,75 + 0,25 mW = 1 mW
Volgens de constructeur is Pmax =
300 mW bij een omgevingstemperatuur
van 25 °C. Verder is de thermische
weerstand Rja = 0,5 °C/mW. Het blijkt
dat de junctietemperatuur nauwelijks
boven de omgevingstemperatuur zal
stijgen. Meteen is geverifieerd dat er
met lekstromen inderdaad geen reke-
ning moest worden gehouden.
2° Controle op het slechtste geval
Voor een gesperde transistor geldt het
schema van figuur 3.
oft-xJEce
| fl-y)Re
J
I rr
meng le
Fig. 12
Dus: Ve pz =
1,1 x 220 x 0,25 — 0,9 x 0.9 x 18 x 6
l,l x 220 +09 x 18 |
60.5-—87,5 —27
240 + 16,2 256,2
Voor een transistor in geleiding moeten
de formules (3) en (4) of (7) en (8)
worden uitgerekend.
volt — = — 0,105 V
9,05
l = zg MA = 0415 mA
8,28
— A
I, = 399 MA 0,037 m
De werkelijk optredende basisstroom
is:
lb = h — 1, = 0,415 — 0,037 mA =
0,378 mA.
De grootste collectorstroom die ander-
zijds in deze toestand kan vloeien, volgt
uit het schema van figuur 12.
(I — x) Ecc _ 12
TA =-y)Re 39 mag
Hierin is: I’.
3,07 mA.
Aangezien 1’ > 0 is, is de werkelijke
collectorstroom Ie < Ie.
Het blijkt, dat er steeds voldoende
basisstroom vloeit om ook hier een
geleidende transistor in verzadiging te
drijven.
Andere toepassingsmogelijkheden van de
„slechtste geval” methode
Tot hiertoe is de „slechtste geval” me-
thode ontwikkeld geweest door haar
toe te passen op de flip-flop schakeling.
1° Aangezien men echter een flip-flop
kan beschouwen als twee gekoppel-
de RTL-logische trappen (fig. 13) is
het zonder meer duidelijk, dat de
gegeven formules onmiddellijk
bruikbaar zijn, om logische schake-
lingen in RTL te ontwerpen.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
ag, LIN. Ad si.
2
Beschouwt men de monostabiele
multivibrator getekend volgens fi-
guur 14, dan blijkt hierin eveneens
een trap voor te komen, die mel de
gegeven formules kan worden uit-
gerekend.
3 De methode kan ook nog direct toe-
gepast worden op een Schmitt-
triggerschakeling zoats voorgesteld
in figuur 15. Uit de werking van het
circuit blijkt, dat het volstaat Enn
door de zenerspanning V, te vervan-
gen. Opnieuw kunnen RI en Ru op
el
Kie:
een eenvoudige manier worden be-
rekend.
4 Gezien punt 3 blijkt nu, dat ook de
flip-flop met automatische polari-
satie (fig. 16) met de „slechtste ge-
val” methode kan worden uitgere-
kend. Inderdaad is de gemeenschap-
pelijke emitterspanning Ve constant,
zodat de algemene formules nog toe-
passelijk blijven. Hetzelfde kan ge-
zegd worden voor de monostabiele
multivibrator met automatische po-
larisatie, alsook voor de Schmitt
a,
Dr Tk)
Fig. 16
trigger met kathodeweerstand i.p.v.
met een zenerdiode.
Besluit
Uit het voorgaande is het duidelijk ge-
worden, dat de aangegeven methode
toelaat een stabiel en goed ontwerp te
maken van een grote groep digitale
circuits.
Tevens ziet men gemakkelijk in, dat
door gepaste veranderingen in de me-
thode aan te brengen, het ontwerp van
digitale schakelingen met FET’s even-
eens mogelijk wordt.
Bloedscheiding
in centrifuge
zichtbaar gemaakt
Bij het ontwikkelen van een on-line bloed-
scheidingssysteem voor het bestuderen van
kanker en leukemie. heeft het IBM Systems
Development Division Laboratory een spe-
ciale centrifuge gebouwd, waarmee het
gedrag van bloedcellen tijdens de scheiding
kan worden geobserveerd, ondanks de snel-
le rotatie. De centrifuge is elektronisch
gekoppeld aan een stroboscoop, een instru-
ment. dat met regelmatige tijdsintervallen
lichtflitsen produceert. Een gemerkte rote-
rende schijf bijvoorbeeld, zal schijnbaar
stilstaan, wanneer deze wordt belicht door
een stroboscoop. die evenveel lichtflitsen
afgeeft als de schijf omwentelingen maakt.
Kleine onderlinge faseverschillen zullen de
schijf een schijnbare rechtsom- of linksom-
gaande beweging geven. Ook een centrifuge
kan door een stroboscoop worden …stilge-
zel
De centrifuge is mechanisch, met behulp
van een flexibele aandrijfstang, gekoppeld
aan een filmcamera. die een opneemsnel-
heid heeft van 64 beelden per seconde.
voldoende om de centrifuge een rotatiesnel-
heid van 3800 omwentelingen per minuut
toe te staan. Een nauwkeurige synchronisa-
tie van de centrifuge. de camera en de
stroboscoop levert hél effect op. dat de
camera het beeld van een stilstaande centri-
fuge opneemt, terwijl het bloed in de centri-
fuge onderhevig blijft aan de middelpunt-
vliedende kracht.
Deze techniek heeft een belangrijke bijdra-
ge geleverd aan het beantwoorden van de
vraag Waar de grenzen liggen tussen de
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
verschillende bloedcomponenten: plasma,
rode en witte bloedlichaampjes tijdens het
scheidingsproces. Een nauwkeurig ant-
woord op deze vraag is van belang bij het
ontwikkelen van een on-line bloedschei-
dingssysteem.
Verder gaf de techniek antwoord op de
Vertragings- regelaar
regelaar
16 mm filmcamera
mas el,
Cameraatatief
Cantrifuge A
D
d ke S
Stoboskoop:
vragen wat de oorzaak is van turbulentie
van de bloedcomponenten onder invloed
van centrifugale krachten, welke kromming
van de centrifuge een zo efficiënt mogelijke
scheiding oplevert en welke scheidingsmo-
gelijkheden zich voordoen onder diverse G-
Krachten.
Aandrijf -
stang
23
enn ED EED T.T ge — ge O T nr
AE aan an ee
ine ite o =
se eee
E Pt at =
met bouwstenen Re IT IE en L
JK-flipflop
De JK-flipflop is een bistabiel element,
evenals de RS-flipflop, die we reeds ter
sprake brachten. Met betrekking tot
het inlezen en terugstellen, wijkt de JK-
flipflop sterk af van de RS-flipflop. De
J-ingang van de JK-flipflop is eigenlijk
een set-ingang en de K-ingang een
resetingang. Het setten en resetten
geschiedt echter op commando van een
klokpuls. als deze verandert van | naar
0, dus eigenlijk als de klokpuls ver-
dwijnt.
In tegenstelling tot de RS-flipflop, mag
bij de JK-flipflop de J- en K-ingang wel
gelijktijdig een ! zijn. Als we de J- en
K-ingang beide gelijktijdig een | ma-
ken. zal bij een klokpulsverandering
van 1 naar 0 de uitgang Q altijd veran-
deren. Stond de flipflop in de l-stand,
dan zal na het verdwijnen van de klok-
puls de flipflop in de O-stand komen.
Stond hij in de O-stand (Q = 0, Q = 1)
dan zal bij het verdwijnen van de klok-
puls de JK-flipflop in de l-stand veran-
deren. Dit gebeurt dus alleen als de J-
en de K-ingang beide een |! zijn. Zijn
genoemde ingangen beide een 0. dan
gebeurt er niets.
In figuur | is het symbool van de JK-
flipflop weergegeven. Inderdaad zien
we aan de linkerzijde van het symbool
de J- en K-ingang en voorts de klok-
pulsingang T. Verder vinden we aan de
rechterkant van het symbool de beide
uitgangen Q en Q. Soms heeft de JK-
flipflop ook nog een normale set-en
resetingang, die we dan resp. aan de
bovenzijde en onderzijde van het sym-
bool weergeven Op grond van hetgeen
we over de eigenschappen van de JK-
flipflop hebben gezegd, kunnen we een
waarheidstabel samenstellen, die er
dan uitziet, zoals in figuur | b is weer-
gegeven.
In de tabel ontdekken we de ingangs-
variabelen J en K. Q, is de toestand,
waarin de JK-flipflop verkeert op het
moment. dat de klokpuls optreedt.
Q,.; is de toestand, waarin de flipflop
zich bevindt, als de klokpuls is verdwe-
nen, na aanvankelijk aanwezig te zijn
geweest. Q, is dus eigenlijk de oude
toestand van de flipflop en Q,., de
nieuwe toestand,
We zien, dat als J en K beide een 0 zijn
de flipflop niet van stand verandert. als
24
ma nnen e
de klokpuls verdwijnt. Is Q, een 0 en
de J-ingang een 1, dan gaat bij het weg-
vallen van de klokpuls de flipflop in de
l-stand. Is Q, een 1, dan zal de flipflop
in de O-stand komen als de K-ingang
een | is en de klokpuls verdwijnt. En
wanneer tenslotte de J-en de K-ingang
beide een | zijn, dan zal de flipflop
altijd van stand veranderen. Was Q,
een 1, dan wordt bij het verdwijnen van
de klokpuls Q,., een 0. Bevond de
flipflop zich in de O-stand, dan wordt
Q,+; bij het wegvallen van de klok-
puls een 1. Ook deze twee situaties zijn
in de waarheidstabel vastgelegd.
Hoewel de fabrikanten JK-flipflops als
complete schakelingen, veelal meerde-
re in een omhulling, in de handel bren-
gen, is het toch wel interessant eens
een JK-flipflop samen te stellen met
gewone NEN-schakelingen en te on-
derzoeken, wat er precies met de scha-
keling gebeurt.
Proef 13
Het bestuderen van een JK-flipflop,
samengesteld uit NEN-schakelingen
In figuur 2 is een JK-flipflop weergege-
ven, die we hebben samengesteld uit
NEN-schakelingen uit de 7400-
reeks.De JK-flipflop bestaat in feite uit
twee flipflops, waarvan de een een
hulpje is van de ander. De amerikanen
hebben voor de beide flipflops karakte-
ristieke namen bedacht nl. meester
(master) en slaaf (slave). De rechter
flipflop volgt getrouw de linker en wel
op het moment, dat de klokpuls ver-
dwijnt. zoals we aanstonds zullen zien.
De linker flipflop gevormd door de
NEN-schakelingen N3 en N4 wordt
geset en gereset met nullen, zoals we
weten. Het setten (inlezen in de 1-
stand) zal geschieden als van de in-
leespoort Ni alle drie ingangen een 1
zijn. Welnu dit is het geval als Q, een
1, Jeen I en T een I zijn. Het feit dat
Q, een | is betekent, dat de JK-flipflop
in de O-stand stond, want Q, en Q, zijn
de normale uitgangen van de JK-flip-
flop.
Bij het optreden van de klokpuls wordt
dus de meesterflipflop in de I-stand
gebracht en de uitgang Qm wordt 1 (Qm
= 0). Verdwijnt de klokpuls aan de
ingang, dan worden de beide ingangen
van NS een | en komt de slaafflipflop
deel 6
in de l-stand. De uitgang van N6 wordt
geen 0. omdat Q„ een 0 is. We zien,
dat de JK-flipflop inderdaad in de l-
stand komt (Q, = 1) bij het verdwijnen
van de klokpuls als tevoren de J-ingang
een 1 was. Voor de K-ingang kunnen
we hetzelfde beredeneren, alleen zorgt
deze ingang er voor. dat de flipflop bij
het wegvallen van de klokpuls in de 0-
stand komt.
Een bijzondere toestand ontstaat, wan-
neer, zowel de J-ingang als de K-ingang
een I zijn. Stel, dat de JK-flipflop in de
l-stand verkeert. Q, is dan | en Q, een
0. Aan de ingang van NI zijn dan 2
ingangen een |, maar de derde, die ver-
bonden is met Q, een 0. Aan de ingang
van N2 daarentegen zijn alle drie ingan-
gen een |, zodat bij het optreden van
de klokpuls (T = 1) de meesterflipflop
in de O-stand wordt gebracht. Qm
wordt een |.
Wanneer de klokpuls vervolgens ver-
dwijnt, neemt de slaafflipflop de in-
formatie van de meester over en komt
de slaafflipfiop in de O-stand. Immers
beide ingangen van N6 worden dan een
l, waardoor een resetsignaal voor de
slaafflipflop ontstaat. We zien, dat de
JK-flipflop van de 1-stand in de O-stand
is overgegaan, toen de klokpuls ver:
dween. Wanneer de JK-flipflop in de
O-stand verkeert is Q, een 1. Wanneer
we nu een klokpuls laten optreden,
0
0
0
0
l
!
j
!
b
Fig. 1. Symboor voor een JK-flipflop (a) en
de waarheidstabel. die voor een JK-flipflop
geldt (b).
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
— -n
MEESTER
Gs
ES
d N ) at
Sr 7410N hope va SN74OON Ys SN 7400N
/ /
©
VOEDINGSSPANNING EN MET 2x ip
ONTKOPPELEN NAAR AARDE
SN 7400N
Genua
S Gef
eo = L
= -Q
it Signalering
z! 22k ;
e —I—Oo SV
! SR Fig. 2. JK-flipflop. opgebouwd uit discrete
P f aak >.sy NEN-schakelingen.
0
worden de drie ingangen van NI een |
en wordt de meesterflipflop geset. Qn
wordt een {| en Q, een 0. Bij het
verdwijnen van de klokpuls worden nu
de beide ingangen van N5 een | en de
slaafflipflop neemt de I-stand van de
meester over. Q, wordt een | en Q, een
0. De JK-flipflop is bij het verdwijnen
van de klokpuls van de O-stand in de 1-
stand overgegaan. Ook hier stellen we
vast, dat de flipflop van O-stand in de
l-stand overgaat, als de klokpuls ver-
dwijnt en te voren de J- en de K-ingang
beide een I waren.
Het gedrag van de JK-flipflop kunnen
we bestuderen, dank zij de aanwezig-
heid van de J- en K-schakelaar en de
schakeleenheid T. Voor het verkrijgen
van de klokpulsen moeten we hier een
schakeleenheid toepassen, daar gewo-
ne schakelaars denderen en ten on-
rechte meerdere klokpulsen achtereen
zouden kunnen opwekken. We zouden
dan merkwaardige resultaten krijgen
en de hierboven gegeven verklaring
van de werking in twijfel kunnen trek-
ken.
Op de JK-flipflop is aan de uitgang
voorts nog een signaleringseenheid
aangesloten om te kunnen waarnemen,
in welke stand de JK-flipflop verkeert.
Als we de J- en K-schakelaar in de l-
stand zetten en vervolgens de T-scha-
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
kelaar aan en uitschakelen, dan zullen
we ontdekken, dat elke keer, wanneer
we de T-schakelaar in de 0-stand bren-
gen de JK-flipflop van stand verandert.
Als we uitgaan van de O-stand van de
JK-flipflop, dan krijgen we de volgen-
de tabel, wanneer we T aan- en uit
schakelen:
OOS
enz.
Bij een nadere bestudering van de tabel
kunnen we concluderen, dat een JK-
flipflop, waarvan de J- en de K-ingang
permanent een | zijn gemaakt, zich
gedraagt als een tweedeler. Want de
frequentie, waarmee de uitgang van de
flipflop verandert is gelijk aan de helft
van de frequentie waarmee zich de
klokpuls wijzigt.
Met de proefschakeling kunnen we ook
aantonen, dat de JK-flipflop van de 0-
stand in de l-stand komt als T ver-
dwijnt en de J-ingang een | is. De flip-
flop komt terug in stand 0, als we de
klokpuls laten verdwijnen en tevoren
de K-ingang een | was.
De JK-flipflop wordt voor allerlei doel-
einden gebruikt. maar het meest vindt
dit element toch zijn toepassing in
binaire en decimale tellers en delers in
logische systemen.
JK-flipflop SN7472N - FJJ111
Van deze flipflop is in figuur 3 het
symbool en de aansluitingen gegeven.
De flipflop heeft drie J-ingangen en
drie K-ingangen, die op een EN-functie
zijn aangesloten. Dit betekent, dat alle
drie ingangen van zowel de J- als de K-
ingang een | moeten zijn om de flipflop
bij het verdwijnen van de klokpuls
resp. te kunnen setten of te resetten.
De flipflop heeft voorts een set-ingang
Sl en een resetingang S2. waarmee de
schakeling in de l-stand of tn de 0-stand
kan worden gebracht, als de klokpuls
0 is.
Proef 14
Binaire teller met twee JK-flipftops
Een circuit, waarin zich twee JK-flip-
flops bevinden is de de SN 7473 N (FJJ
121), waarvan we in figuur 4 het sche-
ma en de aansluitgegevens geven. Dit
circuit gebruiken we in onze volgende
proef met een binatre teller, waarvan
de klokpulsen worden opgewekt met
25
ae aa
ar E ees met drie J- en drie K-ingangen (FJJIIL-
Fig. 4. Dubbele JK-flipflop in één DIL-om-
een schakeleenheid S (figuur 5). Ook hulling (FJJ121-SN7473N).
hier is het gebruik van een gewone
schakelaar riskant. vanwege het den-
deren van de contacten.
De beide JK-flipflops zijn zodanig met
elkaar doorverbonden dat zij een binai-
re teller vormen. De J- en K-ingangen
van beide flipflops zijn permanent een
| gemaakt. De klokpulsen voor de
minst significante flipflop worden op-
gewekt met de schakeleenheid S. De
klokpulsen voor de tweede flipflop
worden ontleend aan de uitgang van de
eerste flipflop. Met de uitgangen van
beide flipflops zijn twee signalerings-
FJJ 121- SN7473N
kunnen we de flipflops in de O-stand
brengen als S, een 0 is.
eenheden verbonden. zodat we kun- Stel, dat we uitgaan van de toestand,
nen zien in welke toestand de flipflops waarin beide flipflops een 0 zijn.
verkeren. Met de RESET-schakelaar Als we de schakelaar S vervolgens aan-
en uitschakelen, dan krijgen we als we
SV d Fig. 5. Binaire teller met JK- het schakelen een beetje regelmatig
ul flipflops. ` doen een impulspatroon aan de ingang.
TE 2 a. de schakeling dat er uit ziet, zoals in figuur 5 bis
2 b. het tijdsdiagram. weergegeven. We weten. dat een JK-
a flipflop, waarvan de J- en K-ingang
at, beide een | zijn, van toestand zal
3 PER Sys Gi veranderen als de klokpuls na in de t-
Ed ET EA toestand te zijn geweest, terugvalt naar
d Lo | 4 de O-stand. We hebben dit in het tijds-
© j l diagram weergegeven. De tweede flip-
L ET flop zal van stand veranderen, als de
uitgang van de eerste flipflop van |
J2 Ozi 9. 03 naar 0 teruggaat. Dat bij deze overgan-
GI gen de twee flipflops inderdaad veran-
FEES FF = 1 deren, zien we eveneens in het tijds-
In diagram.
OG 3 Bekijken we het diagram eens goed.
BE n | mg dan valt ons allereerst op, dat de fre-
guentie van de klokpulsen steeds door
22k
de betreffende flipflop wordt gedeeld
en dat voorts de klokpulsen binair
GAS worden afgeteld. In het diagram is in
$2 tabelvorm de telcyclus met nullen en
RESET enen aangegeven:
ER EEN SS tore [2 [slee ii] 2:49. | 0
8 d Gei i
Géi i
Or lol 1 0 1 0
Ha
Ome Oem EH wn OR en Fi
O a = O O- -OOOO
Free
Q2
0
0
0
0
|
d
I
0
— ` gen ` ol amp mm
H
—
mm m =o «= "mm
=m
=
mmm æ — č
wm —
— æ “e =
(1)
enz.
26 RADIO ELECTRONICA 1972 No. l
Fig. 6. Binaire tellers.
a. een teller. die vooruit telt.
h. een teller. die terugrelt.
c. een teller, die vooruit en
terug kan tellen.
Terug
Vooruit
Uit de tabel blijkt nogmaals duidelijk,
dat de teller inderdaad binair telt en
daar we hier slechts 2 flipflops hebben
tellen we van 0 t/m 3. Bij 3 flipflops zijn
er 2? of 8 verschillende configuraties
en bij 4 flipfiops zijn er 2* of 16 ver-
schillende telconfiguraties mogelijk.
enz. Als we S aan-en uitschakelen, zul-
len we ontdekken, dat de schakeling
inderdaad binair telt overeenkomstig
de tabel. We kunnen de telcyclus vol-
gen met de aanwezige signaleringseen-
heden.
Als we Tl verbinden met T van de
schakeleenheid en bovendien T2 met
QI, dan zal blijken, dat de teller niet
vooruit, maar terugtelt.
Terugtellen met JK-flipflops
Als we de telcyclus van een binaire tel-
ler nog eens in een tabel opschrijven en
tevens de veranderingen aangeven, die
de accentpolariteiten van de flipflop
ondergaan, dan blijkt dat bij deze ac-
centpolariteiten de telcyclus niet voor-
uit, maar terug is. Kijken we dus i.p.v.
naar de onaccent-polariteiten, naar de-
accent-polariteiten, dan hebben we een
teller verkregen, die terugtelt.
Hetzelfde effect verkrijgen we natuur-
lijk, als we de flipflops op de klok-
pulsingangen niet besturen met de
onaccent signalen, maar met de ac-
centsignalen.
In figuur 6 a is een binaire teller weer-
gegeven, waarvan telkens het kloksig-
naal verbonden is met de onaccent
uitgang van de voorafgaande flipflop.
Deze teller, dat hebben we gezien bij
onze proef, telt vooruit. Verbinden we
daarentegen de klokingangen met de
accentuitgangen van de voorafgaande
flipflops dan telt, op grond van hetgeen
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
Q
+ }
d a
K o
N
ol
Tabel
Telcyclus Telcyclus accent
onaccent polariteiten
polariteiten Ge eps"
Q2 OI Ti Q2 Qi Ti
0 0 0 I l I
0 0 | I l 0
0 | 0 | 0 Iy:
0 ] l l 0 0
I 0 0 0 l |
| 0 l 0 l 0
l l 0 0 0 I
l l l 0 0 0
met de bovenstaande tabellen is aange-
toond, de teller terug (figuur 6 b)..
Het komt in de praktijk dikwijls voor.
dat men de ene keer de teller vooruit
wil laten tellen en de andere keer terug.
Met een kanaalkiezer is deze omscha-
keling logisch te realiseren, zals uit
figuur 6c blijkt. De Q en Q uitgangen
van de flipflops zijn verbonden met de
ingangen van kanaalkiezers. De uit-
gangen van de kanaalkiezers met de
klokingangen van de volgende flipflop.
Als we de selectie-ingang van de bo-
venste EN-schakeling NI een 1 maken,
wordt de Q output geïnverteerd door-
gegeven naar de klokpulsingang van de
volgende flipflop. Hier geïnverteerd,
omdat de OF-NIET-schakeling de po-
lariteit omkeert. Op de klokingang van
de volgende JK-flipflop treedt dus het
signaal Q op en dat betekent, dat de tel-
ler zal terugtellen. Maken we daarente-
gen de selectie-ingang van de onderste
EN-schakeling N2 een | en de selectie-
ingang van de bovenste 0, dan wordt Q
geïnverteerd doorgegeven en bieden
we aan de klokpulsingang van de vol-
gende flipflop het signaal Q aan. De tel-
ler zal dan vooruit tellen. Het selecte-
ren van de Q en Q-polariteiten bij een
teller kan generaal geschieden door de
betrokken selectie-ingangen van de
kanaalkiezers met elkaar door te ver-
binden, zoals in figuur 6c voor twee
JK-flipflops is geïllustreerd.
Binaire teller met SN 7493 N
(FJJ 211)
Een binaire teller met 4 JK-flipflops in
één omhulling wordt door een aantal
fabrikanten in de handel gebracht on-
der de typering SN 7493 N (FJJ 211).
In figuur 7 is deze binaire teller met
aansluitingen (bovenaanzicht) weerge-
geven.
Om een 16-teller te verkrijgen kan men
Q1 doorverbinden met T2. Vier flip-
flops zijn dan met elkaar gekoppeld en
dat betekent dat er 2* binaire con-
figuraties zijn, dus 16 verschillenden
standen nl. van 0 t/m I5. De JK-flip-
flops kunnen worden gereset door de
ingangen S2 en S4 beide een | te ma-
ken. Als we beide ingangen permanent
een | houden is het zelfs niet mogelijk
de teller te laten tellen. Het tellen kun-
nen we op deze wijze blokkeren.
Een interessante toepassing van deze
reset-mogelijkheid is, dat men de teller
kan terugstellen, wanneer deze in een
bepaalde stand is gekomen. Stel, dat
we een teller willen laten tellen van 0
t/m 9, dan kunnen we er voor zorgen.
dat zodra stand 10 wordt bereikt, het
resetsignaal optreedt. We behoeven in
dit geval slechts de Q3 en Q7 uitgangen
door te verbinden met de ingangen S2
en S4 en we zijn klaar. Als stand 10 van
de teller wordt bereikt zijn beide uit-
gangen Q3 en Q7 een | en dat betekent,
dat de teller wordt teruggesteld. Bij de
27
ee eg tn
NT
er.
riese WYE Tr
Fig. 7. Binaire 16-teller FJJ211-SN7493N.
FJJ 211—SN?7493N
esV
Tow
5 = SV
d 12 A
i f
JJZ
SN7493 N
t|T2
Signalering
28
standen 2 en 4 van de telcyclus gebeurt
dit niet, omdat dan slechts | van de
twee ingangen van de NEN-schakeling
een | is en de andere altijd een 0.
Proef 15
10-teller met signalering e
In figuur 8 is een 10-teller weergege-
ven. die wordt gestuurd door klok-
pulsen, afkomstig van een schakeleen-
heid S. Op de uitgangen van de JK-flip-
flops zijn 4 signaleringseenheden aan-
gesloten, waardoor het mogelijk is de
telcyclus visueel op de voet te volgen.
Met de resetingangen zijn de uitgangen
B en D verbonden hetgeen betekent,
dat in stand 10 de JK-flipflops in de 0-
stand worden teruggesteld.
Wanneer we S aan- en uitschakelen.
zullen we de tellerstand steeds zten
veranderen op het moment. dat de
klokpuls verdwijnt, dus als we schake-
laar $ in de O-stand terugstellen. Als we
10 maal aan- en uitgeschakeld hebben,
komt de teller in stand 10. waarop on-
middellijk de teller naar 0 wordt terug-
gesteld. We zien niet eens, dat stand 10
wordt bereikt. In figuur 8 b is wellicht
ten overvloede nogeens een binaire
cyclus in tabelvorm gegeven. Elke keer
als de klokpuls verdwijnt, verandert de
teller van stand en wel in de gegeven
volgorde. In stand 10 wordt B en D een
l en vindt terugstelling plaats.
(Wordt vervolgd)
RESET
Fig. 8. Binaire teller met signalering aan de uitgangen
van de tellertrappen.
8 a. de schakeling.
b. tabel van de telcyclus.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. !
drs. F. M. Schimmel en drs. W. D. M. Janssen
Weersatellieten waarnemen:
een fascinerende bezigheid (dee! x)
97. Synchronisatie door
een kristaloscillator
57.1 Schakeling
In een van de voorgaande afleveringen
(RE I8 — 16 september 1971) werd
beschreven op welke wijze de blok-
golfoscillator voor 2400 Hz met het
satellietsignaal wordt gesynchroni-
seerd. Dit gaat uitstekend. zo lang er
een 2400-Hz satellietsignaal wordt ont-
vangen. Wordt de signaalruisverhou-
ding erg slecht of valt het signaal geheel
weg, dan kunnen er beeldverschui-
vingen optreden. Uit de ontvangen ruis
wordt door de smallebandversterker
een smalle frequentieband rond de
2400 Hz „gezeefd. De 2400 Hz-blok-
golfoscillator zal door de signalen in
deze smalle frequentieband ..ge-
synchroniseerd`` worden. Indien het
maximum van de doorlaatkromme van
de smallebandversterker exact op 2400
Hz ligt, dan zal de frequentie van de
blokgolfoscillator rond de 2400 Hz
variéren en gemiddeld over de tijd. dat
geen satellietsignaal aanwezig was.
2400 Hz gebleven zijn. Indien het satel-
lietsignaal opnieuw ontvangen wordt.
DEEL -
20 kHz
Fig. 96. Schakeling van de
kristaloscillator en blokgolf-
oscillator van 120 kHz met
bijbehorend 3000-deler. Het
4 Hi-signaal wordt toege-
voerd aan de synchronisatie- T
ingang van de 4 Hz-tijdbasis-
schakeling (punt R. van fig.
2 in RE 20).
RADIO ELECTRONICA 1972 No. I
SCHAKELING)
tf
ph.
k a »
\ ` ~] d 7 T d
e k Ze
- oor. “+
A i P e id de kk Re
Tr ` it . ee KE A CA we ot nd
taty i RES A4 ; ES Erres
ASI RAE EP ES
zal er nauwelijks een beeldverschui-
ving hebben plaatsgevonden.
Anders wordt het indien de smalle-
bandversterker niet op 2400 Hz. maar
bijv. op 2410 Hz is afgestemd. De fre-
quentie van de blokgolfoscillator
schommelt dan rond de 2410 Hz. zodat
dan wel een beeldverschuiving zal
optreden. Maar ook in het geval dat het
satellietsignaal voldoende sterk is.
kunnen beeldverschuivingen optreden.
met name door vonkstoringen. Welke
Blokschema
van de synchronisatie-
eenheid.
Naar synchron:- F iť. “EE
satie -ingang r
fyntyddasis
in 120 kHz
Ee AEN
Afb. 69. Detailver-
groting van een weer-
satellietopname. De
MA Bee Teer ef rij fase-impulsen
rechts boven is tijdens
de afwezigheid van
het satellietsignaal —
gemarkeerd door de
horizontale ruisban-
den — naar links ver-
schoven. Ook daarna
treden kleine ver-
schuivingen op.
waardoor de fase-im-
pulsen niet in een rij
recht onder elkaar
liggen.
vara
de consequenties hiervan kunnen zijn
laat afbeelding 69 zien.
Willen we deze problemen voorkomen,
dan moet de blokgolfoscillator niet met
het satellietsignaal. maar met een con-
stante klokfreguentie worden ge-
synchroniseerd. Er kan dan een exacte
4 Hz-lijnfrequentie worden geprodu-
ceerd. zonder dat er een satelltetsignaal
aan te pas behoeft te komen. Het zal
duidelijk zijn, dat de smallebandver-
sterker in dat geval kan vervallen. Het
blokschema van zo'n synchronisa-
tie-eenheid met een kristaloscillator is
in fig. 95 gegeven.
D2
Uit hg naar punt 2
ee en i ee
Tas
vi Dh LA rh WIEN
Het komt er in feite op neer. dat de
smallebandversterker door de kristal-
oscillator is vervangen. De blokgolf-
oscillator. die weer nodig is om de 4 Hz-
lijnfrequentie in fase te brengen met de
4 Hz-satellietlijnfrequentie werkt òf
„free running” of wordt gesynchroni-
seerd door de kristaloscillator.
De deelschakeling zorgt er voor dat een
4 Hz-blokgolf wordt gevormd. waar de
synchronisatie-impulsen voor de 4 Hz-
zaagtandgenerator van worden afge-
leid. Als kristal werd een 120 kHz-
kristal type El-G/50 van Stabilix ge-
bruikt. Het schema van de te gebruiken
oscillatorschakeling wordt door deze
firma bijgeleverd. Deze schakeling
blijkt in de praktijk uitstekend te vol-
doen. Het schema ervan is dan ook in
fig. 96 gegeven. In plaats van de gead-
viseerde transistoren 2N708 werden
transistoren BC108b toegepast.
Door de grotere stroomversterking van
deze transistoren is men ervan ver-
zekerd, dat de oscillator na inschakelen
direct start. Met de trimmer C kan de
frequentie nauwkeurig op 120 kHz
worden ingesteld.
Voor de blokgolfoscillator wordt weer
de reeds beschreven schakeling met
L914 gebruikt. De RC-tijd wordt zo-
danig gekozen dat de frequentie in
‚free running `-toestand weer wat la-
ger dan 120 kHz ts. zodat directe
synchronisatie door de kristaloscillator
dan mogelijk is. Het is veelal gebruike-
lijk om het kristaloscillatorsignaal via
een impulsvormer (bijv. een SN7413)
aan de deelschakeling toe te voeren. In
dit geval is het niet nodig, omdat de
blokgolfoscillator van de sinusvorm
een blokgolf maakt. die met zijn steile
flanken uitstekend door de deelschake-
ling kan worden verwerkt. Bovendien
kunnen dergelijke pulsvormers een
stoorstraling produceren. die als ruis-
bandjes op de BC603 wordt ontvangen.
De uitgangsspanning van de kristal-
oscillator wordt door de 4.7-volt-zener
begrensd.
Met potmeter P wordt de blokgolfoscil-
latorfrequentie ingesteld.
Voor ons doel kunnen we volstaan met
een deelschakeling. bestaande uit vier
1O-delers (SN7490) en één 3-deler
(SN7492, zie fig. 96). Aan de uitgang
wordt dan een blokspanning met een
frequentie van 4 Hz gevonden.
57.2 Afregeling
Indien men geen frequentieteller heeft,
kan bij het afregelen van de frequentie
van de kristaloscillator en de blok-
golfoscillator weer worden gebruik ge-
maakt van het TV-toestel. We nemen
aan, dat de frequentie van de kristal-
oscillator vrijwel 120 kHz is.
Eerst wordt de frequentte van de blok-
golfoscillator ingesteld op een waarde.
die kleiner is dan 120 kHz. Men doet
dit als volgt:
Meet de lengte van de 4 Hz-beeldlijn op
het TV-scherm. indien de synchronisa-
tie is uitgeschakeld. (Schakelaar S in
stand ..fase’’.) Door omschakelen van
S wordt met de kristalfreguentie ge-
synchroniseerd. De beeldlijn moet dan
iets korter worden. Wordt de beeldlijn
langer na synchronisatie. dan is de
blokgolfoscillatorfrequentie „free run-
ning” groter dan 120 kHz. Door instel-
len van potmeter P wordt de gewenste
situatie bereikt. Indien men deze afre-
gelprocedure verricht bij directe ont-
vangst van een 2400 Hz-satellietsig-
naal, dan heeft men nog een andere
controlemogelijkheid. dank zij de fase-
impulsen van het satellietsignaal.
Afb. 70. Weersatelliet-
opname. gesvnchroni-
seerd mel een kristal-
freguentie die wal gro-
ter is dan 120 kHz. De
balk fase-impulsen
loopt schuin naar
rechts. De storingen tij-
geen invloed op de
svnchronisatie. Er zit
nog een tweede fout in
deze opname. De hel-
ling van de balk fase-
impulsen wordt aan de
onderzijde van de foto
groter. De oorzaak
hiervan is. dat bij deze
opname de zaagtand
van de rastertijdbasis
niet recht is. waardoor
het beeld aah de onder-
zijde in elkaur is ge-
drukt (zie de letters
USA rechts onder).
dens de opname hebben -
Indien deze fase-impulsen zonder
synchronisatie met de kristalfrequentie
van links naar rechts over de beeld-
lijnen verschuiven, dan is de blok-
golfoscillatorfreguentie groter dan 120
kHz. Met P wordt dit weer bijgeregeld
tot de fase-impulsen van rechts naar
links verschuiven.
De kristaloscillator kan daarna exact
op 120 kHz worden afgetrimd. Na
synchronisatie met de kristalfrequentie
mogen de fase-impulsen niet meer
verschuiven. Door verdraaiing van
trimmer C is dit te realiseren. Afbeel-
ding 70 laat een opname zien. waarbij
de kristalfrequentie nog wat groter dan
120 kHz is, Deze afregelprocedure
vereist wat meer geduld. Het is daarbij
handig de fase-impulsen eerst met fa-
seschakelaar S naar het uiteinde van de
beeldlijn te laten verschuiven. dan te
synchroniseren met de kristalfrequen-
tie en op het TV-scherm te kijken of de
fase-impulsen van hct ene uiteinde van
de beeldlijn verdwijnen en aan het
andere uiteinde terugkomen. Bijtrim-
men met C is dan noodzakelijk.
Tenslotte wordt het verschil tussen de
blokgolfoscillatorfrequentie en de kris-
taloscillatorfrequentie zo ingesteld.
dat de fase-impulsen niet te snel of te
langzaam van rechts naar links over de
beeldlijnen verschuiven, indien niet
wordt gesynchroniseerd. Schuiven ze
te snel, dan is het moeilijk precies op
het juiste moment te synchroniseren.
Gaat het te langzaam dan verliest men
te veel informatie. Bij een verschui-
vingstijd van 2.5 s. (dan zijn 10 beeld-
lijnen geschreven) zijn goede resulta-
ten te bereiken.
De afbeeldingen 71 en 72 zyn voor-
beelden van ESSA-8 opnamen die met
een exacte 120 kHz-kwartsoscillator
Tabel I
Deelfactoren 19
0.5 kHz 50 Hz
5 kHz 0.75 kHz 75 Hz 7.5 Hz 0.75 Hz
22.3 VIO kHz (kHz 100 Hz 10OHz 1 Hz
23 IS kHz 1.5kHz 150 Hz ISHz 1.5 Hz
2.3 (20 KH2 2kHz200Hz 20Hz 2 Hz
2? 30 kHz 3kHz 300 Hz 30 Hz 3Hz
3 40 kHz 4kHz 400 Hz 40 Hz AH:
60 kHz 6kHz 600 Hz 60 Hz 6 Hz
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
un
out ERR TV
Afb. 71. Wolkenformaties boven het Noordelijk deel van de At-
lantische Oceaan. Door de synchronisatie met een 120 KHz-
kristaloscillator hebben storingen bij de ontvangst van het
satellietsignaal geen invloed op deze synchronisatie. De verti-
cale balk links, gevormd door de faseimpulsen is dan ook recht.
De 4 Hz-lijntijdbasis is niet in fase met de 4 Hz-lijnfrequentie
van de satelliet. De faseimpulsen liggen immers iets naar rechts
Afh. 72. Een fraaie ESSA-8-opname van een depressie even-
eens boven het Noorden van de Atlantische Oceaan. Het relief
in de opname wordt veroorzaakt door de lage zonnestand. De
4 Hi-lijnaijdbasis is keurig in fase met de 4 Hz-lijnfrequentie van
de satelliet. De synchronisatie is perfect. Dit resulteert in een
strakke tekening van markeringstekens en letters.
verschoven.
zijn gemaakt, afgeregeld volgens bo-
ven beschreven procedure. Voor de
opnamen van de afbeeldingen 70. 71 en
72 is het signaal niet afgenomen van de
hoofdtelefoonuitgang van de BC-603.
maar van de FM-discriminator van de
BC-603 (punt 18 van de plug aan de
achterzijde van deze ontvanger). De
versterking van IC 9 (zie fig. 92) is
daarbij vergroot. Het voordeel van de-
ze werkwijze is, dat de geringe band-
breedte van de LF-versterker van de
BC-603 het videosignaal niet meer
beïnvloedt. ledere vonkstoring wordt
dan wel onverzwakt doorgegeven aan
de video-eindbuis, maar ook alle in-
formatie van het satellietsignaal.
57.3 Uitbreiding van de deelschakeling
Het zal duidelijk zijn, dat met de deel-
schakeling ook andere frequenties dan
4 Hz uit het 120 kHz-signaal kunnen
Fig. 97. Schema van de uitgebreide deelschake-
ling. Vaor de SN7493 geldt: de punten 2. 3 en 10
worden aan aarde gelegd. De + $ volt-voedings-
spanning wordt aan 5 toegevoerd.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
worden verkregen. Met een meerstan-
denschakelaar kunnen op eenvoudige
wijze 40 Hz. 400 Hz. 4 kHz en 40 kHz
van de opeenvolgende 10-delers wor-
den afgenomen. Indien men slechts één
16-deler toevoegd. dan kan een veel
groter aantal ,.standaardfrequenties `
worden gerealiseerd. Dit moge uit het
overzicht in bijgaande tabel blijken
(Tabel 1). De frequenties in het kilo-
hertz-gebied kan men gebruiken als yk-
frequenties bij het controleren van de
afstemschalen van ontvangers.
Beeldzenders. die bijv. weerkaarten
uitzenden, werken met lijnfrequenties
van I Hz. [.5 Hz of 2 Hz. Door de uit-
breiding van de deelschakeling be-
schikken we ook over deze frequen-
ties, zodat we synchronisatie-impulsen
van de juiste frequentie aan de lijntijd-
basis van de TV kunnen toevoeren.
Er blijken ook satellieten te zijn die
signalen uitzenden met een herhalings-
SN KB SN 7492 SN 7490
Dën: 20 d 2
frequentie van 50 Hz. Wil men daar-
van de signaalopbouw op een oscil-
loscoop bestuderen, dan beschikt men
over synchronisatie-impulsen van de
juiste freguentie. Voor een afbeelding
op de TV-beeldbuis. dient men de fre-
quentie van de lijntijdbasis te vergro-
ten, indien men althans een beeldlijn
van redelijke afmetingen (ca. 20 cm)
wil overhouden. Het schema van deze
uitgebreide deelschakeling is betrek-
kelijk eenvoudig en tn fig. 97 gegeven.
De schakeling spreekt voor zichzelf.
Met genoemde delers kan uiteraard nog
een groter aantal ..standaardfreguen-
ties worden gerealiseerd. Van de 10-
delers bijv. kan men de 2-delers en 5-
delers afzonderlijk gebruiken. Ook de
SN7492 wordt slechts ten dele ge-
bruikt. Wil men deze mogelijkheden
volledig benutten, dan wordt de scha-
keling wel ingewikkelder en de han-
teerbaarheid minder eenvoudig. Het is
SN 7690 SN #90 SN HSG
In S d d
af 79
3 p vi Uit
INSOSO ac MO
MV
& Del2V
200
UO Kan — = =
ZA
500 i
4 WË:
2500 As 2504
sy
Zener
Fig. 98. Eenvoudige voeding voor de svn-
chronisatie-eenheid.
zinvol de synchronisatie-eenheid met
uitgebreide deelschakeling als aparte
eenheid te bouwen met een eigen voc-
ding. Een suggestie voor een dergelijke
voeding wordt tenslotte in fig. 98 gege-
ven.
ASTRO-ELEKTRONICA
Nieuwe parabool-antenne voor NERA
Het radio-ontvangstation van de PTT te
Nederhorst den Berg wordt uitgebreid met
een nieuwe parabool-antenne. De plaatsing
van de parabool met een diameter van tien
meter was een spectaculair karwei. dat bo-
vendien omzichtig moest worden verricht
om de met grote nauwkeurigheid uitge-
voerde constructie (met een tolerantie van
ten hoogste één millimeter) niet te beschadi-
gen. In feite is het een precisie-instrument
van grote afmetingen.
Nederhorst den Berg is tegenwoordig radio-
ontvangstation voor Scheveningen-Radio.
Het Dr. Neher-laboratorium heeft er ook
een vestiging. waarvan de nieuwe parabool-
antenne een uitbreiding vormt. Deze para-
bool is bestemd voor proefnemingen met
satelliet-communicatie bij hogere frequen-
ties dan tot nu toe worden gebruikt (12 GHz
i.p.v. 4-6 GHz). Een nadeel van het gebruik
van hogere frequenties is, dat de straling
wordt verzwakt in de atmosfeer. Het onder-
zoek van hogere frequenties is gewenst om-
dat het huidige wereldomspannende net
voor de satellietcommunicatie mettertijd
verzadigd zal geraken.
De antenne zal naar verwachting dit voor-
jaar al gereed zijn en het eerst worden
gebruikt voor een Europees project. dat qua
samenwerking uniek is en waarmee men
voor is op Amerika. Op initiatief van Italië
zal begin 1973 een satelliet (SIRIO) worden
gelanceerd waarvan de uitgezonden signa-
len door de nieuwe antenne gemeten zullen
worden.
Tweede Intelsat-IV gelanceerd.
Volgens plan is op 20 december 1971 vanaf Cape Kennedy de
tweede satelliet intelsat-IV gelanceerd door een Atlas-Centaur-
draagraket. De gehele serie van deze generatie zal uit acht stuks
De parabool is qua constructie geschikt om
op ieder willekeurig punt aan de hemel te
worden gericht en is daarvoor draaibaar op-
gesteld op een cirkelvormige rail, wat een
weinig toegepaste techniek is.
Nieuwe ster aan het firmament .
Japan bracht op 28 september 197] zyn
eerste satelliet voor wetenschappeljk on-
derzoek in zijn omloopbaan, hij weegt 65 kg
en werd met cen 44 tons-raket afgeschoten.
De satelliet kreeg de naam ..Shinsei”'` (nieu-
we ster) en verricht metingen van de kosmi-
sche straling. De voeding wordt verzorgd
door meer dan 5000 zonnecellen.
Het Japanse ruimteprogramma heeft een
budget van ca. 30 miljard gulden per jaar.
USA levert raketten aan ESRO
De Europese satellieten-projecten kunnen
nu met behulp van de Verenigde Staten
worden afgewikkeld. In een brief aan de
voorzitter van de ESRO deelden de Ameri-
kanen mede, dat in de toekomst de ESRO-
lid-staten de beschikking zullen krijgen over
de lanceerbasis Cape Kennedy.
Twee raketten van het type Thor-Delta. ter
waarde van 5 tot 7 miljoen gulden. werden
intussen aan de ESRO verkocht. De .,start-
hulp" van de Verenigde Staten geldt voor
alle satellieten, die bedoeld zijn als com-
municatiemiddel, voor meteorologische
doeleinden en als navigatiehulpmiddel.
Bijgaande foto toont de tweede Intelsat-[V op het beproevingsveld
van Hughes Aircraft Company in El Segundo (Californië). waarbij
de deelnemende technici „afscheid nemen".
De satelliet is 5,33 m hoog en heeft een diameter van 2,36 m.
Duidelijk ziet men de twee parabootantennes voor scherp gerichte
transmissie.
bestaan. Met grote interesse wordt juist deze lancering gevolgd
door een aantal ingenieurs van AEG-Telefunken.
Als zich geen bijzondere omstandigheden voordoen, zal deze
satelliet boven de Atlantische oceaan in de geo-stationnaire baan
staan op 35 800 km hoogte. Net zoals zijn voorganger. die op 25
januari 1971 werd gelanceerd. dient ook deze kunstmaan voor het
wm a geg,
verkeer tussen West-Europa en het Amerikaanse vasteland. AEG-
Telefunken behoort als enige Duitse firma tot het consortium van
twaalf ondernemingen uit tien landen. dat geleid wordt door de
Amerikaanse Hughes Aircraft Company. Voor de Intelsat-[V
bouwde AEG-Telefunken een complete communicatie-transmis-
sie-apparatuur.
Twee scherp bundelende paraboolantennes. die constant als
schijnwerpers op een gebied van 3200 m diameter kunnen worden
gericht (terwijl de satelliet zich één maal per 56 som zijn as draait),
brengen 12 kanalen van 40 MHz-bandbreedte over. Hierin kunnen
naar keuze 12 kleuren-T V-programma’s worden overgedragen, of
ca 6000 telefoongesprekken. terwijl ook elke combinatie hieruit
mogelijk is. `
De voedende energie wordt betrokken van ca 45 000 zonnecellen,
die eveneens door AEG-Telefunken werden ontworpen en gele-
verd.
Met de toename van de transmissiecapaciteit steeg per conse-
quentie ook het gewicht van de satelliet: de Early Bird of Intelsat-
1 woog nog slechts 59 kg. terwijl de Intelsat-[V op 1100 kg komt!
Na het afwerpen van de stuweenheid brengt hij het nog altijd
respectabele gewicht van 700 kg op!
Als straks. in augustus 1972 de Olympische Zomerspelen in Mün-
chen beginnen. zullen twee satellieten Intelsat-IV boven de At-
lantische oceaan operationeel zijn. zodat de wereldwijde over-
dracht van radio- en TV-reportages zijn gegarandeerd. Immers:
beide satellieten samen kunnen dan gelijktijdig 24 TV-program-
ma's of 12 000 telefoongesprekken overdragen!
E
32 RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
KTV
reportagewagens
De Philips’ TV-reportagewagen werd in Eindhoven ge-
bouwd. De meeste videofrequente apparatuur en de ge-
hete geluidinstallatie bestaat uit Philipsfabrikaten.
De TV-trein is samengesteld uit twee wagens.
In de Techniekwagen is de complete beeld- en geluidsinstal-
latie ondergebracht, terwijl in de Mareriaalwagen alle losse
apparatuur wordt vervoerd, zoals camera's, lenzen, sta-
tieven en dolly's enz. De keuze van twee wagens is geba-
seerd op de volgende argumenten:
l. Om operationele en technische redenen is het gewenst
de complcte elektronische installatie en de bijbehorende
bedieningspanclen in één wagen te concentreren.
. Een andere operationele reden: wordt de wagen voor
langere tijd gebruikt om b.v. cen zaal als studio in te
richten, dan is het prettig over enige bedieningsruimte
te beschikken.
3. Deze basiseisen, gecombineerd met de vraag naar grote
manocuvreerbaarheid, leidt tot de Keuze van cen op-
legger.
to
Dit wagentype heeft de volgende voordelen:
— flinke inwendige hoogte
— kabels en kabelgoten kunnen worden ondergebracht in
cen dubbel plafond, waarbij ze toch bereikbaar zijn in
geval van onderhoud. $
— via het geperforeerde plafond kan op aangename wijze
frisse lucht worden aangevoerd.
De Techniekwagen is verdeeld in vier compartimenten, dit
zijn van voor naar achter:
— geluidscontrolcruimte
— produktieruimte
— beeldcontrolcruimte
— kabelberging
Elk van dezc ruimten is voorzien van cen eigen toegangs-
deur. Tussen produktie- en beeldcontroleruimte bevinden
zich twee rijen van elk vier apparatenrekken. De “ruimte
tussen deze rekken geeft toegang tot de achterzijde van
de TV-apparatuur. Een gang verbindt de produktieruimte
met de beeldcontroleruimte.
Afb. TI Mengtafel met 28 ingangen.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Frame en carrosserie van de oplegger zijn vervaardigd van
aluminium-legering. De oplegger, inclusief de trekker van
4000 kg, weegt 16000 kg. De totale lengte is 13 meter, zon-
der trekker wordt dat 10 meter.
Een tweede aluminium dak ter reflectie van het zonlicht is
stevig genoeg om camera's te plaatsen. Dit dak is gedeel-
telijk voorzien van een samenklapbaar hekwerk.
Afb. 2. Produktieruimte.
Afb. 3.
Beeldcontrole-
ruimte.
Onder de vloer bevinden zich:
— de luchtverversingsmachine
— de olicbrander met tank, om tijdens het rijden verwar-
ming te leveren
-— de accumulatoren, reservewielen en trappen.
Materiaalwagen
Deze biedt een grote flexibiliteit qua bergruimte, gelet op de
diverse eisen om hulpapparatuur voor verschillende produk-
ties mee te nemen.
Zo kon vrij gemakkelijk een plaats worden gevonden voor
een klein werkplaatsje, terwijl eveneens een wastafel, kof-
fiemachine en een koelkast werden ondergebracht.
Ook is voorzien in een klima-installatie. De verse lucht
wordt via het geperforeerde plafond ingeblazen en de
afzuiging vindt plaats via de apparatenrekken en de ven-
tilator.
Het video-blok bestaat uit:
— vier camera’s met moduuleenheden, ingebouwde encoder
en kleurbalkgenerator
— kanaalmenger met wipe-eenheid
— toetsapparatuur, alsmede een achrome camera voor on-
dertiteling met encoder
— produktiemonitoren met keuzeschakelaar
— impulsgenerator met reserve, voorzien van een ,,genlock'"-
eenheid.
De instelling van de camera's vóór de uitzending vindt
plaats in de beeldcontroleruimte. Kleuraanpassing of wij-
ziging tijdens de uitzending wordt door de regisseur in de
H
n
TA
4,8.
as”
TT
cz
tite
eee?
dd ed >
bw $ ya d fe # >
e wr S —/.
`
=- F
EE
Afb. 5. Apparatuur in de beeldcontroleruimte.
produktieruimte gedaan. Vergelijking van RGB- en geco-
deerde signalen is eveneens mogelijk.
In het audiofrequente blok vinden we:
— een mengtafel met 28 ingangen
— twee dubbelspoors magnefoons
— een lijnkeuze- en kruisbordpaneel.
De laatstgenoemde faciliteit maakt het mogelijk om 16 ka-
naien tot 4 groepen te formeren.
12 andere kanalen waarvan 4 stuks de uitgangssignalen
van de magnefoons voeren, kunnen zonder het kruisbord te
passcren, naar de lijnversterkers worden geleid. Daartoe
worden zij, samen met de 4 groepen aan een drietal pro-
grammarails toegevoerd.
Deze 3 rails kunnen worden gemengd tot twee uitgangen
voor internationaal en lokaal geluid.
Men heeft de beschikking over twee galmcircuits, alsook
over twee afluisterkanalen en een uitgang voor zaalver-
sterking.
Behalve de druktoets-intercom zijn er aansluitingen voor
twee commentatorposities; een HF-luskabel met zakont-
vangers is eveneens beschikbaar.
Afb.6. KTV-reportagetrein, zoals wordt gefabriceerd door Fernseh GmbH.
34
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
vd
LI RAR N
Nieuwe CCTV-produkten van ITC
Inelco-Holland N.V.. vertegenwoordiger van Ikegami Tsushinki
Co. Ltd. introduceerde de volgende produkten van deze Japanse
maatschappij op de Nederlandse markt: de CCTV-camera
VR-622, de monitor PM-52T en de „video sensor” VS-101.
Enige van deze produkten waren aanwezig op de Safety Fair ‘71
in Den Haag, waar we er reeds kennis mee konden maken.
Technische gegevens CCTV-camera VR-622
Opneembuis:
zel 25 mm vidicon. type 7735 A
Minimum lichtniveau: dé
20 lux met standaardlens
Automatische lichtregeling: 1 : 2000
Aantal beeldlijnen: 550
Standaardobjectief: F |,9/25 mm
Omgevingstemperatuur: -10... +40 °C
Hor. afbuiging: 15625 Hz
Vert. afbuiging: 50 Hz
Geometrische vervorming:
Signaal-ruis-verhouding
Video-uitgang:
maximaal 5%
beter dan 34 dB
1.4 Vit over 75 Q
HF-uitgang: 30 mVeff; kanaal 3 of 4 CCIR
Bandbreedte: 6 MHz
Netspanning: 220 V / 50 Hz
Opgenomen vermogen: 16 watt
Afmetingen: 27,6 X 14 x 8 cm
Gewicht: 29 ke
Opgenomen vermogen: 7 walt
Omgevingstemperatuur: -10...— 40 °C
Afmetingen: 19,3 x 8,4 x 18,5 cm
Gewicht: 2 kg
De VS-101 bestaat uit een kastje en twee. door middel van
kabeltjes hiermede verbonden, lichtgevoelige detectoren. De de-
A tectoren bevatten elk een LDR en worden met zuignappen op
Z A willekeurige plaatsen van het beeldscherm van een monitor ge-
Z ZZ plaatst. Met „willekeurig“ wordt hier bedoeld, dat ze op elk
Z Z Z punt van het scherm veranderingen zullen kunnen constateren:
E Z d wel dient men rekening te houden met plaatsing daar waar men
Zz es veranderingen zal kunnen verwachten.
ZZ e Als ter plaatse van een der detectoren zich een verandering op
A het scherm voordoet wordt de versterker in het kastje geacti-
p veerd en dit doet een relais omschakelen. De contacten van het
relais zijn naar buiten uitgevoerd en hiermede kan andere appa-
ratuur (een bel. sirene, lamp, filmcamera, e.d.) worden inge-
schakeld.
J. B.
Technische gegevens monitor PM-52T
Beeldbuis; 125 mm diagonaal, type
140FB4
Aantal beeldlijnen: minimaal 500 in het beeldmid-
den
Geometrische vervorming: ca. 5%
beter dan 32 dB
Signaal-ruis-verhouding:
LA Vrt over 75 Q
Ingangssignaal:
Synchronisatie: negatief
Horizontale afbuiging: 15625 Hz
Verticale afbuiging: 50 Hz
Netspanning: | 220 V / 50 Hz
Opgenomen vermogen: 20 watt
Afmetingen: IS x 16 x 22,6 cm
Gewicht: 4.1 kg
Omgevingstemperatuur: 0...+40 °C
Technische gegevens video sensor VS-101
Minimaal waarneembare licht-
sterkte: 25 lux bij 100 lux
Maximale waarnemingssnel-
heid: 1/30 s, bij 100 lux en 200 lux
Minimale grootte van object: 5mm
Schakelcapaciteit: 700 mA bij 100 Vdc
Netspanning: 220 V / 50 Hz
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
ZAKENNIEUWS
Van Inelco Nederland afd. Elektroni-
ca vernemen we, dat deze onderne-
ming Dickson Electronics Corpora-
tion vertegenwoordigt in de Benelux.
Dickson, een Amerikaanse maat-
schappij. fabriceert o.a. zener-dio-
den. gelijkrichtcellen, tantaltum con-
densatoren en hybride geïntegreerde
schakelingen.
Voor de professioneel geïnteresseer-
de heeft Inelco een uitstekend gedo-
cumenteerde, 220 pagina's tellende.
Dickson produktcatalogus beschik-
baar.
Diode Belgium maakt ons er op attent,
dat zij al sedert 1 april 1971 Interna-
tional Recufier in België vertegen-
woordigt.
Audio-importeur TransTec heeft met
ingang van l oktober 1971 de distribu-
tie en service van de Litesold preci-
sie- en de Adamin miniatuur soldeer-
bouten overgedragen aan VSK-Elec-
tronics in Rotterdam.
35
Boekbespreking
Elektronische
meettechniek
Bidlingmaier. M: Haag. A Kukne-
mann K.
Einheiten, Grandbegrifie. Mesrrer-
fahren der Nachrichten-l ebertra-
gungstechnik
Uitgave: Siemens A.G. Munchen.
1969
215 p. i15 x 21,5 cm) 79 fig.
Deze fraaie en met talrijke foto's ver-
rijkte meet- en eenhedengids voor de
telecommunicatietechniek, omval
vier hoofdstukken:
1. Eenheden, waarin we vertrouwd
worden gemaakt met het gebruik van
neper en decibel en van baud en bit/
s;
iL Grondbegrippen der meettech-
niek: waarin naast het faut-begrip en
precisie”, vooral de basisbegrippen
van de overdrachttechniek worden
verduidelijkt: symmetrie en weer-
standen van cen vierpool. het abso-
luut niveau (Pegel of level). de ver-
schillende soorten demping. aanpas-
singsdemping. koppeling en over-
spreekdemping. niet-symmelrie-
demping. enz. overdrachtsfactor van
microfoon. telefoon en luidspreker.
storings- en vreemde ruisspanningen.
vervorming van analoge signalen.
enz.
III. Meetmethoden: brugmethoden.
vergelijkingsmethoden, fluitpuntme-
thaden. impulsmeetmethoden. fre-
guentiemetingen. frequentieanalyse.
het aarden en afschermen van meet-
plaatsen. de meetmethoden voor de
LF- en telefonietechniek. het meten
van niveau, dempings- en verster-
kingswaarden. van dempingshoek en
groepen-looptijdsvervorming. van
niet-lineaire vervormingen. van de
overdracht van digitale signalen. …
de meetmethoden in gebruik bij de
richtstraaltechniek met microgolven.
van schijnweerstand. aanpassings- en
reflectorfactor. meetmethoden voor
de TV-overdrachtstechniek en dan
als IY: een 15-tal praktische tabellen.
ir. Van Dijck
Golding. J. F.
Measuring Oscilloscopes
Uitgave: lliffe Books. London. 1971
236 p. (14 x 22 cm) ruim geillu-
streerd. Prijs: 84 s/net
Deze nuttige handleiding kwam tot
stand dank zij de medewerking van
meerdere specialisten van de Marco-
ni Instruments Lid en wil vooral. ten
einde het hoogste profijt te halen uit
het gebruik van de oscilloscoop. ook
een beter begrijpen bewerken van de
theorie en de mogelijkheden van dit
instrument. Vandaar dat het hoofd-
accent in dit boek wordt gelegd op de
methoden en principen eerder dan op
cen gedetailleerde beschrijving van
de schakelingen. die o.a. snel achter-
haald zijn. vooral nu achtereenvol-
gens de transistoren de vroegere bui-
zen hebben vervangen en nu zelfs de
transistoren geleidelijk door IC's
worden vervangen.
De inhoud van het boek wordt ver-
deeld over 7 grote hoofdstukken:
36
D constructie en werking van de
oscilloscoop.
2) inbrengen van het te verwerken
signaal in de oscilloscoop.
3) Y-codrdinate (amplitude).
4) X-coodrdinute (tijdsbasis)
S) beschrijving van de
oscilloscoop
6) het scherm en hoe het signaal erop
verschijnt en
7) voornaamste toepassingen: fre-
quentie- en fasemetingen. de blok-
golfvontrale van de netwerken-ka-
rakteristieken. TV-metingen. en het
fotograferen van oscillogrammen …
ir. Van Dijck
volledige
Schneider. Fr. & Plato. M.
Elektronenspin-Resonanz
mentelle Technik)
Uitgave: Verlag Karl Thiemig KG.
Munchen, 1971
V1U1-220 p. (11 x 17.5 cm) 90 fig. 11
tabellen. prijs: DM 19.80
De elektronenspinresonantie-spec-
troscopie heeft tegenwoordig een vas-
te plaats verworven onder de mo-
derne meetmethoden die ter beschik-
king van fysici en chemici staan voor
de structuurbepaling van moleculen
en vaste stoffen. In dit boekje wor-
den niet alleen de grondslagen van de
ESR (Elektronenspinresonantie)
meegedeeld. maar wordt ook een
overzicht gegeven van de ESR-spec-
trometer (het microgolfgedeelte. de
magneten. de visualiseringstechniek
en de voornaamste kriteria voor het
kiezen van een ESR-spectrometer).
Verder wordt geleerd hoe men ESR-
spectra opnemen moet en worden de-
ze spectra achteraf ontleed (bepaling
van de verschillende spectrumpara-
meters. het rekenprogramma voor de
analyse van ESR-spectra). In het Se
hfk worden verschillendeonderzoeks-
methoden beschreven.
Evenals alle deeltjes van de Thiemig-
Taschenbücher is du deeltje ook
weer keurig op glanspapier uitgege-
ven en verlucht door duidelijke teke-
ningen.
(Experi-
ir. Van Dijck
Sutaner. H.
Wie arbelte ich mit dem Elektronen-
strahl-Oszillografen?
Uitgave: Franzis-Verlag. München.
1971 i
92 p. (11.8 x 17.8 cm) 87 fig prijs:
DM 5.60
Dit dubbel nummer (99-99a) van de
Radio-Praktiker-Bücherei beleefde
reeds zijn 7de bewerkte uitgave. Het
gaat o.a. over de praktische toepas-
sing van cen meetapparaat (de oscil-
loscoop) dat tegenwoordig in geen
enkel laboratorium van school of
bedrijf nog ontbreekt. maar dat daar-
om toch niet altijd met de nodige
kennis van theorie en mogelijkheden
wordt benut. Vandaar ook de nood-
zaak van een zak-handleiding als de-
ze.
Het boekje beschrijft bondig de ken-
merken van een goede oscilloscoop
en leert meteen ook waarop dient
gelet te worden om een goede keuze
le doen. :
Verder gaat het over de in gebruik-
stelling ervan. over de ijking en over
de diverse meetmogelijkheden: wis-
selspanningsmetingen door de verge-
lijkingsmethode. stroommetingen.
frequentiemetingen. fasemetingen.
voorstelling van hysteresislussen.
opname van Karakteristieken. van
samengestelde cn AM-gemoduleerde
trillingen. zichtbaarmaking van door-
laatkrommen. beproeven van gelijk-
richters en zeefkringen. metingen
aan versterkers en frequentie-ijking
van HE-generatoren.
ir. Van Dijck
Merz, L.
Grundkurs der Mesztechnik. Teil 1.
Das Messen elektrischer Groszen.
Uitgave: R. Oldenbourg. Munchen,
1971
290 p. (15.3 x 23.3 cm) 314 fig prijs
DM 38.
Deze uitstekende cursus over meet-
techniek van Prof. Ir. L. Merz. be-
leeft reeds zijn derde bewerkte uitga-
ve en is als handleiding bedoeld voor
de hogere technische scholen. Het
wil de studenten vooral met de grond-
slagen van het meet-vak vertrouwd
maken. Daarbij wordt vooral de na-
druk gelegd op opvoedende waarde
van de meettechniek voor de vorming
van de jonge ingenieur. Na een in-
leiding over het meten n natuur-
wetenschap en techniek. worden de
eenheden der verschillende discipli-
nes in het MKSA- en het Sl-systeem
beschouwd, waarna de apparaten en
methoden voor het meten van elektri-
sche grootheden aan de beurt komen.
de studie van de klassieke meetap-
paraten. de meeibruggen en compen-
satoren voor gelijkstroom. en de
grondslagen van de wisselstroom-
meettechniek. Het weldra beloofde
tweede deel zal het elektrisch meten
van niet-elektrische grootheden be-
handelen. steunend op het feit dat
tegenwoordig praktische alle fysi-
sche grootheden in elektrische kun-
nen worden omgevormd.
ir. Van Dijck
Edwards. D. F. A.
Electronic Measurement techniques
Uitgave: Butterworths. London.
1971
377 p. (14.8 x 22.3 cm} ruim geil-
lustreerd. prijs: PST. 4.20
Nu de elektronische meettechniek in
alle takken van wetenschap en tech-
niek is doorgedrongen. zai door velen
een handboek als dit worden ver-
welkomd. dat zoveel praktische in-
formatie over dit meetgebied ten
beste geeft. Het wil dan ook de
meest-recente elektronische technie-
ken illustreren en de auteur heeft dan
ook het hele boek gesteund op de SI-
eenheden. Want het moet hoofdzake-
lijk dienen als handleiding voor de
City- and Guilds studenten. De voor-
naamste constructeurs inzake elek-
tronische meetapparatuur hebben er
hun medewerking aan verleend. Ach-
tereenvolgens worden door het hand-
boek behandeld: het Sl-eenhedensys-
teem. de directe gelijkstroomme-
ters. de weerstandsmeters. de wis-
selstroommetingen. de elektronische
voltmeters. de wisselstroomgalvano-
meters en oscilloscopen, de wissel-
stroom-nulmethoden. de frequentie-
metingen. de resonantiemethoden
voor het bepalen van L.C.R, en Q.de
metingen aan transistoren en geinte-
greerde schakelingen. de vermogen-
metingen de signaalgeneratoren. de
magnetische en diëlektrische metin-
gen, de metingen aan audtoverster-
kers en bij zeer hoge frequenties en
de meting van niet-elektrische groot-
heden.
ir. Van Dijck
Nachtigall. D
Physikalische Grundlagen f. Dosime-
tric u. Strahlenschutz
Uitgave: Verlag Karl Thiemig KG.
Munchen, 1971
XVI 280 p (l1 x 17.5 cm) 110 fig. 40
tabellen, prijs: DM 24.—
De auteur Dr. Nachtigall, als specia-
list verbonden aan het Euratome te
Geel (Belgic) brengt in dit handige
zak-lverbock cen geslaagde poging
tot een instructieve voorstelling van
de voornaamste fysische grondsla-
gen. die een ieder bekend mag ZIjn.
die met radioactieve stralingsbron-
nen te doen heeft en dat zijn tegen-
woordig niet alleen de technici en
wetenschupsmensen van een atoom-
centrum. maar ook vele artsen, lera-
ren in natuurwetenschappen. chemici
die in hun praktijk ook de radioisoto-
pen hebben zien binnendringen.
De auteur hecht dan ook bijzonder
belang aan Klare definities van de
fysische begrippen inzake stralings-
techniek en ` stralingsbeveiliging
vooral. Er wordt aangevangen met de
studie van de verschillende soorten
van ioniserende stralingen en hun
specifieke eigenschappen. de studie
van de stralingsbronnen: de kosmi-
sche straling. de natuurlijke radioac-
tieve stoffen. de kernreactoren en
deeltjesversnellers. de wisselwerkin-
gen tussen ioniserende straling en
materie. de principes van de dosis-
bepaling en dostsberekening. de ver-
schitlende dosimeters en vooral de
afscherming van die ioniserende stra-
lers (alfa-. béta-, gamma-en neutro-
nenstraling) en vok van andere sterk-
energetische stralingen. Voor ieder
hfk wordt een uitvoerige bibliografie
ter verdere studie aangegeven.
ir. Van Dijck
Nieuwe uitgaven:
- Wolf. Ing. G.
Digitale Elektronik
Uitgave: Franzis-Verlag. München.
1971 b
320 p. (14.8 x 21 cm). 239 fig.. prys:
DM 42.- `
Hasel. W.
Allgemeine Elektrotechnik und Elek-
tronik
Uitgave: Franzis-Verlag. München.
197]
482 p. (12 x 17,5 cm). 412 fig.. prijs:
DM 35.-
Rijsberman. C.
Elektronica deel |
Uitgave: Æ. E. Kluwer Schoolboe-
Ken. Culemborg. 1971 `
208 p. (16 x 24 cm). prijs: f 17.50
“RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Ge =- e r ez
Meuws voor Handel, Industrie en Laboratorium
OP AMP-NIEUWS BIJ INTERSIL
De ruststroom van de nieuwe Op Amp 8021
wordt ingesteld d.m.v. een externe weer-
stand (Ra in het voltage offset null sche-
ma). Het voordeel hiervan is. dat deze onaf-
hankelijk kan worden gemaakt van de voe-
dingsspanning: de ruststroom kan op een
uiterst lage waarde worden ingesteld in die
gevallen. waarbij zeer zuinig met het be-
schikbare vermogen dient te worden om-
gesprongen, of op cen wat ruimere waarde
voor toepassingen die cen hogere slew rate
of een grotere bandbreedte vereisen.
Andere kenmerken van de 8021 zijn een lage
ingangsstroom, die bovendien constant
blijft bij temperatuurvariaties. laag ruisni-
veau, hoge ingangsimpedantie en interne
compensatie. Verder: gemakkelijk te nullen
offser, kortsluitbeveiliging. 741 pin con-
figuratie en een hoge doorslagspanning aan
de ingang. Het opgenomen vermogen van de
NIEUWE op-amp is zo gering. dat hij net zo
lang op een kleine kwik-cel kan werken als
deze cel in opslag kan worden bewaard: 2
Jaar. Dit opent geheel nieuwe perspectieven
voor toepassingen in de sector van de medi-
sche elektronica, of in batterij-gevoede
rookdetectoren voor brand-alarmsystemen,
en in oproepinstallaties, terwijl ook on-
CONNECTION DIAGRAM
STEET RT MY
NOTE Pin 4 connecied to ret
VOLTAGE OFFSET NULL CIRCUIT
SCHEMATIC DIAGRAM
beperkt continu kan worden gewerkt op een
paar kleine zonnecellen.
De genoemde gunstige eigenschappen zijn
vastgelegd in de volgende speciftcaties:
vocdingsspanning + ees 2-2.
opgenomen vermogen
NIEUW IBM
BEELDCOMMUNICATIESYSTEEM
IBM introduceerde onlangs het in Kingston
(VS) ontwikkelde en in Greenock (Schot-
land) geproduceerde beeldcommunicatiesys-
teem. Dit systeem 3270 zal medio 1972 in
Europa kunnen worden geleverd.
Het 3270 systeem biedt de mogelijkheid om
32 beeldstations en regeldrukkers te kop-
pelen. De regeldrukkers kunnen de op het
beeldscherm verschijnende informatie op
papier vastleggen.
Bij de ontwikkeling zijn een aantal handelin-
gen, die voorheen door de operator werden
verricht. geautomatiseerd. Een aantal taken
van de besturingseenheid zijn in de beeld-
stations ondergebracht. waardoor de om-
vang van de besturingseenheid kleiner kon
worden gehouden.
Beeldstation
Beeldstation 3277 kan in de kleinste uit-
voering 480 tekens weergeven: de grootste
uitvoering geeft echter het viervoudige
weer, waardoor deze bij uitstek geschikt is
voor het in beeld brengen van uitvoerige
overzichten. aldus IBM.
Een belangrijk kenmerk is, dat de informa-
tie selectief in twee lichtsterkten kan wor-
den weergegeven, zodat de nadruk by de
weergave op essentiële informatie kan wor-
den gelegd.
Het toetsenbord. in vier versies verkrijg-
baar, bevat naast de normale tastatuur nog
een aantal speciale toetsen. waarmee van
tevoren geprogrammeerde instructies in de
computer kunnen worden gestart.
De gebruiker kan met een lichtpen bepaalde
gegevens sclecteren.
Buffer
In de buffer van de 3277 wordt de ingetoets-
te informatië opgeslagen tot alle gegevens
voor een bepaalde verwerking aanwezig
zijn. Deze gegevens worden dan als een blok
via een besturingseenheid aan de computer
(systeem/360 model 25 en hoger en systeem/
370) doorgegeven. De besturingseenheid
dient in dat geval slechts als doorgeefsta-
tion, zodat een operator ook bij gebruik van
een aantal beeldstations een vrijwel on-
belemmerde toegang tot de computer heeft.
Het beeldstation is voorzien van een scha-
keling. die onderscheid kan maken tussen
nieuwe, ingetoerste. informatie en comple-
menterende gegevens, die uit het geheugen
in rust 20 uW
ingangsstroom 3nA
omgevingstemperatuur
ZCL8021 M eh A De ae
ZCL8021 C 0-2... +7026
Vert.: Klaasing Electronics N.V.
Amsterdam.
komen. Bij het muteren van bestanden
stuurt het beeldstation alleen de nieuwe of
gewijzigde informatie door, in plaats van de
gehele bufferinhoud. Zo wordt transmissie-
en computertyd bespaard.
Bescherming
Standaardvoorziening op de 3277 is de
bescherming van vaste gegevens. Het toet-
senbord is geblokkeerd als variabele gege-
vens in gebieden voor vaste gegevens wor-
den ingetoetst. Een andere extra voorzie-
ning is de bescherming van gebieden. die
voor uitsluitend numerieke gegevens is
bedoeld.
Regeldrukker
Koppeling van beeldcommunicatiesysteem
aam aan computer geschiedt via een multi-
plexkanaal, het blokmultiplexkanaal of via
kieskanalen. De twee typen regeldrukker.
die kunnen worden gekoppeld, hebben een
snelheid van respectievelijk 40 of van 66
tekens per seconde. De snelheid van het
volledige systeem is afhankelijk van die van
de kanalen van de centrale verwerkingseen-
heid waaraan het is gekoppeld. Bij informa-
tieverwerking op afstand is de maximale
snelheid 4800 bit/s.
and
NIEUWE
Het programma omvat o.a. een
wordt een tweetal interessante ap-
bereik van 20 Hz...20kHz ver-
vormingspercentages van 001%-
VERTEGENWOORDIGING
Delcon-Holland verkreeg de verte-
genwoordiging van Radford Audio
Ltd., een firma die zich, zoals uit de
naam reeds blijkt, specialiscert in
audio-apparatuur.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
HiFi-stereo installatie bestaande uit
cen tuner FMT 4, een voorversterker
SC 24, cen cindversterker PA 50 of
SPA 50, terwijl keuze bestaat uit di-
verse typen luidsprekerboxen, Deze
apparatuur voldoet aan hoge eisen,
die professioneel aandoen.
Voor het testen van versterkers
paraten op de markt gebracht, nl. een
„low distortion oscillator” met een
bereik van 5 Hz... 500 kHz. sinus
of blok. De sinus heeft tussen 200 Hz
en 20 kHz een vervorming van max.
0.005%. terwijl de blok een stijgtijd
heeft van max. 0,1 tés.
Het andere apparaat is een ..distor-
tion measuring set, die over een
100% van een sinus kan meten. Bij het
gebruik van beide apparaten kan men
dus praktisch stellen, dat alle geme-
ten vervorming afkomstig is van de
versterker onder test.
Int. Delcon Holland. Weteringplein
7. Den Haag.
37
ft fr
am re
Wun svan Bemet Inilusiri en Galnet i
ADVANCE ELECTRONICS
BRENGT NIEUWE
25 MHz STORAGE OSCILLOSCOOP
Het basisinstrument van deze nieuwe
scoop. onder typennummer 2200 op de
markt verschijnt, kent drie functiewijzen,
n.l. normal. variable persistence en store.
In het eerste geval wordt het instrument als
een gewone scoop gebruikt. Het beeld-
scherm is daartoe voorzien van een P 31-
fosforlaag. De stand variable persistence
biedt de gebruiker de mogelijkheid de tijd
dat het beeld op het scherm blijft staan naar
behoefte te regelen. terwijl de KSB bij de
stand store een beeld kan vasthouden.
Bovendien bezit de scoop een ..hold ``-scha-
keling, waarmee een eenmaal opgeslagen
beeld nagenoeg voor onbeperkte tijd kan
worden vastgehouden en daarna opnieuw
kan worden weergegeven. zelfs nadat het
instrument enige tijd heeft uitgestaan.
Er is een serie plug-in X- en Y-modules
verkrijgbaar voor dit nieuwe basisinstru-
ment:
OS2001Y
enkelspoors versterker.
OS2007Y
dubbelspoors versterker: ge-
voeligheid: 10 mV/cm over
de volle bandbreedte.
differentiaal versterker met
grote versterkingsfactor-
‚ bandbreedte: DC to: 2 MHz-
gevoeligheid: 50 4V/cm.
horizontale versterker-een-
heid voor X-Y gebruik van
scoop.
standaard tijdbasis.
tijdbasis-uitstel plug-in-19
bereiken van 200 ms/cm tot
40 ns/cm.
tydbasis met uitstelmogelijk-
heid en groot bereik - dit
wordt in 23 |-2-$-stappen
geschakeld van 2 sec/cm tot
20 ns/cm.
Vert.: Heynen n.v.. Gennep/Hasselt.
OS2004Y
OS2001X
OS2003X
OS200SAX
OS2006X
ANTI-OXIDATIEMIDDEL
VOOR SOLDEERBADEN
Vaste, geactiveerde harskristallen die aan
de smelt in een soldeerbad worden toege-
voegd voorkomen oxidatie aan de opper-
vlakte van het gesmolten soldeer.
Het anti-oxidatiemiddel wordt nu door
Fry's Metals Lid. onder de naam ,,Co-
vercol’’ op de markt aangeboden. Het is een
gewijzigde harssoort voor hoge temperatu-
ren. waaraan een geringe hoeveelheid van
een activerende stof is toegevoegd en het is
speciaal geschikt voor golfbaden. De kris-
tallen smelten op het oppervlak van de
smelt, waarna de gesmolten hars uitvloeit
over het soldeer en aldus een beschermende
laag vormt die het soldeer van de lucht
afsluit. Met behulp van het activeringsmid-
del worden alle eventueel op de smelt ge-
vormde oxiden door de laag gesmolten hars
geabsorbeerd. Het resultaat is: schone,
glanzende en niet-geoxideerde soldeerver-
bindingen.
Inl.: Fry `s Metals Ltd.. Londen.
TWEE NIEUWE ELEKTRONISCHE
MULTIMETERS VAN PHILIPS
De PM2403, die beschouwd kan worden als
de opvolger van de PM2400. wordt onder
meer gekenmerkt door een zeer hoge in-
gangsimpedantie van 20 MQ in het 100 mV-
meetgebied en 10 MQ in de andere meei-
gebieden. De meetonnauwkeurigheid be-
draagt 3% voor spannings- en stroommetin-
genen 5% van de middenschaalwaarde voor
weerstandsmetingen.
Het extra brede frequentiegebied loopt van
25 Hz tot 25 kHz. Een speciale schakeling
maakt het mogelijk zowel wissel- als gelijk-
spanningscomponenten in een samenge-
steld signaal afzonderlijk te meten. De
bediening is uiterst simpel: m.b.v. de zeer
betrouwbare keuzeschakelaar en drie druk-
toetsen schakelt men het gewenste meet-
gebied in, waarbij men de keus heeft uit 48
mogelijkheden.
De PM2403 is volledig beveiligd tegen over-
belasting. Door een bijzondere constructie
van het metersysteem hebben magnetische
strooivelden geen invloed op de meetuit-
komst. De behuizing is aan de binnenzijde
voorzien van een dunne laag geleidend
materiaal als bescherming tegen statische
(pt "pGëeg añ- aves
>
Ze pensos] paom EI
ladingen. De multimeter bezit een meter met
spiegelschaal. een polariteitsindicator, een
interne ijkbron en een batterijtester. Het
instrument wordt gevoed uit batterijen. Eén
stel batterijen, twee van 9 V en één van 1.5
V is goed voor ruim 1600 volledige werk-
uren.
Op de foto het tweede nieuwe type. de
PM2404. Deze multimeter telt eveneens 48
meetgebieden en bezit een grote nauw-
keurigheid. Op alle stroom- en spannings-
bereiken is de meetonnauwkeurigheid klei-
ner dan 2%. Voor de weerstandbereiken
bedraagt deze slechts 2.5%.
De ingangsimpedantie is 10 MQ voor wis-
sel- en gelijkspanningen. Het freguentiege-
Ê bied loopt van 10 Hz tot 200 kHz. Een
lineaire weerstandsschaal is verkregen door
toepassing van een constante stroombron.
Het nieuwe meetinstrument bezit een grote
Il cm-spiegelschaal met lineaire verdeling
en is volledig beveiligd. Voor alle meet-
gebieden is een wissel- of gelijkspanning
van maximaal 250 V aan de ingang toege-
staan.
De multimeter is voorzien van een automa-
tische polariteitsindicator. een speciale
stand voor diodemetingen bij 1 mA, een
zwevende ingang en een in spanband opge-
hangen draatspoelsysteem.
De PM2404 is uitgevoerd met netvoeding.
Een oplaadbare batterijvoeding is als acces-
soire verkrijgbaar.
BARNES ENGINEERING
INFRAROOD MICRO-
AFTASTSYSTEEM
Dit optische aftastsysteem detecteert kleine
defecten in microcircuits door waardebepa-
ling van hun thermische eigenschappen bij
elektrische belasting en temperatuurveran-
deringen. De RM50 combineert de voorde-
len van een zeer gevoelige real-time in-
frarood camera met de eigenschappen van
een infrarood microscoop. Het systeem be-
zit een groot oplossend vermogen. nl. spot-
afmetingen tot 10 4. Een 3:1 zoomwerking
maakt vergroting van bepaalde objectge-
deelten mogelijk. Dankzij zijn grote aftast-
snelheid — 4096 punten/s of | raster/s of
enkele lijnaftasting — is deze microscanner
2000 x sneller dan een infraroodmicro-
SCOOp.
Toepassingen zijn denkbaar bij het ontwer-
pen van elektronische schakelingen, fabri-
38
cage van [C's en andere componenten. Aan
de hand van een thermogram (zie afb.) van
een printkaart kan de ontwerper snel bepa-
len, waar tè grote hoeveelheden warmte
worden gedissipeerd. Verdere mogelijkhe-
den zijn driedimensionale isometrische indi-
catie en enkele lijnaftasting, waarbij de
temperatuurgrenzen van het testvoorwerp
digitaal worden aangegeven.
Vert.: Air-Parts International, Rijswijk.
ELAC 4100 SYNTECTOR
Bij deze tuner-versterker combinatie kun-
nen we enkele interessante technische snuf-
jes vermelden. Voor FM wordt een nieuw
ontwikkelde synchroondetector gebruikt
om een zo groot mogelijke storingsonge-
voeligheid te verkrijgen. De afstemming
gebeurt d.m.v. varicap's.
Naast de normale midden-, lange- en korte-
golfbereiken heeft dit toestel nog een zg.
Europaband (1390... 1640 kHz) die zich
over de hele schaallengte uitstrekt. Met de
formantregeling in het versterkergedeelte
kan het kantelpunt van de hoge tonenrege-
ling worden" verschoven in een gebied van
500... 3000 Hz. Verder bestaat de moge-
lijkheid stereo-overbreedte te geven om een
meer uitgesproken ruimte-effect te creëren.
Vert.: Interberg, Den Haag
Craft, Herstal
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Meus voor Handel Industrie en Laboratorit
SUBMINIATUUR
SILICIUMDIODEN
VOOR 0,6 EN 1 A
Van International Rectifier is een reeks sub-
miniatuur siliciumdioden in plastic behui-
zing te krijgen voor 600 mA en | A. Enkele
typen uit deze speciaal voor industriële
toepassingen aanbevolen reeks zijn nu in
„Super-avalanche”'-uitvoering verschenen.
Avalanche-spanningswaarden van 800 tot
1200 V in combinatie met een zeer korte
hersteltijd in doorlaatrichting en een uitste-
kende bestendigheid tegen kortstondige
piekbelastingen maken deze componenten
buitengewoon geschikt voor die toepas-
Singen, welke een hoge «raad van betrouw-
baarheid vereisen. Een andere factor die de
betrouwbaarheid van deze dioden medebe-
paalt is hun zeer goede vochtbestendigheid.
De volgens de dubbele diffusie methode
vervaardigde halfgeleiders zijn onderge-
bracht in de series ASD en AlOD, voor
GP KG
SS ën. il ATD
stromen van resp. 0,6 en | A bij een omge-
vingstemperatuur van 75 °C. Beide komen
in aanmerking voor de kwalificatie .,super-
avalanche’ dankzij het feit, dat ze vermo-
gens tot | resp. 2 kW (gedurende 10 ses) kun-
nen opnemen in sperrichting.
De junctie-temperatuur bij nominale belas-
ting ligt opvallend laag. hetgeen ook weer
bijdraagt tot een goede betrouwbaarheid.
Een andere bijzondere eigenschap van deze
nieuwe produkten is de lage drempelspan-
ning zowel bij normale belasting als bij piek-
belastingen. Deze combinatie van eigen-
schappen heeft geresulteerd in de uitsteken-
de bestendigheid tegen piekbelastingen die
tot nu toe nog niet overtroffen is door enige
andere diode van dezelfde afmetingen. De
specificaties luidden:
ASD Al0D
Vesa 35A 40A
Fern 9A LIA
De nieuwe typen lenen zich speciaal voor
serieschakeling in hoogspanningsgelijkrich-
ter schakelingen. RC netwerkjes voor een
gelijke verdeling van de spanning over de
verschillende secties kunnen hierbij verval-
len: dankzij de gunstige vermogensdissipa-
tie-parameters in sperrichting kunnen de
dioden met de kortste hersteltijd het extra
vermogen opvangen gedurende de herstel-
tijd in de overige secties
Vert.: N.V. Diode - Utrecht, Brussel
ALKALIBATTERIJ MET
AANZIENLIJK VERGROTE
CAPACITEIT
Mallory Batteries heeft in Europa een alka-
libatteri) in nieuwe uitvoering op de markt
gebracht die een grotere capaciteit bezit dan
enige andere conventionele batterij.
Deze nieuwe cel zal aanvankelijk alleen
worden gemaakt in het formaat AA (pen-
light). Het ligt evenwel in de bedoeling het
concept toe le passen op alle cilindrische
typen Duracell alkali-mangaan batterijen.
Behalve de capaciteit ligt ook de stroomop-
brengst van het nieuwe type hoger dan die
~
N DURACELL
H BEE Mer AH 7
van zijn voorgangers. De cel heeft een
groter inwendig volume gekregen, dat is
benut voor het aanbrengen van een grotere
hoeveelheid actief elektrodemateriaal.
Hiermee wordt een langere levensduur en
een hoger rendement onder ongunstige om-
standigheden bereikt.
De afdichting van de cel is eveneens ver-
beterd. Uitgebreide laboratoriumproeven
hebben aangetoond, dat de nieuwe con-
structie bestand is tegen sterkere tempera-
tuurschommelingen en grotere klimaatwis-
selingen zonder dat er lek van elektrolyt
optreedt.
De cel wordt omstoten door een metalen
mantel. die van de polen is geïsoleerd. De
levensduur, zowel bij grote als bij kleine
stroomafname. is aanzienlijk toegenomen.
De lange houdbaarheid die typerend is voor
alkali-mangaancellen, is in het nieuwe con-
cept behouden.
Vert.: Uni-Office, R'dam, Brussel
NIEUW BIJ VANANDEL
Vanandel heeft haar vertegenwoordigersac-
tiviteiten uitgebreid over een reeks nieuwe
produkten. afkomstig uit de V.S.. Engeland
en Duitsland.
Tot de volledig nieuwe apparatuur behoort
een pneumatische schrijver voor de proces-
industrie. ontwikkeld in de V.S. door Moo-
re. Deze is vooral interessant door een re-
volutionair systeem voor aandrijving van de
pennen. Een nieuw „control station” voor
pneumatische regelkringen komt van de-
zelfde fabrikant. Het wordt gebracht onder
de typebenaming Syncro 3. Als pluspunt in
vergelijking met de Syncro 2 geldt volgens
de fabrikant vooral, dat dit „control sta-
tion“ nu als één geheel kan worden inge-
bouwd in een paneel.
Verder brengt Vanandel van het Engelse
merk Ecko nu een elektronisch instrument
CHIP-NTC THERMISTOREN
Naast het gespecialiseerde programma tem-
peratuur- en spanningsafhankelijke weer-
“standen van de Carborundum Comp., komt
deze firma met een reeks chip NTC thermi-
storen op de markt. Deze bezitten een grote
negatieve temperatuurcoëfficiënt en gerin-
ge afmetingen. De eerste bedraagt 4.4%/°C
bij 25°C. Bij de typen met de hoogste
weerstandwaarden zijn de aansluitingen uit-
gevoerd in de vorm van zilveren , banden `
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
blikken CP, earen e
Possi ©
ima RE pas
om de dichtheid van vloeistoffen in pijpen
te meten. Deze „density-meter”’ is uitgerust
met radio-isotopen en volledig getransisto-
riseerd. Als enige in Nederland levert Va-
nandel nu ook een elektronische waarschu-
wingsinstallatie voor hijskranen. Deze
waarschuwt de kraanmachinist. wanneer hij
zijn kraan op een of andere wijze over-
belast. Het systeem, dat eveneens door
Ecko, een dochteronderneming van Pye,
werd ontwikkeld, heeft overal in de wereld
sterk de aandacht getrokken. De installatie
kan niet op bestaande kranen worden aan-
gebracht.
De foto toont een pneumatisch rekenrelais
van het merk Sorteberg uit de VS. Het
betreft hier een analoge computer voor de
proces-instrumentatie. Van de Zelmer-bar-
riere wordt gebruik gemaakt in apparatuur
van het Duitse fabrikaat Stahl, welke vol-
ledig explosieveilig is. Toepassingen zijn te
vinden in de petrochemische industrie.
Tot slot noemen we nog de pneumatische
logische elementen van Breloba en de tjd-
schakelklokken van Dold, eveneens uit
Duitsland, waarbij het interessant is te
vermelden. dat men thans voor industriële
toepassingen over elektronische tijdrelais
van het laatstgenoemde fabrikaat kan be-
schikken.
Vert.: Vanandel - Rotterdam
om de chip langs de verst uit elkaar gelegen
zijden (zie afb).
Bij de overige thermistors zijn boven- en
onderzijde met een laagje zilver bedekt. De
chips kunnen als temperatuur-compense-
rend element worden toegepast in hybride-
of monolithische schakelingen, of voor
halfgeleiders of metalen geleiders als kope-
ren spoelen in meters. wikkelingen in kleine
motoren, relais-spoelen e.d.
Vert.: Bodamer - Zaandam.
39
e 9
AT TA A
MEIS voor Handel ladusteie en Laboratorin
NIEUW TYPE THERMISCHE
(REED)SCHAKELAAR, GESCHIKT
VOOR TEMPERATUUR’
BEWAKINGSDOELEINDEN
Sinds kort is een nieuw type thermische
schakelaar op de markt. Dit schakelaartje.
welke gasdichte contacten bezit. wijkt af
ven de tot nu toe overwegend toegepaste
principes. Het maakt nl. gebruik van een
Feed contact. welke continu bekrachtigd
wordt door een permanent magneetje, wel-
ke enige specifieke eigenschappen bezit.
De ferriet soort nl. waaruit dit permanente
magneetje is samengesteld. thermorite ge-
naamd. heeft een nauwkeurig reproduceer-
bare curietemperatuur. Bekend mag wor-
den geacht. dat het curiepunt die tempera-
tuurwaarde is. waarbij een permanent mag-
netisch materiaal zijn magnetische eigen-
schappen volkomen verliest, doordat de
moleculair structuur zich wijzigt t.g.v. de
hogere mobiliteit. waardoor intern de ele-
mentair magneetjes zich groeperen, zodat
gesloten magnetische ketens ontstaan, wel-
ke naar buiten toe geen magnetische velden
produceren.
De fabrikant van dit Thermorite, Tokin uit
Japan (hoe kan het haast anders) is in staat
thermische schakelaars te produceren in de
range van -15 °C (min 5°C)tot +105 °C.
Er bestaan uitvoeringen zowel met maak-
als breekcontacten voor schakelvermogens
tot 10 watt DC en stromen tot 0,5 A. Er is
een standaard range van 45, 60.75, 90 en 105
°C bij een nauwkeurigheid van + 2,5 °C en
een thermisch hysteresisvormig werkgebied
van 4 tot 10 °C. Vanwege de gasdichte
contactuitvoering zijn ze zeer geschikt voor
temp. bewaking in explosiegevaarlijke
ruimten. De schakelaar schijnt weinig last
te hebben van verouderingsverschijnselen
waardoor een hoogwaardig produkt ts ver-
kregen. De enige aanmerking welke wij
zouden willen maken n.a.v. een test waar-
aan wij een sample hebben onderworpen,
is, dat de contacten volgens Tokin geheel
vrij van bounce of denderen zouden zijn.
wat echter slechts ten dele juist bleek te zijn.
nl. bij het verbreken van het contact trad
geen bounce op. bij het maken denderde de-
ze één maal na 50 us gedurende eveneens
50 tes. De prijs lijkt bovendien gunstig.
Inl. Koning en Hartman, Den Haag.
PRINTKAARTREK
VOOR ZELFBOUW
De nieuwste aanwinst in het snelgroeiende
programma montagematerialen voor elek-
tronische apparatuur van AP Inc. is een
printkaartrek voor zelfbouw, waarin Al
inch en 4!/s-inch insteekkaarten passen.
Met een gewone schroevedraater kan men
het rek in slechts twee tot vijf minuten in
elkaar zetten.
Verdere bijzonderheden zijn printkaarige-
leiders die afstandsteunen tussen de kaarten
overbodig maken en het gebruik van zelf-
tappende schroeven voor snelle montage of
demontage van printconnectors. De kasten
zijn geschikt voor rekmontage (5'/, x 19
inch) en kunnen maximaal 32 printkaarten
bevatten met een dikte van '/,, inch en een
lengte van maximaal 6'/, inch bij een onder-
linge tussenruimte van '/, inch. Ze zijn
berekend op standaard connectors met 22
posities voor dubbelzijdige print. Deze zijn
(niet bij AP Inc.) verkrijgbaar met gewone
soldeerlippen of met pennen voor ..wire-
wrapping ``.
leder rek is opgebouwd uit vier paar kaart-
frames met insteekgeleiders, die teder maxi-
maal 8 printkaarten kunnen bevatten. De
ruimten tussen de geleidegleuven zijn open.
Hierdoor kan ruim voldoende lucht stromen
voor koeling van de verschillende circuits.
Bij elke onderdelenpakket worden strips
met printkaartpositie- en connectorpositie
nummers geleverd. Alle kasten zijn geschikt
voor de Omnicards, Unicards en Extender-
printkaarten van AP Inc
Inl.: AP Inc. — Painesville, Ohio — USA.
AMROH-PLASTIC KASTJES
EN -METALEN KASTEN
De kastjes uit de „Serie P~ zijn o.a. bedoeld
voor experimentele elektronische schake-
lingen die niet geheel afgeschermd behoe-
ven te worden. Ze bestaan uit een stootvast
plastic huis, aan één zijde afgesloten met
een 1 mm dik goudkleurig aluminium plaat-
je. dat met schroeven wordt bevestigd.
Door het bodemprofiel kunnen meerdere
kastjes op elkaar worden gestapeld. hetgeen
een stabiel geheel oplevert.
Op de binnenkant van de vier zijvlakken zijn
gleuven aangebracht, waarin afscherm-
schotjes of printplaten kunnen worden ge-
schoven.
Er zijn 4 verschillende typen leverbaar met
afmetingen, variërend van 30 x 50 x 80 mm
ver si
inwendig tot 70 x 125 x 210 mm inwendi
De Serie OP” (metalen kasten) ns
modellen, die allen de afmetingen 105 mm
‘en 210 mm bezitten. Ze zijn speciaal ontwik-
keld voor experimente schakelingen of in
serie vervaardigde produkten, zoals ver-
sterkers. voedingen enz. De kasten zijn
groot genoeg om er ook buizenschakelingen
in onder te brengen.
Front en achterzijde bestaan uit | mm dik
goudkleurig aluminium plaat, omdat dit
materiaal gemakkelijk te bewerken is. De
boven-, onder- en zijplaten zijn van gemof-
feld ijzer. Deze kastjes bezitten een op:
merkelijke mechanische stevigheid.
De inwendige U-vormige balkjes zijn bij-
zonder geschikt voor de bevestiging van
metalen frames of printplaten.
Afgeronde pootjes, uitklapbare pootjes en
klemmen voor verankering aan andere kas-
ten kunnen als accessoires worden bijgele-
verd.
Inl.: Amroh — Muiden.
MODEL 5120 IC
IMPULSGENERATOR VAN
DATA DYNAMICS
Het nieuwe model 5120 van Data Dynamics
is een 50 MHz pulsgenerator voor laborato-
riumgebruik. speciaal ontworpen om TTL.
RTL of DTL geïntegreerde schakelingen te
sturen.
Het apparaat wekt impulsen of blokgolven
op van | Hz tot 50 MHz. waarbij de impuls-
breedte kan worden geregeld. In zoverre is
deze generator hetzelfde als vele andere in
zijn soort. Het unieke van dit instrument is
echter de mogelijkheid om de impulsampli-
tude en base-line offset spanningen om te
zetten in gelijkspanningen. waarna ze onaf-
hankelijk van elkaar kunnen worden geme-
40
ten met behulp van bijv. een digitale volt-
meter.
Tussen de BNC-connectors voor normale
en complementaire uitgang zijn op de front-
plaat pin jacks gemonteerd. Door een DUM
met deze jacks te verbinden en de functie-.
schakelaar in de IN-positie te plaatsen, is op
de uitgang een gelijkspanningsniveau be-
schikbaar. dat exact gelijk is aan de span-
ningsamplitude van de uitgangsimpuls of -
blokgolf. Daarmee kan de impulsamplitude
zeer precies worden ingesteld voordat de
eigenlijke generator in werking treedt. Deze
mogelijkheid is niet aanwezig op enige
andere impulsgenerator.
Nadat de amplitude is ingesteld. zet men de
functieschakelaar in de stand „OFF,
waarna met dezelfde DVM de baseline
offsetspanning nauwkeurig kan worden in-
gesteld. Tenslotte schakelt men de gewen-
ste functie in.
Inl.: Eltron N.V.. Amsterdam.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
Vegas vonr dander Industrie en abaraterrium
AUTOMATISCHE DIGITALE
MEETBRUG VOOR TWEE
GELIJKTIJDIGE METINGEN
De Wayne Kerr Co. Ltd. heeft een laagfre-
quent meetbrug met twee digitale uitlees-
panelen uitgebracht. Hiermee kunnen twee
verschillende eigenschappen van elektri-
sche c.q. elektronische componenten auto-
matisch gelijktijdig worden gemeten. even-
als spanningswaarden. De meetuitkoms-
ten worden weergegeven in de eenheid. be-
horende bij de te meten grootheid. dus b.v.
nF. H mH enz
De B900 Automatic Digital Bridge meet
capaciteit. zelfinductie of de reciproke van
capaciteit en weerstand. geleidingsvermo-
gen. verlieshoek (tg ò) en kwaliteitsfactor
(Q). Uitlezing van de eerste groep geschiedt
op het linker. die van de tweede op het
rechter paneel. Bovendien kan het instru-
ment worden gebruikt als digitale voltmeter
met vier bereiken. waarmee men gelijkspan-
ningen tot 200 V op een van beide. of beide
uitleespanelen tegelijk kan meten, zodat de
werking van spanangsafhankelijke compo-
nenten kan worden onderzocht.
NIEUWE LUIDSPREKERS VAN ITT
Voor de fabrikanten van geluidsweerge-
vers. heeft [TT een nieuwe serie luidspre-
kers ontworpen.
Het programma omvat 7 verschillende ty-
pen. die zijn vervaardigd volgens de nieuw-
ste technische mogelijkheden. Onderling
Zijn de diverse typen zodanig op elkaar af-
gestemd. dat er voor elke toepassing een
goede combtnatie mee is te maken. Met een
kastinhoud van 5 tot 50 liter. bestaat de
mogelijkheid geluidsweergevers samen te
stellen met een vermogen van 20 tot 50 W.
Door het gebruik van moderne conus- en
spreekspoelmaterialen is het mogelijk om
bij een gelijke kastinhoud een weergever
De meetwaarden op beide panelen worden
in vijf cijfers weergegeven met automati-
sche aanduiding van de eenheid. waarin
wordt gemeten. het teken en de decimale
punt. De meetbereiken zijn bijzonder groot.
Voor weerstandmetingen loopt het bereik
bijv. van 10 x$? tot 200 GQ. met een nauw-
keurigheid van 0.1% in het gebied van 10 62
tot 200 MQ en 0.3% voor kleinere waarden
tot 10 mQ. Voor capaciteiten wordt het
gebied bestreken van [0 F tot 20 mF,
waarbij de nauwkeurigheid 0,1% bedraagt
van | pF, tot 20 4F en 0.3% voor het gebied
daarboven.
Zelfinducties van | nH tot 20 MH kunnen
worden gemeten; van | mH tot 20 kH met
een nauwkeurigheid van 0.1%, voor kleine-
re waarden tot | 4H met 0.3% precisie. Het
verlieshoekbereik gaat van 0 tot 199,99% en
voor kwaliteitsfactormetingen is dit van 0
tot 199,99. De resolutie bedraagt voor alle
metingen 0,005% van de volle-schaal-waar-
de in het ingestelde meetbereik.
Passieve en actieve componenten met 2. 3
of 4 aansluitingen en zelfs schakelingen
kunnen worden gemeten. waarbij de impe-
dantie van de meetkabels van de brug auto-
matisch wordt gecompenseerd. Brominduc-
tie vanuit het net of op het net aangesloten
apparatuur, heeft eveneens geen effect op
de meting. De meetsnelheid bedraagt twee
metingen per seconde, zodat de meetwaar-
den vrijwel meteen kunnen worden uitgele-
zen.
Doordat het instrument automatisch werkt
is het bijzonder eenvoudig te bedienen. Men
sluit de te meten component of schakeling
aan én draait de functieschakelaar in de
juiste stand. Alhoewel de B900 elke halve
seconde een meting verricht. lichten de
indicatoren alleen op, wanneer het juiste
meetbereik is ingesteld. De gebruiker draait
dus eenvoudigweg aan de desbetreffende
knop tot de indicatoren oplichten. Alle
weergegeven informatie is in TTL-vorm
beschikbaar, zodat deze met minimale ver-
(raging kan worden toegevoerd aan even-
tuele nevenapparatuur. Daarnaast is het
instrument voorzien van een uitgang voor
een printer
Inl.: Rood. Rijswijk.
Miravox. Brussel.
met een 75% hoger vermogen samen te stel-
len.
De gehele serie bestaat uit de volgende
luidsprekers: LPT 130, 129 mm Ø. !5 W:
LPT 175. 176 mm o. 30 W: LPT 200, 205 mm
@.40 Wen LPT 245. 245 mmo. 50 W. Deze
4 typen zijn uitsluitend voor het weergeven
van lage tonen bedoeld. De twee midden-
tooniuidsprekers zijn de LPM 100 en de
LPM 130 met een diameter van 100 mm Ø
en 129 mm o Het vermogen van beiden
bedraagt 50 W. Tenslotte heeft men nog een
hoge tonen luidspreker — koepelmem-
braantype —. met een frequentiegebied van
5000 tot 35 000 Hz. De afmetingen hiervan
zijn 90 x 90 mm en het vermogen bedraagt
50 W.
MARANTZ APPARATEN NU IN
NEDERLAND
Het bekende merk Marantz — versterkers.
afstemmers en combinaties — wordt sinds
enige tijd in Nederland in de handel gebracht
door Amroh. De prijzen van deze zeer goed.
bekend staande apparaten waren tot voor
kort erg hoog, maar de fabrikant is er nu toe
over gegaan ook diverse eenheden tegen een
meer civiele prijs te maken.
Van de huidige reeks lopen de prijzen vanaf
f 1098, — voor een afstemmer-versterker
(model 26) tot f 6650.- voor eenzelfde
combinatie (model 19).
Het eenvoudigste model 26 bevat een AM
en een FM afstemgedeelte en een versterker
model 26
RADIO ELECTRONICA 1972 No. 1
model 33
met een vermogen van 2 x 10 W (sinus). Het
hier op volgende apparaat is ook een AM/
FM afstemmer (model 23). Model 27 heeft
een eindvermogen van 2 X 30 W (sinus), ter-
wijl de afstemeenheid geschikt is voor de
ontvangst van FM en AM.
Een tweetal stereo versterkers ligt tussen de
voorgaande en volgende apparaten in. Mo-
del 32 heeft een eindvermogen van 2 x 60
W (sinus) en een totale vervorming van
slechts 0,04%, waarbij het vermogen op kan
lopen tot 78,8 W per kanaal. Deze gegevens
zijn ontleend aan een recensie in het Ameri-
kaanse blad High Fidelity Magazine. Het
frequentiegebied loopt van 3...80 000 Hz
terwijl het signaal-ruisniveau beter dan 100
dB is. Het grotere broertje, de 16B heeft de-
zelfde eigenschappen maar een vermogen
van 2 x 100 W.
Tenslotte volgen er in deze serie nog twee
afstemmerversterkers. t.w. model 22 en
model 19 en een stereo-voorversterker.
model 33. Het freguentiegebied van deze
voorversterker loopt van 5 tot 100 000 Hz
(+0 - 3 dB). terwijl de harmonische ver-
vorming en de [M-vervorming niet groter
zijn dan 0,02% bij 3 V uitgangssignaal.
Bij het duurste apparaat moet nog worden
opgemerkt, dat een oscilloscoop is inge-
bouwd!
model 19
al
|
`
= aaa
HOGEDRUKPANTEST
VOOR GELIJKRICHTERS
De Amerikaanse maatschappij Scientific
Components Inc. (SCI) beproeft standaard
siliciumgelijkrichters op bestendigheid en
stabiliteit van het inbedmateriaal gedurende
vier uur door verhitting in een hogedruk pan.
De gelijkrichters, geschikt voor stromen
van 1 en 3A en pieksperspanning van 1000
V. kunnen met deze methode worden getest
bij vachtigheidscondities die uitgaan boven
eisen, als vervat in NEMA-EIA specifica-
ties voor gebruiksklasse A2.
SCI onderzocht verschillende inbedmate-
rialen op hun geschiktheid voor deze speci-
fieke toepassing; uit de proeven kwam de
Dow Corning siliconenhars 304 naar voren
als het materiaal met de beste combinatie
van elektrische eigenschappen en besten-
digheid tegen omgevingsinvloeden.
Bij de nominale spanning en stroomsterkte
kan de temperatuur van de omhulling oplo-
pen tot 150°C, waarbij de inwendige tempe-
ratuur van de aansluitingen 25 °C hoger kan
zijn. Het siliconenhars is zowel mechanisch
als elektrisch stabiel binnen een tempera-
tuurgebied van -65 °C tot +200 °C.
Voordeel van siliconenhars is de afwezig-
heid van verontreinigingen. Bij de andere
geëvalueerde harsen, in het bijzonder de
epoxyharsen, kwamen tijdens het uithar-
dingsproces polaire en geïoniseerde ont-
ledingsprodukten vrij, die op den duur kun-
nen leiden tot een achteruitgang van de
elektrische eigenschappen. Op een aantal
van 25 testexemplaren bedroeg het aantal
afgekeurde exemplaren bij toepassing van
epoxyhars li en bij siliconenhars 0. De
proeven werden uitgevoerd bij de nominale
stroomsterkte en spanning over een tijds-
verloop van 1000 uur.
Beschermende elastomeer
Voor de vervaardiging van de silicumgelijk-
Voor vochtbestendigheidsproeven worden
de standaardtypen gelijkrichters van SCI
gedurende vier uur verhit in een hogedruk-
pan.
richters gaat SCI uit van silicumschijven.
die eveneens door Dow Corning Corp.
worden geleverd. Nadat de schijven be-
werkt en tot blokjes zijn versneden. worden
de draden aan de chips gelast. Chips en las-
verbindingen worden vervolgens in een
beschermende omhulling ingebed. bestaan-
de uit een siliconenelastomeer. Dit elasti-
sche materiaal bezit de vereiste veerkracht
voor het opvangen van de verschillen in
warmteuitzetting tussen chips. draden en
buitenmantel van stijve kunststof. De elasti-
sche eigenschappen van het inbedmateriaal
verhinderen, dat ten gevolge van thermi-
sche uitzetting en inkrimping. mechanische
spanningen optreden, die uiterst kleine
haarscheurtjes zouden kunnen veroorza-
De siliciumgelijkrichiunits worden uit de
pan genomen.
ken, waardoor vocht zou kunnen binnen-
dringen.
Het Dow Corning persmateriaal wordt in
preforms geleverd en tn een hoogfrequent-
oven voorverwarmd. ledere preform bevat
de juiste hoeveelheid hars voor het inbed-
den van 120 aansluitingen. De baktijd be-
draagt 2'/, minuut bij een temperatuur van
120°C, waarna de persstukken kunnen
worden uitgenomen.
De op deze wijze vervaardigde silicium-
gelijkrichters worden in één automatische
bewerkingsgang volledig getest, gemeten en
onderverdeeld naar gebruiksspanning. De
componenten worden ofwel afzonderlijk
verpakt ofwel op strip voor automatische
assemblage geleverd.
PULSCODEMODULATIE
VOOR DE TOEKOMST
In het telefonische lange-afstandsverkeer
wordt voor het meervoudig gebruik van
zowel kabel- als straalverbindingstransmis-
siekanaten overwegend een frequentie-mul-
tiplex systeem toegepast. In lokale en sec-
tornetten met hun relatief korte afstanden
is het draaggolfsysteem economisch maar
beperkt toe te passen. Een andere methode
om een kanaal meervoudig te gebruiken is
het tijdmultiplex systeem. Siemens ontwik-
kelde daartoe in de afgelopen jaren het
pulscodemodulatie systeem PCM 30/32, een
systeem met dertig spraakwegen en een 8-
bit codering. De PTT van de Brp. Duitsland
past sinds begin 1971 in haar lokale en
sectornetten voor het eerst op grotere
schaal PCM toe.
De vergroting van de capaciteit van het
bestaande kabelnet door toepassing van
pulscodemodulatie van de gesprekken biedt
niet alleen bedrijfstechnische en economi-
sche voordelen, maar geeft ook een wezen-
lijke verbetering van de transmissiek waliteit
(demping en ruis) te zien. Met name in
kabeldelen die door stoorspanningen wor-
den beïnvloed komen deze verbeteringen
naar voren.
Siemens zegt dat PCM veel toekomstige
42
ma]
id
VERE
taken kan oplossen zoals de vergroting en
herstructurering van lokale- en sectornetten
in agglomeratiesteden, de invoering van
telefoniecentrales met elektronische pro-
cessors alswel de tweekanaalsverbinding
ter beveiliging tegen kabelstoringen.
NIEUWE RCA
TV-CAMERABUIS
RCA introduceerde onlangs een nieuw type
TV-camerabuis onder de naam „Image
Isocon”’.
De nieuwe buis is geschikt voor beeldfre-
quenties van 20 Hz en meer en is bij uitstek
geschikt voor toepassing in de medische en
industriële sector. De buis komt mecha-
nisch overeen met cen gangare 3-field-
mesh orthicon met een kleine ruimte tussen
trefplaat en gaas. Verschillen zijn echter de
lagere ruis (14 tot 16 dB in het zwarte ge-
bied), een hoger oplossend vermogen (tot
1000 beeldlijnen) en een donkerstroom die
bijna nul is.
Het type C21093A heeft een vlak glazen
venster en komt in die zin met een beeldor-
thicon overeen dat het een fotokathode en
een lading-integrerende trefplaat heeft. Het
type C21095C is voorzien van een venster
van fiberglas voor koppeling aan extra licht-
versterkingstrappen en heeft een grote tus-
senruimte tussen trefplaat en gaas om een
grotere gevoeligheid voor zeer lage lichtni-
veau's te verkrijgen.
Bovendien levert RCA een onderdelenset,
de set bevat spoelen voor focussering,
aftasting en het uitlijnen van de aftaststraal
en ook buisvoeten met ingebouwde ontkop-
pelnetwerken.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. I
Cursusaanvang
Schriftelijk (S) of met geluidsbanden (G) kan men
op elk moment beginnen.
De mondelinge begeleiding bij de met A aange-
geven cursussen start medio januari.
Begin september starten alle mondelinge begeleidin-
gen. De mondelinge begeleiding is 1 x per maand.
Cursusplaatsen
Groningen; Deventer; Arnhem; Utrecht; Amsterdam;
Den Haag; Rotterdam; Eindhoven.
Examenopleidingen NERG
Deze cursussen zijn geheel mondeling.
De opl. EX-ET is een opleiding voor het nieuwe
examen, middelbaar elektronica-technicus NERG.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
: Geef mij informatie over de cursus(sen)
ai BE IE ei CMe (el Ty
e OME (CJEX-EM er [ee (ee Ah
e CIPH DO KTV (MT OCP (J EX-ETII] HE
i Naam:
EE AREA
: Plaats:
a Leeftijd: - Tel.nr.:
: Vooropleiding:
WILT U HOGER OP?
BEL DAN INEKE (085) 437424
ALGEMENE CURSUSSEN
ziru ES
Menteur MEAG
TT.” ` geg:
Mudde apr =z s
Crhtronkin Z
4 TE ad
un oo]
D we E e
BIJZONDERE CURSUSSEN
MAVO; LTS-E; VEV-B
Start met basis-elektronicus. Ga u dan specialiseren
of hoger op.
MTS-E
Start met middelbaar elektronicus 1e periode. Haal
dan afhankelijk van uw capaciteiten monteur NERG
middelbaar elektronicus of elektronica-technicus
NERG.
Monteur NERG of VEV of 114 jaar
militaire vakopleiding
Start met middelbaar elektronicus 2e periode. U kunt
dan middelbaar elektronicus of elektronica-technicus
_ NERG halen.
ed
Bent u al wat?
Zorg dan, dat u wat blijft. Doe digitale techniek.
Elektronica
opleidingen
Dirksen
Parkstraat 25, Arnhem, tel. 085-437424
erkend door de inspectie van
het Schriftelijk Onderwijs
m.m.v. het Ministerie van Onderwijs
en Wetenschappen
23A
Bekende adressen te:
Amsterdam Enschede
RADIO ROTOR
Kinkerstraat 55, Amsterdam
Tel. 020 - 38 53 15 en 38 72 89
AFDELING RADIO
Postgiro 466928.
Oldenzaalsestraat 94-96
Verzendingen onder rem-
bours. 35 jaar het goedkoop- Tel. 1 51 69
ste en meest gesorteerde
adres voor amateur en
zendarnateur.
Leeuwarden
Kenwood, Delcon-dealer
Hi-Fi, stereo-apparatuur
) RADIO BOUWMAN
Vraagt onze speciale aan-
biedingenfolder no. 102
voor alle onderdelen
25 cent aan postzegels in
brief opzenden.
Nieuwestad 30
Tel. 05100 - 28214 - 3 38 04
Nijmegen
Albers Radio
BATTERIJEN
Geschikt voor alle doelein- St.-Annastraat 267 - 269
den.
Importeur: Tel. 08800 - 51468
B. H. v. d. BEKE
CALLENFELS N.V.
Warmoesstraat 70
Amsterdam-C
Tel. 020-24.56.67*
DELCON DEALER
Vraagt gratis onze catalogus
Den Haag
voor alle onderdelen.
„Radio Gerrese"
Regentesseplein 27-30-31,
Roosendaal
Den Haag
Tel. 070 - 32 59 16
Elektronisch centrum voor
de radio-amateur. Gespecia- JONGENELEN
liseerd in onderdelen, o.a.
SERVICE CENTER
de Philips service-onderde-
len uit voorraad leverbaar; ER Oe
ook goedkope buizen. Tel. 01650 - 3 77 09
24A
ANNOUNCEMENT
4000
ò
SERIE
(micropower logic)
SOLID STATE SCIENTIFIC
HAS THEM ALL!
MULDER-HARDENBERG
Westerhoutpark 1a, Haarlem, tel.023-31 91 84
telex 41431 - postbus 3059
telegram adres "HARMU” NL
Widney
STALEN
KASTEN
voor 19”
panelen.
13”, 177 en
19” diep.
3 t/m 20
paneel-
eenheden.
Met of
zonder
ventilatie.
J. SIEBOL N.V. - HEEMSTEDE
Zandvoortselaan 141A
Postbus 43 Tel. 023-285174
Documentatie op aanvraag.
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
AG ELECTRONICS VERKOOPT TEGEN MINI-PRIJZEN
UIT ONZE AFDELING VERSTERKERS
Quad voor. en eindversterker (klasse A/B)
De Q 33 kost normaal. . . . . . . . . . f 655,50
De Q 303 normale prijs . . . . . . . . . f 826,50
Totaal. . |, oe ET 2. Se
Bij ons voor maar slechte a et: TE Ire
HiFi Topper
Sharp HiFi versterker 2 X 20 watt
van f 512, — voor. . . ee RR.
(HiFi + Fet + IC)
Sharp Tuner van f 615,— voor. . . . . T 490,—
Richard Allen (Klasse A-occ)
gaat weg voor. . ed ee y ee
(normale prijs f 1790 =
Concerttoon (Klasse A)
Van f 1890,— bij ons voor . . f 900,—
UIT ONZE AFDELING BANDRECORDERS
Uher Royal de luxe Normale prijs f 1790,—
bij ons voor. . { 1198.—
Revox A 77 Normale prijs f 1750, — _ bij « ons voor fÍ 1198.—
Teac 1010S (professionele recorder) 3 mo-
toren. Normale prijs í 1890,— bij ons voor . . f 1475,—
Nivieo — tape deck
3 motoren, normale prijs f 3250.—, bij ons voor f 2200,—
Hitachi cassette-pertable recorder
compleet met 2 losse speakers, demo-tape,
2 microfoons. Normale prijs f 585,— bij ons nu
voor. ff 438, —
Hitachi TRO 730 D stereo tape- deck
30 - 23.000 Hz, 4 sporen, 3 opnamckoppen, 2 pro-
fessionele VU meters. Normale prijs f 798,—
bij ons voor. . od MA EIE IS:
UIT ONZE AFDE LING BOXEN `
Svenska 1017 — 22 watt van f 249,— a ons
voor . . E 190,—
Heco soundmaster van (259, — bis ons voor. . f 195,—
(in teak en witte uitvoering)
Richard Allen. . . . TI 175,—
Goodmans 230 watt van f 290, — bij ons voor . f 220, —
AG-sound 25 watt; de 72N kost bij ons . . f 215.—
(uitvoorraad leverbaar o.a. KEF. B & W, Hep-
ta, Heco (de professional serie), Nivico, Saba
enz.)
UIT ONZE AFDELING DRAAITAFELS
Dual 1219 compleet met M91. Normale Ce
f 698,— bij ons voor. . f 525, —
Dual CS31. Normale pr ijs f 573,— bij ons voor f 446,—
Dual CS31W. Normale prijs f 593,— bij ons voor f 470,—
Lenco L75 (met dynamisch element, leverbaar
in teak, wit en palissander) bij ons voor maar. [ 320,—
Transcription van f 995,— bij ons voor . . . f 610,—
UIT ONZE AFDELING HIFI STEREO
TUNER-VERSTERKERS
Nivico 5001 met SEA- EE an normale prijs
f 1498, —, bij ons voor. . . EE II
Wega 3106 met pré- selection. Normale FS
f 1600,—. Bij ons voor. . . f 9o0.—
Wega HiFi Tuner AG 3220 Fet en Ic
(3X) 2 X 45 watt, 2 X 65 watt. Van f 2280,—
voor . . £ 1495,—
Nordmende 7000. Normale ‘prijs f 1498, —, bij
ons voor. . . F 895.—
Nordmende HiFi Tuner-versterker 2 x 35 watt.
Van f 1298 — voor . . . f Vë
Wega professional Tuner-versterker 2 x 40 en
2 X 60 watt. Van f 1890,— voor . . . . £1098,—
Scott. Normale prijs f 1498, —, bij ons voor. . f 994, —
Elac {4 boxen aansluiting). Normale prijs
f 1498 —, bij ons voor. . . f 999, —
Het parade-paard uit de Elde serie" is de Elac
330 T. bij ons van f 998 — voor. . . , f 775,—
(2 X 35 watt)
Braun-Regic 501 K. Normale prijs f 1895,—, Ke
ons voor. . f 1498, —
Imperial 2600. ‘Normale prijs 1 954, —, bij « ons
voor. r . f 697, —
iloi Combinaties tuner-versterkers met pick-
HOFMEYRSTRAAT 40-43 . AMSTERDAM -
Braun Audio 300 (2 X 33 watt) in witte uit-
voering, een grandioos mooi ak ad Van
f 1998.—, bij ons voor. . f 1498 —
Wega 3108 met Dual 1218 Pick up. Van f 2398, —
voor af- T EN 5 f 1720,—
(noten- “uitvoering)
Wega 3105 met Dual 1215, bij ons van f 1675 —
voor... f 1265,—
Pioneer SX 440. stereo installatie van klasse!
Pioneer SX 440 HiFi Tuner-versterker: 2 x
20 We EE ee
Pioneer platenspeler meed Res
Dynamisch element. . EE te NE
2 AR sound boxen type 72 P ee en, ER ASA
Totaal . . se ce wire a EE N
AG-korting . . mn a a
Blijft totaal. . . f 1250,—
DUAL HS 41 versterker: -platenspeler in wit en
noten verkrijgbaar van f 855,— voor . . f 640,—
DUAL KA 20 Tuner-versterker met platen-
speler. Van {f 1067,— nu voor. . . f 750,—
Bijbehorende drukkamerboxen f 100,— KE stuk.
Wij kunnen ook leveren uit het AKAI-programma.
Kleuren-televisie
TELEFUNKEN 48 cm beeldbuis (met lichte
kastschade). Van f 1855,— bij ons voor . . . f1198—
ARISTONA kleinbeeld van f 2098,— voor. . . f 1590,—
Bekend Duits merk met een 110 graden beeld-
buis, dus smalle kast, 67 cm beeld, volledig
transistor. Van f 2665,— bij ons voor. . . . f 1895,—
Philips 66 cm beeldbuis (X 26 K ge Van
f 2395 — bij ons voor . . . £ 1860,—
In witte uitvoering van f 2450,- -> bij ons voor. f1896,—
Aristona 110 graden beeldbuis met een 67 cm
beeld (uitvoering wit en palissander) het
nicuwste model van f 2545,— bij ons voor . . f 2035,—
Aristona meubel 67 cm beeldbuis, teak met
mat-chroom onderstel op zwenkwielen; van
f 2895, — bij ons voor . . . f 2290,—
Alle kleuren-televisies met ice van uw oude
zwart-wit apparaat
Draagbare TV 5lem (zwart wit) van f 728 —
voor... . f 475.—
Draagbare TV ewer) EE 31 cm 1 beeld 3 voor. f 375,—
Blaupunkt (zwart wit) 61 cm van f 798 — voor f 498.—
Speciale aanbiedingen
AKKORD (een produkt van Bosch) cassette-
recorder-radio; een uniek apparaat, FM en
middengolf, speelt zowel op lichtnet als op
batterijen. De normale prijs is f 499,— bij AG
Electronics . . . . E 299,—
Het volledige AKAI- programma hebben wij uit voorraad
leverbaar en... met zeer interessante kortingen; o.a.
de X 1800 SD; X 200 D; X 500 D en de D 165 D met gran-
dioze kortingen; echt AG Electronica...
DUAL HiFi stereo-versterker type CV 40; 2 X 20 watt bij
ons van f 585,— voor f 360, —. Bij aankoop van dit unieke
apparaat en onderstaande bijpassende DUAL 1218 pick
up krijgt u de voet en de kap gratis. AG's kerst-
cadeau...
Philips cassette-recorder inclusief tas en microfoon van
f 239.— voor de ongelooflijk lage AG Electronics prijs
van f 175.—
Dit is helemaal grandioos!!
Armstrong-versterker, 2 X 25 watt van f699,— voor
f 555 —.
Thorens TD 150 Mark H AB - SERE met eliptisch
element (compleet op voet met kap) normale prijs
f 490.— + f110,— = f600,— bij AG Electronics voor
maar slechts f 450 .—.
2 HECO-boxen SM 25: normale prijs f 556,— bij ons voor
f 380. — per paar. Deze complete installatie zou dus nor-
maal moeten kosten f 1855.— maar bij AG Electronics
betaalt u maar f 1385.—; als dat geen gradioze korting
ist!
Zeer grote kollektie hoofdtelefoons met kortingen van 20
tot 30 “et!
TELEFOON 020 - 928783
verte
EE EEN EEN EEN GEEN mm B
P.E. Telecommunikatie
Amstelveenseweg 156 - Amsterdam-Zuid
Tel. 020 - 73 67 69
IMPORTEUR VAN
CODAR
AMATEUR RADIO EQUIPMENT
(ONTVANGERS)
T/R 2002 valv. lune-up in de ontvanger, AMP, mix cf
ocs. 68K5 IF 2 X EF92, det. EB, 91 AF EF91 in de
zender osc. multi + PA 6F17, mod. 2X 6F17 mic.
amp. 2 X EF86, afm. 12,5X 20 X 25 cm, freq. van 121
tot 156 Mc/s met schema en beschrijving. In 2 uur
heeft u een 2 meter zend/ontvanger in z.g.a.n. staat
met X-tals en beschrijving f 149,—. Eddystone 770R
als nieuw. Fabrieksdemonstratie model van 19 Mc/
tot 165 Mc/, CW/AM/FM/NFM f 1520, —. Met nieuwe
pan-adapter f 2200, —. PYE Reece Mace comm. ontv.
Regeringsexempl. 60 Kc tot 31 Mc in 8 banden met
BFO X-tal callibrator AGC, N-selectivity schakelaars
f 385, —.
Marconi-G.E.C. RC 410/R digital ontvanger freq. 2 tot
31 Me in 29 geschakelde banden. Vol transistor. Syn-
thesiser-unit, X-tal osc. en Servo motor (zie Radio
Elektronica november) BC348 model MR en Q
z.g.a.n. 200 Kc tot 18 Mc in 6 banden met xTal cal.
enz. f 245.—. APR9 Search ontvanger van 30 tot
1000 Mc/s, auto.video AM f 2000,—. 52 setontv. van 1
tot 17 Mc/s met 220 volt voeding f 175,—.
Nieuw HF synthesiser model RC 460/s digital 1 MHz
tot 29.9999 MHz in 100 Hz stappen te gebruiken als sig.
gen. freq. meter, fo zender freq. accuracy I part in
10* per 100.
(OSCILLOSCOPEN)
Solarscope CD 643 $ enkele straal tot 25 Mc/s Labora-
torium f 680,—. Solartron enkelstraal nalichtende buis,
model CD543S2 HF scoop f 480,—. - 2 typen Cossor
Scopen MK I, II, III, IV, freq. bereik tot 10 Mc,
dubbelstraal v.a. f 325,— EMI lab. tot 12 Mc/s
f 895,—. Cossorscoop camera f 200,—. Nieuw Sonotron
scoop type SM 10-10 tot 2 Mc AC/DC f 649,—. Airmec
miniscoop met kast vanaf f 320,—.
(ZEND/ONTVANGERS)
VHF B44, z.g.a.n. met xTal S 72 tot 96 Mc FM 12 volt,
f 97,—. - Nieuw WS 88 met ombouw beschrijving voor
10 en 11 meter f 97,50. - Nieuw no 62 set van 1,5 tot
10 Mc/s 12 volt gegarandeerd werkend v.a. f 145,—. -
Cossor CC range 6 volt motorfiets set met shema en
beschrijving voor 2 meter f 95,—. - BBC set ombouw-
beschrijving voor 10-11 en 2 meter, output 12 watt
f 80,—. - Plessey FTR 161. Voor de eerste keer in de
dumphandel 6 kanaals dubbel super van 100-132 Mc/s
met ingebouwde voeding 12 V of 24 V met ombouw-
beschrijving voor 2 meter. De afmetingen zijn 20 X
14 X 25 V cm £130,—. - Standard Radio kompleet
z.g.a.n. lineair zender 400 watt. Met twee stuks 4 X
150 A parallel luchtgekoeld (4 X 150 A = QELI/150),
PI tank 70 Q output. ATU 3 rolspoelen aut. coax re-
lay afstembaar van 2,8 - 18,5 Mc/s. Ook te gebruiken
voor 2 meter of 70cm, afm. 19 X 19 X 30 cm f 129,—.
- Siemens Fotoschrijver met voeding en regelbare
toeren. Zo nodig werkend te zien f 690,—.
Nieuw voor het eerst uit de Marine.
Murphy HF/MF. (AP10035) ontv. in z.g.s. freq. van
60 kc tot 31 Mc. in 5 banden Met xtal-cal. enz. (dit is
de vervanging van de B40) f 385,—.
Murphy B40 Freq. 64 kc tot 31 Mc. in 5 banden B.F.O.
xtalcal. enz. 220 volt f 375,—
Al onze ontvangers, oscilloscopen en testmateriaal
zijn gegarandeerd werkend, of het moct anders zijn
aangegeven.
Bijna alle equipment met schema of boek. Prijzen
zijn inkl. BTW.
26A
“|
ESAR ELECTRONICS N.V.
Utrechtsedwarsstraat 138 — Amsterdam t/o Carré
Telefoon 020 - 236161
NIEUW!!!
Duitsland antenneversterkers.
Grecdband antenneversterker, 47 - 790 Mc,
versterking 18-20dB, geheel compleet
met voeding -
Extra zware antenneversterker, Verster.
king 22 dB, ook geschikt voor kleine CA-
systemen ; 8
Speciale aanbieding videocamera!!!
Videocamera, 220 V, lens F 1.6, 16 mm,
rechtstreeks op elke gewone TV aan te
sluiten, instelb. kan. 2-12, zeer lichtge-
voelig, inclusief alle toebehoren slechts
Videocameralenzen o.a. met ingeb. dia-
fragma, automatisch diafragma, zoom-
lenzen, evt. met motorbediening,
prijzen vanaf
NIEUW!
Philips ultrasonisch inbraakalarm
Werkt op 220 V, bij uitvallen stroomtoe-
voer schakelt apparaat zelf over op inge-
bouwde batterijen! beveiligt 100 °%.
Reikwijdte 15 m? opp. Bereik eenvoudig
te vergroten tot 35 mi Diverse alarm-
signalen mogelijk, bijv. geluid, licht, stil
alarm etc. Zeer simpele montage. Vanaf
NIEUW!!
Akoestische schakelaars m. ingeb. mi-
crofoon. Ideaal voor inbraakbeveiliging,
voeding 6-9 volt, gevoeligheid en scha-
keltijd continu regelbaar, uiterst effec-
tief apparaat. Prijs slechts .
Weer aangekomen!
Zware gestab. netvoedingen 220 volt,
instelbaar 8-24 volt, 2,2 A, zeer goede
stabilisatie, lage Ri. Prijs
Rembourszendingen door geheel Nederland.
Postgiro 189680 ABN/Hilversum t.n.v. ESAR N.V.
f 69,—
f 99,—
f 645,—
f 23,—
f 399 eri
f 89,50
f 129,50
RADIO ,,STER”
HERDERINNESTRAAT 2A DEN HAAG
Dyn. microfoon 200 ~ met ER SEN
Ook in 10 kQ - : : -
Elco's, 1000 uF, 8 v.
10 stuks
Tel relais, 5 cijfers, 6 y 2
Inbouw neonlampje, rood,
220 V à
Inbouw neonlampje, rond, “10 a, houders
tje wit, verlichting oranje, 220 V .
Inbouw wipschakelaar zwartwit,
6 A, 13 X 25 mm . .
Plaat Pertinax, 63 X 43 cm, 1 mm dik.
Aluminium, 1,5 mm dik, 27 X 36 cm.
Plaatje Novotex, 3mm dik, 21 x 60 cm .
21 X 30 cm E
Löwe trafo, pr. 220 V, sec. 0 - 12 - ma -
30 V,1A A
Löwe trafo, pr. 0. - 110 - 220 v, sec. OD 3 v
0.3 A, 6,3 V 0,33 A, 24 V03A. .
Löwe trafo pr. 0 - 127 - 220 V, 300 V met
attakking 250 V, 6,3 V 3 A, 80 mA . P
Löwe trafo, pr. 220 V, sec. 24 V 10A
Instrumentknop voor 8 mm as. Groot 8 cm
van f 5,— voor. ee.
“18 X 25 mm,
250 v.
Zie ook pagina 27A
De «
"mm an mg IE
Löwe Trafo pr. 220 V, sec.
0,45-50 VA. :
Houders voor kristallen
LOWE TRAFO prim. 220 V,
sec. 35-40 V, 1A. .. .
idem, sec. 35- Ad0 v 2a
LÖWE TRAFO prim. 220 V,
sec. 24 V -3 A; 30 V -3 A;
DAVE 93 A `,
LOWE TRAFO, prim, 220 V;
sec. 250 V - 100 mA; 6,3 ve
ENOS Vel A.C;
TRAFO, prim. 220 V - sec.
LEV ein A. . MER:
TRAFO prim. 220 Vv - sec.
6-8-10-12-16-18-24-30 V, 2 A
Trafo, prim. 220 V, geschei-
den wikkelingen, per wikke-
ling 1,5 A, 4 X 24 V. .
Trafo 220 pr., sec. 0 - 9 - 18 - =
24 V, 200 mA, afm. 4!/: x 4 x
diir ya
Löwe TRAFO, prim. 220 v,
sec. 6- B-10-12-14-16- 16-
AA VA SUAS. 7 ;
CELTRAFO - 220 v - sec. -
6,3 V - 3 A - 300 V met aftak-
king op 250 V 100 mA...
CELTRAFO - 220 V - sec. -
6,3 V - 3 A - 300 V - met af-
takking op 250 V 150 mA. .
AEG motortje v. 12 tot 24 V
wisselstr., 300 mA, 57,5 KW
46 mm. .
BLOKCONDENSATOREN
1l ob 750 V.
Micro swits | x O M, P. ‘st.
10 st. voor. .
3 banden kortegolf SEINE
van 13 tot 200 m, 5 druktoet-
sen, prijs . :
Idem met draaischakelaar $
SPECIALE STEREO-VOE-
DING 220 V prim., sec. 1 X
6,3 V, 3 A -1 X 63 V; 3 A -
1x250 V, 150 mA - 1X250 V,
150 mA . Ter n.
HF dubbel ringkern, afm.
15 X 13 X 7mm. . 4
Siemens elco 300 Ab, 30 V
Siemens elco, 1000 «F, 20 V.
Ferrietstaaf met spoelen,
20 cmx l cma tre:
Brugcel B30C 1!/ A.
Brugcel B24, 60 A. à
Painton 12-polige plug a
chassisdeel . .
Plaatje Perspex 13 x 21 cm
Plaatje Pertinax, 12 X 12,
5 mm dik P E
RADIO „STER”
D. LEEUWERINK Betaling per giro 1417 Algemene Bank Ned. N.V., Den Haag t.n.v. D. Leeuweri
RADIO ELECTRONICA 1972 No. |
f 17,50
f 0,50
f 13, —
f 16,50
f 27,50
f 14, —
f 20, —
f 13, —
f 27,50
f 5,—
f 22,50
f 13,50
f 16,50
f 27,50
f 0,25
f 0,50
f 1,50
f 1,50
f 2, —
f 50,—
f 5 —
f 0,59
f 0,30
FREQ - KC
van 3640 kHz tot 8625 kHz.
Siliciumbrugcellen
B250C100
B300C200
B350C500
B500C500
B40C1000
B40C1 500
B40C2000
B80C2000
Telrelais 24 V, vijf të E
Graetz opname-weergave-
kopje ,
MF-trafo, 455 kHz voor firan.
sistor a.
8-aderig getwist snoer, waar-
van één afgeschermd, p.m.
Draaicondensator, 2x500 cm,
met fijnregeling . . d
Printplaat, 27 xX 45 cm.
Epoxie-printplaat,
14 X 26cm...
Zendcondensator,
metalen kast .
Projectiebuis 24 V, 200 w.
Capacitcitsdiode :
Neonbuisje, 70 V .
Octalplug :
Reed relais 470 Q van 6 ‘tot
24 V, 3 X maak. .
Relais, 24 V, 2 X maak, 5 A
contacten
150 pF, in
Relais, klein formaat, SC x
wissel, dubbele verzilverde
contacten, 2 A belastbaar,
1500 en 3000 22,
per stuk
10 stuks
100 stuks
1000 stuks 10% korting.
Stappen relais, 6X18 stappen
Dump sprietantenne, 120 cm,
in 5 delen, flexibel onderstuk
Huistelefoontoestellen met in-
ductor, per stuk
Telefoonhoorn
Micr. kapsel
Tel. kapsel 3
kW.urenmeter, 3 fasen $
Elek. tussenverbruiksmeter,
220 V, 5 A, op nulstand .
Tel.kiesschijf . . .
Spiraalsnoer v. tel. .
Tel.bel
Nieuwe telefoonhoorn met
spiraalsnoer AE di"
Telefoontoestel kl. wit, tafel-
model
Telefoontoestel kl. wit, hang-
model .
Agfa studio band, 1000 meter,
type no. 525. . . .
Miniatuurrelais, type SZC125,
met 2 spoelen
Fa "ey > Pap, | Dat) Pat) h
N
an
©
HERDERINNESTRAAT 2a
KENGETAL 070
f 2,50 per stuk.
5,3 V 290 2
8,7 V 400 Q
Computer-set met 2XECC82
Scotch gaat 4800 feet, kwali-
teit . À
Nylondecue voor EE boxen
antr. streep, grijze streep,
bruine streep, beige streep,
wit gemêleerd, antr. gemé-
leerd, antr. met zilver blokje,
130 cm bij 100 cm.
65 cm bij 100 cm. .
Motor, 110 V, 35 watt, Pinks
en rechts draaiend, nieuw .
Schuifschakelaar, 2 X wissel
v. print .
Schuifschakelaar 6 x maak .
TV-elko, merk TCC, 325 V,
200 «uF, 90 uF, 25 F :
Banaansteker, met zij contra
10 stuks
Epoxie printplaat n m. 2 kanten
koperlaag 10,5 bij 23,5 cm .
120 stuks kwarts kristallen
van 5675 Kc tot 8650 Kc op-
lopend met 25 Kc . .
Amphenol plug met cassis
deel 270° 6 pens metalen
uitvoering p. stel .
Belling Lee coax plug met
cassis deel. Metalen uitvoe-
ring p. stel . . .
Lege luidspreker boxen.
32 X 23 X 8,5 cm.
Lege luidspreker boxen
35 X 20 X 14,5 cm.
Drukkamer luidspreker 10 w
8 Q 35-15.000 Hz. Doorsnee
conus 16,5 cm .
Witte kiesschijf .
Transistoren
2N1711
2N2219
2N2905
2N3704
2N3706
BC107
BC169B
BC182B E
S7231, 10 stuks
250 stuks
Thyristor
400 V, 10 Amp. -
Trafo, pr. 220 V, sec. e v,
200 mA, 8 V, 800 mA. .
Siemens relais, 2 X om 100 Q,
6V .
Een strip telrelais, 10 stuks,
5 cijfers, 6 Vi. -.- +--+: >
DE MINIMUM-PORTO-
I X OM
10 st.
TELEFOON
Giro 19.97.284
KOSTEN BEDRAGEN f 3,50
f 6,50
f 1,50
f 25, —
DEN HAAG
63.01.57
ink, no. 51 3644318
27A
EGEL ELEKTRONICS-AMSTERDAM
Hartenstraat 27, bij de Dam
Voor de Hi-Fi-speeialisten:
Stereo koptelefoons. Div. mer-
ken, w.o. PIONEER, AKAI,
E.N., ROELOFS, enz.
Prijzen v.a. f 25, — tot en met
Sinclair bouwpakketten:
De Sinclair Z50, 40 W silicium-
eindversterker
De Sinclair Z30, 15- 20 w si-
licium-eindversterker
SINCLAIR active filter unit -
SINCLAIR STEREO SIXTY
Silicium-voorversterker voor
de Z50 - Z30-eindversterkers
Voedingen voor bovenstaande
versterkers:
PZ5, 30 V, 1,5 A, niet gestb.
PZ6, 35 V, 1,5 A, wel gestab.
Sinclair systeem 2000
35 W silicium stereoverster-
ker, zeer moderne vormge-
ving. Een apparaat van Be
klasse voor fn. . E 325,—
Voor de gastronoom van de
HiFi-kunst. Het nieuwste van
het nieuwste.
SINCLAIR systeem 3000.
Vermogen 2 x 17 watt R.M.S.
Vervorming kleiner dan
0,04 %. Frequentiebereik 25 -
35.000 Hz. Zeer moderne
vormgeving. Aansluiting voor
koptelefoon, in- en uitschakel-
baar ruisfilter. Dit alles voor
slechts . . A
PAS NIEUW IN NEDERLAND
Sinclair Super IC 12
High fidelity monolithic In-
tegrated Circuit.
6 watt Amplifier
Compleet met print . .
Weer ontvangen. SWOB tran-
sistor-radio, 4 bereiken w.o.
Politie, Wegenwacht, Taxi
enz. 175 - 143 MHz Luchtvaart-
band 145 - 108 MHz, FM band
1C3 - 88 MHz en MG. Voor
batterij en lichtnet. Voor de
prijs van EE df 134 —
Transistor stereo pick-up
voorversterker voor dyn.
pickup-element, Ri 47 kO0,
max, 2 mV Sw
Grundig transistor “bandre-
corder voor-versterker
1 BOYS ri X BFY39
f 160,—
f 49,50
f 39,25
f 58,25
f 89, —
f 39,50
f 69,50
. f 425, —
f 22,50
f 22,50
BEI. . . . f 8,50
Ideaal voor cassette-recorder
Batterijvervanger 6-9 V om-
schakelbaar, 400 mA . f 24,75
Transistor-voeding
6 volt 500 mA. . . .. f 16,75
7,5 volt, 500 mA . f 16,75
RELAIS
Telefoon stappenrelais.
Vanaf f 7,50 tot . na. pia 9,50
Siemens-kamrelais, diverse
waarden, vanaf. <.. f ng
Elektriciteits-tussenmeter
voor kamerbewoners ed.
9-10A. . . E we) 110,50
Klein model, 10 - ` 20 A f 17,50
DIVERSEN:
Philips lichtspotmeter, 1,8 uA
inw. weerstand + 1000 Q . f 100, —
met shunt kast 0-3-12- 30 -
60 - 120 - 300 - 600 - 1200 nA . E125, —
Bovenstaande meters worden
niet toegezonden.
UREN TELLERS
220 volt afm. 9 Xx 8 x 6 cm
PHILIPS stereo decoders
(transistor) met aansluit-
schema. . ae, PO.
DEAC portofoon niikelcad-
mium accumulator.
12 volt 0,225 Ah. afm. 13 X
5,9 X 1,9 cm. Kan gemakke-
lijk uit elkaar worden ge-
haald. Komen uit dump. Ap-
paratuur wordt dus niet ge-
garandeerd of geruild. Prijs
Wij gaan door met onze spe-
ciale aanbieding 2N3055
le keus origineel gestempeld.
per stuk f 3,50
per 10 stuks
per 100 stuks
Speciale aanbieding
2 x 2N3055 eindtransistoren
plus drijver paar hiervoor
2N2219 en 2N2905. Geen uit-
schot. Deze gehele set kost
slechts . .
TUCHEL- pluggen.
16 polig, compl. per stuk
R.A.F.-vliegeniers-zakkompas,
plat model . .
Zelftappende kruiskâpschroe-
ven, Ø 2mm, lang 10 mm,
per 100 stuks .
per 10 000 stuks.
Mu-metalen kastjes, zeer goe-
de afm. 9,5 X 7 X 8 cm.
Voor de hobbyisten.
Spuitbusjes voor het fotoge-
voelig maken van printplaat.
Foto-lak (positief of nega-
tief) . . k
Ontwikkelaar (Dositief of ne-
gatief)
Reinigingsmiddel
Soldeerlak .
Contactspray rote’ bus :
Contactspray kleine bus .
Pak + 250 gram IJzerchlo-
ride
Trafo voor transistor-voeding
prim. 220 V sec. 24 V 2 Amp
AEG nrd 300 volt 10
Amp. .
Plastics tasje, 5 x 15 x Eie cm
per stuk s
per 10 stuks
per 100 stuks.
ECHO VEREN
UM 110 X 3 X 2,5 cm
UM 2 25 X 5 X 3cm.
UM 3 23 Xx 5 X 3 cm .
DRAADGEWONDEN POTENTIO- `
METERS
8 Q 40 W
15 Q 3 W -
18 Q 30 W
2 Q 3 W
125 Q 20 W
300 Q 3 W
500 Q 20 W
2,5 KQ 15 W
15 kQ 3 W
Philips SGM 120-1 (GM5660)
9 Mc breedband-puls-scoop,
met ingebouwde regelbare
pulsgenerator. Zo goed als
nieuw. Prijzen vanaf. . .
f 15, —
f 27,50
f 12,50
f 3, — per stuk
f 2,75 per stuk
Pat) Pam Pan) Fa Fa
N
©
Län
f 3,95
f 0,75
f 6,—
f 40,—
f 12,50
f 17,75
f 21,50
m — be Fe fen FD bet) Fa Fa
N
an
©
. f 375,—
MOTOREN
AEG veldplaten batterij mo-
tor, compl. met versterker
Motortje 12-24 V Dc met ver-
traging 1 : 7 met Cluts-Clats
relais oes Nieuw in
doos
Miniatuurmotor “met verl
ging 2 omw./min., 6 VDC.
Elektromotor ,, VASSAL’’, 110-
220 V, 110 W, 3200 toeren
links- en rechtsomdraaiend,
met cond.. .
SIEMENS MOTOREN:
TOMES ATIV DC 1 PIR
TDM 37A, 4V DC, 1:19.
DISLER-modelbouwmotoren,
1,5-4 V DC e
Warmte- afleider voor 2 N 3055
enz. 2
IC 709 (op. amp. )
Zenerdiodes in alle spanning
le kwaiteit 40 mW, 5% . . .
„HELITRIM'"’ Trim potentio-
meter met schroefinstelling.
2kQ [1.75 500 Q
»CLAROSTAT”’ draadgewout!
pot.meter
DU 0 30 W .
Agfa Recorder Tape
Agfa Studio Tape
Op 15 cm haspel. Verpakt in
plastic zakje. Per stuk . ‘
Per 10 stuks. .
IJKKRISTAL @ 1000.
HC 6 U (CR 48/U)
22 34 84 (020) Giro 655339
f 22,50
f15,—
f 17,50
f 25,—
f 15,—
f 17,50
f
f
f
2,29
2,19
3,50
1,23
1,75
7,50
f 4,75
f 47,50
1 MC. Nauwkeurigheid (1 XxX 10%)
Speciale hoogte en tropentest,
van —50° tot +90 °C. Spe-
ciaal voor ijk en digitaal tech-
niek. Nieuw in army ver-
pakking . ;
Wij kochten van een , Rijksin-
stantie een partij Schotch Pro-
fessional 19 A Magnetic
Tape. De band welke uit-
munt door haar professio-
nele geluidsregistratie; mi-
Cro-polished oxydelaag; hoge
trek-vastheid; volkomen rek-
vrij; slijtvastheid. Dit alles in
één band verwerkt. Dit ge-
heel is gewikkeld op een me-
talen spoel @ 26,5 cm N.A.B.
Lengte band 3600 feet. Deze
band is gebruikt, maar in
prima staat. Dit alles voor
slechts
Haast U want de et is
beperkt en er wordt niets op-
gestuurd.
TRIO” de amateursuper 9R59
Frequentiebereik van 550
khz tot 30 Mc in 4 bereiken.
Speciale bandspreiding op
de amateurbanden. Mogelijk-
heid voor ontvangst van
SSB/CW signalen. Deze ont-
vanger heeft gekost f 550, —
bij ons slechts. . . oa
PHILIPS dieteerapparaat
LFH 0084/01. Compleet met
microfoon. Slechts als de-
monstratieapp. gebruikt .
f 14,75
f 12,50
f 375,—
f 250, —
Maandag de gehele dag gesloten.
Postorders onder rembours.
Verzen-
dingen uitsluitend boven de f15,—.
RADIO ALL WAVE
SUPERMARKT voor
radio onderdelen
service artikelen
Tel.: 01730 - 23134
Giro: 251797
Postorders Postbus 79, Delft
Bankrelatie:
Ned. Crediet Bank, Delft
LUIDSPREKER KITS (prijzen per 2 stuks) ITT
WHARFEDALE BK 160 L 2weg 25W 50-20.000 Hz 4ohm = f1293,—
UNIT 3 2 weg 15W 40-18.000 Hz 4-8 ohm f210,— | BK 250 L 3 weg 40W 45-20.000 Hz 4ohm f 209,—
UNIT 4 2 weg 25W 40-18.000 Hz 4-8 ohm f360,— | BK 300 L 3 weg SOW 20-20.000 Hz 8 ohm f 398,—
UNIT 9 3 weg 35W 35-20.000 Hz 4-8 ohm f 500,— | R. ALLAN
Triton, d-weg systeem, van f 335,— voor f269,— | Chaconne 2 weg 15W 40-17.000 Hz 8ohm f139,—
PEERLESS Pavane 3 weg 20W 30-17.000 Hz 8ohm f 359,—
KIT 2-8 2 weg 10W 50-18.000 Hz 8 ohm f 95,— | KEF
KIT 3-15 3 weg 15W 45-18.000 Hz 8 ohm f 169,— | Cresta II bookshelfluidspreker, van f 219,— voor f 199,—
KIT 3-25 3 weg 25W 40-18.000 Hz 8 ohm f 267,— | Chorale, 30 watt, 2-weg systeem,
KIT 10-2 2 weg 15W 45-18.000 Hz 8 ohm f 136,— van f 389,— voor f 299,—
KIT 20-2 2 weg 40W 40-20.000 Hz 8 ohm f 169,— | Cadenza, 35-30.000 Hz, van £513, — voor f 425, —
KIT 20-3 3 weg 40W 40-20.000 Hz 8 ohm f 262,— | Concerto,3-weg systeem, in bruin of wit,
KIT 50-4 4 weg 50W 30-18.000 Hz 8 ohm f 382, — van f 779,— voor f 599,—
AR-4X luidsprekerbox, 25 watt, van f 309, — voor f 269, —
TV-camera's geheel compleet.
RF zowel video LT.T. LUIDSPREKERBOX BOUWDOOS BK250LS met
ALL-WAVE prijs f 547,— dome tweeter
= Speciale ALL WAVE prijs, per 2 stuks
Philips dome tweeters T4 en T8 40 watt, 35 - 35 000 Hz f 260,-
speciale ALL-WAVE aanbieding f 19,90 per stuk.
SIN CL AIR Nu ook bij ALL WAVE, SCHOTCH BANDRECORDER BANDEN tegen
sterk gereduceerde A.W.-prijzen
Kwaliteits versterker
Nu reeds leverbaar bij ALL-WAVE
Type doorsnede/lengte prijs ALL WAVE
VOOR INBOUW 303/9b 13- 270 f 16,30 f 11,65
HOOFDVERSTERKER 203/12b 15 - 360 f 19,60 f 13,95
203/18b 18 - 540 f 26,75 AT
30 watt 203/36b 24 - 1080 f 51,70 f 36,80
204/4LL 8- 120 f 9,20 f 6,55
g 43 75 204/6B 10 - 180 ru. f 8,55
V 204/12B 13 - 360 f 20,15 f 14,35
204/18B 15 - 540 f 26,75 f 19,—
50 watt 204/24B i 18 - 720 f 35,40 f 25,15
De banden worden geleverd in de nieuwe cassettes.
BE o
f 52,50
VOORVERSTERKER
voor beide typen
ELEMENTEN
PLATENSPELERS
met regeleenheid Goldring G 800 . . netto f 59,—
Lenco L 75 voet en kap netto f 289,— | Goldring G 800 E. netto £f 110,—
Lenco B 55 voet, kap, Goldring Super E . netto f 169,—
element >.. . . … netto f 249, — | Stanton 681 EE . netto f 224,—
Philips 202 compl. met Ortofon M 15 E. netto f169.—
CP 400 . . … netto f 369,— | Ortofon M 15. netto f 130,—
Dual CS 11 netto f 199, — | Shure M 71 netto f 64,—
Dual CS 16 netto f 279,— | Shure M 91 . netto f 90,—
d Dual CS 31 e : netto f 469,— | Shure M 75 E. netto f 129, —
AE ER mre SC f 99,50 | Dual 1218 chassis . . netto £259,— | Shure V 15 2. netto f 265,—
15 Q i Dual 1219 chassis . netto f 335,— | ADC 26 . netto pee
Voeding 30 watt AT Gog neon a
Sinclair compleet. . . . f 307,—
30 watt, 2 X 230, voorverster-
ker + ruis en rumblefilter en
voeding. ITT BK 250
Idem CRA ASE f 356, — met 2 luidsprekers en 2-weg filter
50 watt, 2 X 250, voorverster- frequentie 25 - 20.000 Hz. Muziekver-
ker + ruis en rumblefilter en mogen 40 W.
voeding ex trafo. À
Voeding 30 watt, gestabili- Kast afmetingen buitenwerks 6l X
seerd gesat e, U f 92,50 39 X 26.
Voeding 50 watt f 74,50
Rumble/scratch filter . f 77,50 | ALL-WAVE prijs 2 stuks f 169.—
All-Wave extra: bij aankoop Voor o.a. HiFi app. Lenco, Thorens,
van 10 stuks van zelfde artikel KEF, Arena, Dual, Philips, Akal,
all-wave
Delft / Voldersgracht 16-17-19 / tel. 32000
Delft / Markt 58 / telefoon 23134
maandag gesloten
Sharp, etc. etc. Bezoekt u onze HiFi
afdeling, Voldersgracht 16-17-18, Delft.
Het adres met de meest gesorteerde
kollektie van Nederland. Tel.: 01730-
32000-32001. Let op de zeer lage prijzen
het elfde gratis. Levering uit-
sluitend rembours of bij voor-
uitbetaling giro of bank. Orders
onder f100—, f 3,75 verzend-
en administratiekosten.
RADIO-SERVICE
GROENEWEGJE 14 DEN HAAG TELEFOON 070 11 20 22 GIRO 20 13 09
EXTRA SPECIAAL
PHILIPS-STEREO EN ee
PLATENWISSELAAR | EE AA
GC 036
MET KERAMIC ELEMENT
DIAMANT SAFFIER
AUTOMATIC MET LIFT
79,50
Technical data
Turntable speeds 16, 33!/s, 45 en 78
R.P.M.
Record sizes: 17, 25, 30 cm (7”, 10”,
12” mixed).
Number of records: 9
Controls: start (reject), stop, speed,
manual (armlift).
Wow and flutter: 0,18% (DIN).
Rumble: —30 dB (DIN A) Me ” | ATOM EL
55 dB (DIN B) AE MAT ES RE N NE eet EO AN E
Motor: shaded pole, asymmetric. — em
Mr enëions Pickup head: GP 200 (ceramic diamond/sapphire)
350 x 305 X (126 + 60) mm. Muting switch: on both channels 110 - 220 volt 50 Hz
Needle force: 6 GF. Bij afname van 10 stuks 10 % korting
THIS SMART, EASY-TO-OPERATE 4-SPEED INSTRUMENT CAN BE USED AS A FULLY AUTOMATIC
INTERMIXED RECORD CHANGER OR FOR PLAYING SINGLE RECORDS ON AUTOMATIC OR
MANUAL CONTROL.
Previous highly successful models have already made impression of aesthetic perfection.
the triple purpose of this type of record changer widely The auto-manipulator, has been given damped action,
known: fully intermixed changing, lever controlled and thus safeguarding records and requiring less attention
manual playing of single records, but in the GC 036 on the part of the operator. The metal-clad pick-up
operation has been made still more convenient and its arm, rectangular in cross-section, is free from disturb-
appearance is even more attractive than that of its ing resonances, the record-loading arm is perfectly ba-
redecessors. The lay-out of the controls for speed se- lanced. The new changing spindle need not be moved
lection, start, stop and manual operation ensures that in order to lift the records from the turntable. The
no mistakes can be made even when casually operated mechanism is highly reliable, the reproduction quality
and the smart push-buttons contribute to the overall beyond reproach.
voor halfgeleiders
en buizen eee ae
zie december-nummer voor To 3
o.a. voor
2N3055 enz.
Luldsprekerdoek 160 cm breed
in 4 verschillende lichte kleu-
ren, per meter. . . . . a. f8—
f 2,25 TU-box voor de amateur. . f 12,50
32A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
nl WENTHE”..
Stereo Hoofdtelefoons
No. 1 20-20 000 Hz, 800 mW,
exen. . f 37,50
Vol.regeling door middel van
schuifpotm.
No. 2 20-20 000 Hz, 2 x 250
mW, 2Xx8Q. . ann €19,50
No. 3 20 - 20 000 Hz, 2 X 250
WIN XB... . a f 16,50
Cond.: Ero Print p.st. f 0,75
0,1 uF 1000 V 10st. f 5,—
100 st. f 35,—
1000 st. op aanvraag
Ass.: Soldeerlippen f Le
Nietjes
Schaalkernen 14 X 8 . f 0,75
Reed relais + spoel. f 2,95
Kontakt spuitbussen
160 cc inhoud
no. 60 f6—
no. 61 f5—
no. 70 f 4,50
no. 72 f 7,50
no. 75 £3,90 no. 61
no. 80 f 3— 79 ce
LOT lak 8K10, 450 cc.
Graphit Spray 33, 450 cc
no. 100
no. WL
Fluid 101
no. 60
75 cc
Spuitbussen
VIDEO spray 75 cc.
idem 150 cc .
idem 450 cc. . ,
SPRUHOL 150 cc
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
‚NIEUW" voor Elektuur I.C.
FM-ontvanger
TBA. 120 . . VR at
RM der e EE sg
Murata 10,7 m.c. . f 3,95
Print I.C. FEM- Ontani
ger. . - f 3,50
PC: Decoder 3090 J f 39,50
Printvoeding . . . . f 3,90
Detectiespoel f 1,95
A. FM Euro Mini Tuner
AP2150 Be se
B. Euro stereo decoder met
schema x “vl
(zie beschrijving Elektuur sept. 1971)
f 12,50
f 27,50
TV-uitgangstransformatoren
voor div. bekende merken TV-
apparaten
AT1118- 7 = ZTRO23 . f 27,50
AT1118- 8 = ZTRO025 . f 27,50
AT1118-71 = ZTR023 f 27,50
AT1118-81 = ZTR025 . f 27,50
AT2016 = ZTR18/20 . =. f 27,50
AT2021 ZIN: f 27,50
AT2018 = ZTR18/20 f 27,50
AT2020 = ZTR21/21 f 27,50
AT2023 = ZTR23 f 27,50
AT2025 "e, cat E £27,508
AT2021 Spec. ST , f 22,50
Voor alle Nordmende-typen , f 39,50
TV-rasteruitgang type AT3507 f 3,95
No. 1 Gruner relais 4X wis-
sel, 4000 Q, past in Siemens-
voet . f 4,50
no. 2 Gruner relais 3 X wis-
sel, spoel 220 V AC f 5,50
idem 2 X wissel, 24 V AC
GROENEWEGJE 14,
TELEF.: 070 11 20 22
DEN HAAG
GIRO: 201 309
TELEX: 32358
idem 3 X wissel, 110 V AC
contacten 5 A
idem 2 X wissel, 220 V AC
No. 4 Kacarelais, 2 X wissel
2950 ww Lee tt En
no. 5 Eurorelais, 6 X wissel,
140 - 380 - 950 -2100 Q. . . . £ 4,50
no. 6 Siemens kamrelais, 15 k
Telex
bedienings unit
3 X Hoekanker
relais
1 X Pol. relais
f 27,50
dump,
met schak., 1009. Ko f
A. Dyn. microfoon,
B. Dyn. telefoon 100 Q, per
stuks. Keir. f
1 X wissel:
1 x maak 9 of 7009:
maak 700 Q of 2 X 4000 Q
2 X wissel - 280 - 700 - 2 X
1100 - 9000 Q
3 X wissel, 2000 Q per stuk . f£
4 X wissel, 28 - 90 Q
4 X maak + 1 X wissel, 25 Q
no. 7 Siemens Karten minia-
tuur relais, afm. 30 X 20 x 10
mm . : f
2 X wissel, "300 Q, 12 y
idem polair 2 X wissel, 2 X
230 Q. . . : ;
no. A Voet voor Eurorelais
no. H Voet voor Siemens re-
lais in print of normaal . . f
Miniatuur relais 1 X wissel
2500 Q-contacten 2A, met
stofkap, per stuk .
per 10 stuks . .
Reed contacten, model MINI-
3mm Ø en 20 mm lang, 500
mA - 1000 V contacten. . . f
Model Standaard, 5 mm @ en
50 mm lang, 3A - 2500 V con-
tacten . . » df]
6 X
5,90
4,50
4,50
1,75
re rä
1,45
0,25
2,—
h =
2,95
3,95
Druktoetsschakelaars
model 3 eentoets-netschak.,
2x maak, knop bruin . . . f 1,95
33A
GROENEWEGJE 14 DEN HAAG
TELEFOON 070 11 20 22
O- SERVICE
GIRO 20 13 09
Signaallampen met en zonder
schakelaar
A Neon rood, 2200V.. . f 1,95
B Schakelaar met neonlamp,
DOM GE f 4,65
C Dubbelsignaallamp, ‘rood/
ES SR +. or 1,15
D Neonlamp, rood, 220 V ` f 2,50
K Neonlamp in schakelaar
gebouwd, rood . . . . . f 5,70
Diverse schakelaars
No. 4. Tuimelschakelaar,
enkel om, 250 V, 3A... . £ 1,50
No. 5. Tuimelschakelaar,
dubbel om, 250 V, BA . . . £ 2,50
Extra Speciaal. Professionele
schakelaars ITT.
No. 2 1 dek - 2 X 7 standen . f 3,50
No. 3. le dek - 2 X 3 standen,
breek voor maak. HF mate-
riaal. . f 3,25
No. 4. 1 dek = n x 12 standen
+ draadsteun. HF materiaal f 4,50
No. 5. 3 deks - 2 X 3 standen,
breek voor maakt. HF mate-
riaal . f 4,50
„STANDEN SCHAKELAARS”
12 standen
3 standen
5 standen
6 standen
3 standen
4 standen
2 standen
3 standen
2 standen
Af 1,95
e wow he
AN NNN NNN xX
34A
Fe &
model F. 1Xmaak 250 V, 5A f 1,50
Model O. miniatuur
20 x 5105 5 mm,
1 X wissel, 250 V,
5A l f 1,75
"ma "
(Ss | E
model B. Philips dubbelom-
schakelaar 250 V
ARAS. . : f 2,95
model W. drukschakelaar —
2 X maak. . . . £ 1,50
model Z. drukschakelaar —
aan/uit . . . . . f 1,25
Draaischakelaars
A 3 deks - 3 moeder - 3 zian-
den - as 6 mm. E af f 2,95
B2 deks - 1 moeder - 3 stan-
den - as 6 mm f 1,10
Flitsbuizen, 500 V
afmetingen
no. 1. 40 x 6 mm Ws 25, a f 3,75
no. 2. 46 X 3,5 mm Ws 30 Be p. stuk
A. Ontsteekspoel per stuk f 3,75
FLITS ELCO'S
No. 116 550 „uF 330 V afm.
65 X 35 mm rond . . Mt 216
No. 117 1804F 510 V afm.
55 X 30 mm rond. . . ef) 3,75
No. 118 330 uF 510 V afm.
65 X 35 mm rond. . , £ 3,75
No. 182 400 uF 360 V afm.
55 X 25 mm rond. f 3,75
Druktoets schakelaar, 6-toets,
4 X wissel per toets.
Speciale aanbieding:
kelaars).
A. 4 toetsen 6 X wissel
l toets 4 X wissel
L toets 2 X wissel
1 X netschakelaar .
7 toets rechthoekig
B. 3 toetsen 6 X wissel
2 toetsen 2 X wissel
l toets 8 X wissel
1 toets 4 X wissel .
5 toets rond
C. 2 X toetsen 4 X wissel
2 X toetsen 2 X wissel
1 X netschakelaar .
6 toets rond
D. 2 X toetsen 4 X wissel
2 X toetsen 4 X wissel
1 X toets 6 X wissel
1 X toets 8 X wissel.
Recorderkopjes
model 1 Woelke-stereo opn./
weergave, 200 Q DC.
model 2 Bogen-halfspoor opn.
/weergave, 25 Q DC .
model 3 Sneider-wiskop, half-
spoor, 500 2 DC... .
model 4 Woelke-wiskop, 1 a
% spoor, 0,4 Q DC.
Telefunken buizen FM és
met buis ECC85, met schema
Graetz Stereo Signaal aange-
ver met buis EC92 en neon-
lampje, nieuw in doos . .
Extra speciaal losse HSP-
spoelen voor 110 en 90 de
units, per stuk. . .
HSP-voet voor EY87, m. aan-
sluitkabels op beeldbuis .
Afbuigunit, 100°, Ed ee
AS110-1, nieuw ‘
RADIO ELECTRONICA
(druktoetsscha-
Chroomkleurige toetsen
7 toets rond
f 4,50
f 3,50
f 3,50
f Le
f 0.75
f UL
1972 no. 1
nl WENTHE”..
Blaupunkt hoogspanningsvoet
met kabels voor KTV f 9,50
Telefunken afbuigunit AE68/7-
100 graden, nieuwste model f 13,50
Blaupunkt afbuigunit 110 gra-
den type 2021/097 f 13,50
Blaupunkt hoogspanningsunit
110 graden, typen
TF2020/9Z, TF2020/10Z,
TF2027/2Z, per stuk, f 17,50
Beeldbuisvoct voor KTV op
print gemonteerd met relais,
R +t C's f 4,50
Afstemcondensator AM + FM
voor Japanse radio, enz., as
RD EER S A
Philips transistor VHF-ka-
naalkiezer AT7652 f 24,75
KSB SCPI,
doos
nieuw in
f 27,50
ALUMINIUMPLAAT
300 x 300 X 1,5 mm. f 2,75
400 x 200 x 1,5 mm f 2,75
400 x 400 X 1,5 mm. f 4,25
250 x 500 X 1,5 mm. f 4—
300 x 100 X 1,5 mm. f 1,—
Normende VHF kan.kiezer
met PCF80 en PCC88 . . . f 6—
Gestabiliseerde netvoeding,
regelbaar 4-15 V 500 mA. f 36,50
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
ANTENNE-MATERIALEN
Alspunners voor lint, schuim-
of coaxkabel, mast-, muur- of
houtbevestiging, enkel per st. f
2-voudig, per stuk. . . .. f
3-voudig, per stuk. df
Mastmuurbeugels; per stel. f
Schoorsteenbeugels, per stel .
Tuidraad, per meter.
Tuiklemmen, driewegsr .
Lintkabel, ena a per m.
per 100 m.
Coaxkabel, 70 Q, per RE d
Coaxkoppeling voor verlen-
ging kabel, per stuk .
Berliner voor lintkabel
per 100 stuks
Roka voor buiskabel p. 100 st.
»AUTO ANTENNES”
TUBA „BETA 3" Auto anten-
ne met ingebouwde 3 transis-
tor-versterker f 57,50
HIRSCHMANN „HIT 7600”
12 V Elektrische ,,Motor an-
antenne” f 52,50
TV-ANTENNES
UHF-breed-
bandantenne,
voor kanaal 21-
60. Matig in af-
meting, gewel-
dig in verster-
king, 25 dB, 4
kruisdipolen,
met draadras-
ter reflector, fo-
toscherp beeld.
Verzending
door geheel
Nederland.
Kosten koper.
Zeer lage prijs.
f 14,50
4 Hitt
TT a
TEUR
SONAR ARERR
on
Het
anit
i
LU BDIU ULT
A AAS GEESTES OTETUT
OTEPPE Td |
NEETER TRE
re ewe
Comb, antennes met filters
2-elem. VHF + 10-elem. UHF
300 Q. f 29,50
FM-dipool . f 6,50
FM, 2-elem. . f 12,50
FM, 3-elem. f 15,—
FM, 4-elem. . F f 17,50
UHF, 15-elem. + H-reflector f 10,—
UHF, 22-elem. + H-reflector f 17,50
Lopik 3-elem., zwaar 12 mm
buis goud geel. . . . . . f 19,50
GROENEWEGJE 14,
TELEF.: 070 11 20 22
DEN HAAG
GIRO: 201 309
TELEX: 32358
C.A. contactdozen
model 1. Opbouwdoos . . . £ 2,50
model 2. Inbouwdoos. . . . f 2,50
Wisselfilter voor le en 2e
programma op één kabel,
300 Q op 7092 of 30092 op
300 Q compleet-scheidingsfil-
ter, per stel . R.M HE ad
Stolle antenneversterker
kan. 46 met voeding 220 V,
met 2 transistoren . f 89, —
of idem voor breedband, kan.
21 — 65 a e e » f 89.—
Materiaal voor CAS,
Universeelplug : z f 1,35
Plug passend op Siemens 8 f 1,35
Toestelfilter VHF. . f 4,50
Toestelfilter FM - AM f 5,50
Coaxkabel, soepel per meter f 0,50
HF coaxkabel type H37-135 Q
per 100 meter. . . f 60, —
HF coaxkabel type H38-135 Q
per 100 meter. f 60,—
Deze beide per 1000 ‘meter . , f 450,—
Siemens voedingsunit voor
C.A. systeem
Model A. 366 BW. pr. 220 V.
Sec. 230 V 120 mA, 6,3 V
22 A . :
Model B. 367 W. Prim. 220 V.
Sec. 230 V-150 mA, 63 V 3 A f 32,50
Model C 68 W. Prim. 220 V.
Sec. 250 V 300 mA, 6,3 V 4 A f 47,50
f 35, —
Stolle-antennerotoren
A. Halfautomaat . £ 134,50
B. Volautomaat . . £ 149,50
5-aderig kabel voor deze rotor
per meter . sd.
Transistor-Combie, VHF + UHF-
kanaalkiezer, type AT7680/90,
f 0,90
3 AF139, ant.ingang 300 ge f 37,50
Knop hiervoor. . . . f l—
35A
GROENEWEGJE 14 DEN HAAG
TELEFOON 070 11 20 22
RADIO - SERVICE
GIRO 20 13 09
de net transistorconverter,
kan. 21 - 71, met eigen voe-
ding 220 V . Be "`.
Kamerantennes
Sprieten op voet voor VHF
Gecomb. UHF + VHF, 2 ka-
bels : s
f 62,50
f 9,50
f 15,50
Extra speclaal
Inbouw stereo platen-
speler, 33 - 45 - 78 toe-
ren met kristal element
AU1010, voor 9 volt-DC
Speciaal geschikt voor
f 39,50
caravan en boot op
12 volt.
Siemens NTC's, type K25,
moer, model:
10 Q 680 Q
25 £ 1 KQ
60 Q 2,5 kQ
150 Q 6 kQ
240 Q per stuk A f 0,90
VDR's in vele soorten, per
stuk $ f 0,80
Koperfolie Ee
210 X 310 X 15mm... f Le
SIEMENS NTC's type Ki5l
in de volgende waarden:
4 ‚> Q 250 N
Q 470 Q
10 N 500 Q
20 Q 1 KQ
40 Q 2kQ
50 Q 5 KU
100 Q 10 KQ
130 Q 25 kQ
150 Q 60 KQ
per stuk a f 0,60
LDR fotoweerstanden, diver-
se modellen met gegevens
model 100. .. .. , f 2,70
model 130 . . f 1,90
model 200 . DEET" 6,90
model 265 . 4 RE RTL, EH
model 300 . nf "3,50
1/8 W f 0,10
Weerstanden 1/3 W f 0,10
E12-reeks, 1/2 W f 0,
per stuk 1W f 0,15
2W f 0,25
36A
1,6 Q -
1
ol
-1
1
1
1
Bones!
Mä Fi
N)
i
Epoxyglas printplaat enkel-
zijdig verkoperd. Dennen
30 X 12 cm
Weerstandsdraad, chroom-
nikkel 0,05 mm. * 520 Q per
meter, per klosje + 50 gram
Mono draaipot.meters,
of lin., per stuk . .
ik- 2k-5k-10k- 25 k-
50 k - 100 k - 250 k - 500 k
log.
Fe Ph Ph PH Ph PR HO PO HR my%
=
ar
©
Draadweerstanden 0,22, 0,47, 0,51,
0,68 en 1Q - 1 W, per stuk.
0,50
f Le
1 meg-2 meg-5 meg-10 meg
Tandem (stereo) pot.meters
2X5Q - 2K10kKQ - 2X
Graetz transistor eindverster-
ker. Maak van uw draagbare
radio een volwaardige auto-
radio.
Voor accu-aansluiting 6 of
12 V, uitgangsvermogen BO,
DW met service-schema .
Netvoeding voor transistor-
radio en -recorders, 220 V,
50 Hz, 2 standen, 7-7,3 V en
7,4-12 V, 400 mA . ye
20k2 - 2 50kQ2 en 2%
100 kQ, 2 X 500 kQ, 2 X 1 MQ,
2 X 25MQ, 2X SMO, 2%
10 MQ, verkrijgbaar in lin. of
log., per stuk . A
50K - 100K - 250K - 500K -
l meg, afm.: lang 90mm,
breed 23mm, hoog 28 mm,
schuiflengte: 70mm, met
knop p EE
model B. Mono. 10 K - 25K -
50 K - 100K - 250 K - 500 K -
1 meg, lin. of log., afm.: hoog
13 mm, breed 23 mm, lang
80 mm, gchudengie. 70 mm,
met knop . :
Amphenol coax chassisdeel
Ce, "S.S "`,
f 35,—
f 21,50
f 1,93
schuifpot.-
meters,
stereo en
mono, log.
of lin.
a © ©
DS Gendt Gm KH model A. Stereo. 10 K - 25 K -
f 4,75
f 3,75
Diode chassispluggen (DIN)
2, 3, 4, 5, (180° en 270°) en
7- polig, per stuk f 0,40
Diode kabelpluggen (DIN)
2, 3, 4, 5 (180° en 270°) en 7-
polig, perstuk ... . . f 0,60
Schaub Lorenz 'TV-combie
KK-UHF-VHF , f 29,50
Recorderlangspeelband in
doos, voor stereo en mono
13 cm 270 meter , , "e SEHR
18 cm 540 meter . f 7,75
18cm 720 meter double play f 12,50
Ker. draaipot.meters
30 W in de volgende
waarden:
4,72-10Q2-22Q-33Q
- 4792 - 10092 - 470 QQ -
680 Q - 1000 Q - 1,5 KQ -
2,2 KQ -4,7kQ2 à. f 10,50
Ker. potmeters, voor groot ver-
mogen, 60 W.47@-10@-228
- 47Q - 100 Q - 220 Q - 470 2 -
1kQ - 1,5kQ - 2,2kQ - 3,3 kl
en 4,7 KQ, per stuk . f 16,90
idem 150/200 W als volgt:
52-102 - 252 - 50Q - 1002 -
250 Q - 500 Q - 1000 Q en 2000 Q
per stuk , . £ 46,50
Selenium lichtgevoelige cel;
0,5 V 6 Ma s 70mm. f 5,95
carta
11 cm 2x ant
60 cm f 9,50
Model 8 21 x 14 x
8 cm f 3,95
Model 10 30 x 19
x 8 cm 1x ant
15 cm . f 4,95
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
"
nl WENTHE”..
GROENEWEGJE 14
TELEF.: 070 11 20 22
DEN HAAG
GIRO: 201 309
TELEF: 32358
Extra speciaal Radiokastjes, fabrieks-
nieuw.
Model 1 27 Xx 17 X8 cm . . f 2,95
Model 3 23 x 15 X 8 cm 1 X
ant + 60cm. . f 4,50
Model 4 25 x 17 x 8 cm 1x
ant + 60 cm. . f 4,50
Model 5 30 x 20 x 10 cm 1 X
ant 75 cm . . É f 4,50
Model 6 30 x 23 x 10 cm gent £46,50
Model 7 30 x 22 x 10 cm 1 X
BRR CM .*. . . . te. Ca SEL
Model 12 25 xX
15 X 7 cm 1 X ant
60 cm f 4,95
Model 13 28 x
17 X Bcm f 4,95
Model 14 26 xX
17 X 7 cm 1 XxX ant
80 cm f 5,95
Tele-microfoonkapsel
model A - koolmicrofoon, per
stuk D e e a f 1,—
model B - telefoon per stuk f 1,—
G. Stereo decoder transistor
geschikt voor buizenradio
f 22,50
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
H. FM Buizen Tuner ECC 85
met schema AP2110 f 9,50
Blaupunkt-autoradio-eindtrap,
6 en 12 V, omschakelbaar,
met 2X ADI48 en 1 X ACI28 f 32,50
Trillers voor autoradio 6 V -
4 pens amerika. ..... f
Transistorvoetjes 3 en
4 pens, per stuk. . .
IC-voet 14 pens KE
enz.) > A
idem 16 pens
Transistor koelster TOS
Idem TO18 a,
Mica Isolatie plaatjes
met tules voor TO3 en
TO66 en SOT9, per stuk
PHILIPS 70 W transistorver-
sterker met 100 V uitgangs-
systeem voedingsspanning
24 V DC. Zeer geschikt voor
de scheepvaart. Fabrieks-
nieuw in metalen kast . , f 325 —
Soldeerbouten
no. 1: Solon 220 V - 25 W. f 17,95
no. 2: ERSA minitip 220 V -
16 Wa. ee ee «of 26,50
no, 3: ANTEX 220 v- 15 W . £24,75
Radio-
Model A. 4-standen- en volu-
meregelaar met 100 Y aan-
passing . d :
Model B. 6- standen- en ` volu-
meregelaar met 100 V aan-
passing, uitvoering wit .
Voorversterker-unlt voor SQ-
versterker, type EL6825 met
buis EF86 . mi
distributie-
schakelaars
Nieuw in doos EXTRA SPE-
CIAAL. Crossover-intercom,
op 220 V, 1 hoofdpost en 3 ne-
venposten, welke ook onder-
ling kunnen spreken en een
hoofdversterker met buizen .
SPECIAAL
Export Kwaliteit. FM-
STEREORADIO met 2
EXTRA
boxen (2 X 7 Wi, Afm.
radio 52 X 20 X 20cm.
Box 18 Xx 20 X 20 cm
met indicatiemeter 8
druktoetsen, 4 golfbe-
reiken, FM-. korte,
midden- en lange golf,
24 transistoren en 16
dioden.
Officiële prijs f750,—.
f 75,—
BIJ ONS... . . + £395,—
De kleur van de kast
en de box is witgesle-
pen lak met oranje
afdekkleppen.
37A
GROENEWEGJE 14 DEN HAAG
TELEFOON 070 11 20 22
RADIO-SERVICE
GIRO 20 14 09
Nieuw in doos EXTRA SPE-
CIAAL. Intercom (babyfoon),
op lichtnet 220 V, met 20 me-
ter kabel. Hoofdpost en neven-
post 7
Multiplay-tussenversterker
om trucopnamen te maken op
bandrecorder met 2 x AC122
en 1 Xx AC15Ir. Nieuw in doos
met schema . p
Stereo-component. Met deze
set kunt u van elke mono
radio een stereo maken. Deze
set bevat een stereodeco-
der en laagfreguenteindtrap,
2,5 W, met 13 transistoren en
9 dioden en ingebouwde luid-
spreker, 3 W, aansluiting voor
220 V en batterij 7,5 V.
MOTOREN
Bop
SEL-motoren, 80 V, 3 stuks in
serie 200 V, asdikte 4,5 mm,
lang 20 mm, 3 stuks voor.
Dunklermotor, 6 V DC, afme-
ting:
60 mm lang, 30 mm rond .
model O Collectormotor, 220 V
50 W, + 10000 toe-
ren, asdikte 5mm,
-lengte 15 mm .
Model H
Collectormotor 220 V + 8000
toeren as: dikte 4 mm leng-
te 9 mm ET TE
38A
f 27.50
f 29,50
a f 135, —
A-
f 5.95
Papbst motor
Type KLM 42-65
220 V -50 Hz
As: diam. 6 mm
lengte 10 mm
f 27,50
Idem 110 V 50 Hz
f 22,50
Kortsluitmotor 220 V,
50 Hz, 1500 toeren,
20 W f 6,50
Model bouw”
motoren
A. Bühler 4,5 V DC + 60 toe-
ren per min.
5 ‚ … f 8,50
= ge D 502 2 tot 6 V
f 8,50
e, Lë, Si
model A Motor 220 V, 50 Hz,
250 toeren, type
AU5005, asdikte
1,9 mm, -lengte
$ mm . f 3,75
model B dubbelmotor, 2 X
40 V, 50 Hz, asdikte
1,5 mm, Lg
5 mm . f 4,95
model O motor 220 V, 50 Hz,
250 toeren, Siemens,
asdikte 2 mm, ain
Bom ee rn f 3,95
model W Motor 220 V, 50 Hz,
200 toeren, asdikte
1,5 mm, -lengte
5 mm... eg, Be a2,95
Model A 1, Kortsluitmotor,
220 V -50 Hz 20 W, 1500 toe-
ren, afm. 55 mm rond, 50 mm
hoog, asdikte 4,5 mm, gee
18mm . . - f Be
Siemens clco's 385 V
50 uF moer
32 uF moer
X 100 uF lip
0 + 100 uF lip
X 50 + 200 ob lip
X 16 + 200 &F lip
00 + 50 + 25 uF lip
3 X 100 xF lip
2
20
2
2 p. stuk
2
Instrumentkastjes plastiekhuis
met aluminium deksel
f 2,25
no. 4 afm. 100 x 55 X 40 mm f 2,75
no. 5 afm. 130 x 65 X 45 mm f 3,40
no. 6 afm, 150 x 90 x 50 mm f 4,20
no. 7 afm. 195 X 110 x 60 mm f 5,50
Valvo elco's
2 X 8 uF 450/500 V met moer f 2,25
1 X 32 uF 450/500 V met moer f 1,73
200 uF 385 V met moer. f 2,25
8 + 16 uF 385 V. f 1,50
Metalen instrumentkasten
1 CH1 - lang 110 - breed 60 -
hoog 45mm . . . . , . f 3,90
2 CH2 - lang 110 - breed 120 -
hoog 45mm . . . . ., . Ê 5,90
C CH3 - lang 110 - breed 160 -
hoog 45 mm . . . . . . f 6,90
B CH4 - lang 110 - breed 220 -
hoog 45 mm . . . . T 8,0
A CH5 - lang 150 - breed 245 -
hoog 90 mm . . £14,50
Laagvolt elco’s
80 uF 15 V |
250 uF 18 V |
luF 6V
s ap eeh SE
4uF 12V £ 0.35
9 uF 30V à stuk
20 uF 3V Pa
Extra speciale aanbieding:
tantaal condensatoren, in
div. waarden per stuk .
Alles klein, model,
in 3 V uitvoering 40 - 50 -
100 uF
f 0,45
parelmodel
in 6 V uitvoering 10 - 20 - 22 -
33 - 47 uF
in 10 V uitvoering 4,7 -5 - 10 -
33 uF
in 16 V uitvoering 22 uF
in 20 V uitvoering 4,7 - 7 uF
in 25 V uitvoering 1-2 - 4,1 pF
in 35 V uitvoering 4 - 4,7 uF
RADIO ELECTRONICA 1972 no, 1
nl WENTHE”...
GROENEWEGJE 44,
TELEF,: 070 11 20 22
DEN HAAG
GIRO: 201 309
TELEX: 32358
Metaal papier condensatoren
2 uF 220 V AC
2,5 uF 220 V AC
d uF 220 V AC
4,5 + 0,5 pF 300 V AC
6,3 uF 380 V AC
10 uF 250 V AC
30 uF 250 V AC
Laagvolt elco's
500 ob 25/30 V .
1000 F 35/40 V .
1000 &F 70/80 V .
2000 «nF 50/60 V .
2900 4F 35/40 V .
2500 ob 50/60 V .
5000 xF 25/30 V .
5000 GE 35/40 V. .....
Div. ker. trimmers per stuk
in de volgende waarden:
0- 3 pF 1,5- 4 pF
0- 4 pF 2 - pE
0- 9pF 3 - 6pF
0-10 pF
Siemens M.K.H.-condensato-
ren, voor crossoverfilter enz.
6.3 HEF 160 V
l0 uF 160 V
EXTRA SPECIAAL
Hoog voltelco's
2 X 100 uF 350/385 V a p. stuk
percio t stuks AE si N dT,
per 50 stuks .
TV-elco (valvo), 200 + 100 +
50 + 25 uF = 325/350 V .
Diverse elco's
model 1. 100 + 200 nF, 350 V
model 2. TV-elco, 25 + 50 +
100 + 100 uF, 350/385 V
model 3. 32 + 32 + 16 4F,
SOLA SE
model C. 16 + 8 uF, 350/385 V
Ker. condensatoren van 0,5 pF
tot 47 kpF. per stuk .
Glaszekeringen, 5 X 20 mm,
alle waarden van 20 mA tot
9 A, per stuk Ri n
EXTRA Speciale Aanbieding
ITT. Tantaalcondensatoren.
Type TAZ en TAE.
Type TAE. printuitvoering in de
gende waarden:
6V- 47 uF
10 V - 100 nF
IS V- 68 aF
20 V - 20 MF
ma ht HE HO HÊ HE re HO fe
w
Dt
OO
f 1,25
f 9,50
f 42,50
f 2,95
f 1,50
f 1,95
f 0,75
f 0,75
f 0,20
f 0,20
vol-
35 V - 0,1 - 0,47 - 2,2 - 3,3 - 4,7 - 6,8 -
15 - 22 - 33 - 47 uF
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
type TAZ. met draadaansluiting beide
zijden.
6 V -47 pF
10 V - 0,1 - 4,7 - 33 - 68 - 100 uF
15 V - 2,2 - 3,3 - 15 - 22 - 33 - 47 - 68 uF
20 V-11 -22-15-33-47 - 100 aF
35 V -0,22-0,33- 1 -2,2-4,7-10-15-
22 - 33 - 47 uF.
Al deze tantaal-condensatoren kosten
slechts f 0,65 per stuk.
Universeelmeters
1. Jemco - US105 - 50 kQ p/V
idem - USIOI - 20 kQ p/V .
2. HIOKI F75J -10 k@ p/V
met signaalinjector . .
idem F75A - 30kQ p/V .
3. Yamato - Y3-2k@p/V.
TOERENTALMETERS
Model A. Sprint opbouw .
6000 of 8000 toeren met ver-
lichting.
Model B. TERAO-inbouwme-
ter, 6000 of 8000 toeren, | MA,
270 graden, rond 75 mm .
Model C. RALLY-inbouwme-
ter. 6000 of 8000 toeren, 1 mA,
270 graden.
cond .
inbouw, 85 mm
indicatiemeter 0 - 100 „A, met
verlichting 6 V, frontafmeting
35 X 14 mm (Duits fabrikaat).
Speciale prijs ..... .
Siemens Potkernen (zonder
luchtspleet) met wikkelvorm
en bevestigingsmateriaal, in
de volgende maten.
18 mm Ø X 11 hoog .
idem 23 H X 17 mm.
idem 28 Ø x 23 mm.
idem 30 x 19 mm.
idem 34 @ X 24 mm.
idem 36 Ø X 22 mm.
idem 47 @ X 28 mm.
SPECIALE AANBIEDING
Assortimenten
25 Draadweerstanden .
100 Koolweerstanden (xl W
100 Ker. condensatoren. . .
25 xXx Pol. condensatoren .
f 99,50
f 79,50
f 76,—
f 67.50
f 22,—
f 49,50
f 39.50
f 45.—
f 6.95
Autoradio
Model H. 6 of 12 V
omschakelaar,
Plus of min aan
aarde. Midden-
golf ingebouwde
luidspreker f 69,50
MAANDAGS GESLOTEN
T.T.L. LG 7476 f 2,20
7402 f 1,20 7480 f 2,20
7404 f 1,20 7482 f 3,80
7441 f 4,40 7490 f 3,80
7448 f 4,40 7491 f 4,40
7451 f 1,20 7492 f 3,80
7454 f 1,20 7493 f 3,80
7473 f 2,20 7495 f 4,40
A 3 toets 2 X wissel vierkant
Zwart kunststof
D Netschakelaar Am 4
N Tumbler Bulgin 1 X wissel
1 Chassis zekeringhouder .
2 Printzekeringhouder
4 Paneel zekeringhouder .
12
Mini potmeter + knop 4 mm as
A stereo 2 X 10 K
2 xX 250 K
2x 50 K + middenaft.. f Le
B 9200. Eee er f 0,75
c 50 K . f 0,25
39A
BILDERDIJKSTRAAT 84-86
AMSTERDAM-W
TELEFOON 16 41 48
POSTGIRO 643 591
RADIO LENS
LEVERINGSVOORWAARDEN
Zendingen ALLEEN onder rembours
of voortuitbetaling. Verzendkosten re-
kenning koper. Goederen welke niet
aan de verwachting voldoen kunnen
binnen 3 dagen worden geretour-
De portokosten gaan weer omhoog.
Het is voor u veel voordeliger uw
aankopen zelf te halen, terwijl u dan
ook alle door ons gevoerde artikelen,
zelf kunt zien.
Zie voor onze bulzenlijst RE 17.
Zie voor onze transistoren- en beeld-
buizenlijst RE 19.
ANTENNEMATERIAAL
Antennebuizen, gegalvaniseer-
de EN op elkaar Gend,
1,50 m f 4,50
2m . f 6, —
Rasterantenne 240 a. 4 f 14,95
Lopik, kan. 4 3 elem. ant. . f 17,95
l5-el. UHF-ant. kan. 14-37 . f 12,95
Margon, kan. 35-48 . f 39,50
Sonim 87-el. kan. 35-48 f 45,—
Fuba cx91 . PE. f 69,50
Tewea long wing . . . f 89,50
Combi-kamerantenne le me 2e
net. , . £12,95
Combi antenne, kan. 4 e
27 met scheidingsfilter f 37,50
Combl-antenne kan. 6-47 f 24,50
FM-DIPOOL, zware uitv. . f 5,50
3-el. FM-antenne . . f 12,95
Weerbestendig LINTLIJN |
240 Q, per meter . f 0,15
Stolle buiskabel, per meter , f 0,20
per 100 meter D. f 15, —
Schuimkabel per meter. f 0,35
per 100 meter f 25 —
Coax kabel, 60 9, per meter . f 0,50
per 100 meter N f 40,—
BERLINERS v. TV-lint 100 st. f 2,50
Roka's voor buiskabal, 100 st. f 2,50
Muurbeugels per paar . t 6,—
Schoorsteenbeugels per set f 12,50
Afspanners hout, steen en
mast, enkel, per stuk , f 0,75
dubbel, per stuk . . . f 1,25
Antennewissels voor VHF en
UHF, 3002 op coax, com-
pleet met scheidingsfilter . f 12,50
dito voor 300 Q kabel. f 12,50
Materiaal voor CAS.
Universeelplug ; f 1,50
Plug passend op Siemens . f 1,75
Toestelfilter VHF . . f 3,—
Toestelfilter FM - AM f Be
Coaxkabel, soepel met meter f 0,50
Volautomatische antenne ro-
toren, merk Stolle. . . f 159,50
dito, merk Cornell-Dubilier . £ 149,50
Schrader versterker kan. 35-
48 . wd f 89,50
Kabel voor bovenstaande ro-
toren, 5-aderig, per meter f 0,80
Stolle, kan. 35 - 48 . f 74,50
Swaiger, breedband . f 69,50
25-aderig telefoonkabel, per
DEE. ee ese ef 1,75
40A
l. BTW.
eerd. Onze prijzen zijn inc
Inlichtingen uitsluitend telefonisch.
Nieuwe verpakte buizen, van bekende
Europese merken.
Tussentijdse prijswijzigingen
voorbehouden
Nieuw ontvangen grote verscheiden-
heid IC’s uit 74 TTL-reeks.
RECORDERBAND
15 cm LP 360 m in doos f 6,50
18 cm N 360m f 6,50
18 cm LP 540 m f 9,75
18 cm DP 720 m ss, f 12,50
18 cm triple play, 1050 . f 16,50
Cassettebanden idem BASF
60 min . f 2,95 60 min . f 5,7
90 min . f 4,50 120 min . f 8,75
120 min . f 6,50
Agfa 90 min . f 6,75
Fotogevoelig printmateriaal
met ontwikkelaar 10 X 15cm f 3,50
Etsmiddel ferrichloride . . . f 2,25
Spuitbussen
Fotolak, per bus f 6,7
Ontwikkelaar hiervoor, p. bus f 4,95
Reinigingsmiddel, per bus. . f 2,95
Soldeerlak . 3 eee) fe 2,95
Contactspray, per bus i f 2,95
idem groot E f 4,95
Koperfolieplaat, 2 mm dik, ca.
9 X 38 cm per strip. . . . f 0,75
per plaat plaat
afm. 27 X 43 cm, dik 1,5 mm f 4,75
Printplaat met gaatjes steek
2,94, 50 X 95cm . . N et, 8,5
Met 19 banen 50 x 9,5 cm É f 12,50
Laagspanningstrafo's
BARS VILA... f 11,50
0-6- 12-18-24 - 30 - 36 V.
See `n. EE,
2X 63V 42x MV SA. f 24,50
20 V, 15A. .. f 29,50
Variacs 0 - 220 - 260 v 1 A. f 40, —
2A. f 45,—
Philips voedingstrafo's 2 x
280 V - 125 MA div. gloeispan-
ning . . f 9,75
Kleine radiovoeding 240 Vv
60 mA . . . f 6,50
Autotrafo 127 - 220 V 300 W 1 9,75
GELIJKRICHTCELLEN
Plaatcel 25 V, 15A . . . . f 2,75
Vlakcel B250C85 . . . . . f Be
B40C500 . . . f 1,75
Silicium brugcel, zware uit-
voering 30 V, 2,5 A : . 4,15
Printuitvoering 80 V, 25A . f 4,75
Diode 30 V, 18 A zowel Ke:
f 4,75
als neg. huis.
ELCO'S
TV elco's 200 + 200; 100 +
100 + 100; 100 + 100 + 50;
Bij
van het zelfde artikel
10 %/ KORTING
GEEN POSTORDERS
BENEDEN f 35,—
200 + 50 + 50; 200 + 16 + 16;
100 + 100; per stuk
200 + 200 + 75 + 25.
Flitselco’s 200 uF, 500 V .
Laagsp. elco's 7200 uF, 40 V.
RELAIS
Div. Siemens
relais
Voetjes hiervoor s ,
ITT relais 300 Q 6 x w -
Voetjes hiervoor
Siemens minipolrelais
Siemens thermorelais
Siemens keilrelais
Siemens polaire relais
Siemens schakelrelais,
contacten, 220 V - 10A. .
Wisselspanningrelais 24 V of
220 V. >
Kakorelais 10 A contacten S
Rekenmachinerelais 24 V 1 X
W, 10 voor
typen kam-
zware
Nieuw!
Kleurenbeeldbuis
A 66-120 X .
DIVERSEN
10 W Balans AD152 Jap. fab.
Siemens C.A.-versterker voor
Band 5 voor 1 kan. afstem-
baar .
Lege kasten erg CA-systeem
versterker .
Met ingebouwde voeding 250 d
- 6,3 V
ER draaipoten voor TV
of radio.
kop wielen .
itschuifbare antennes 5- delig
- 35 cm totaal .
10-delig - 160 cm totaal .
Printconnectors steek 5 mm,
dubbele rijcontacten C34 to-
taal voor 2-zijdig printplaat .
Jones plugs 20 contacten +
Contra ... per stel in Ee
Telefoonkiesschijven per stuk
Reed switches met spoeltjes
14-24 V ..
Kristallen voor de 27 MC band
diverse kanalen ;
Orgelklavieren 4 octaaf
Ct/mC voorzien van haakjes
Transistor stereo decoder .
Transistor inb. stereo voor-
versterker voor M.D. elem. .
Intercoms op 9 V batt.. . .
Wigo keukenklokken op batt.
Soldeer revolver ag
FM-microfoon compl.
FM-zender moduul
Junctionbox voor stereo kop-
telefoons P
Toerenteller groot “model .
afname van tien stuks of meer
Pat) Fé Fé ré FO ka MO O
(wl
KH
my
er
En
La
=]
Ku
ra
Le
al
Lë
f 30,—
f 14,75
f 7,50
f 14,75
f 29,50
f 39,50
f 0,50
f 4,75
f 4,75
f 7,50
f 79,50
f 15,—
f 12,50
f 19,50
f 26,95
f 14,75
f 69,50
f 14,75
f 12,—
f 59,50
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
TV-MATERIAAL
1923, 2023 en 2123 chassis,
sloop voor de onderdelen,
per stuk
Afbuigspoelen 110° Telefunken
kleine uitvoering .
Philips grote uitv.
Hopt converter tuners .
Hopt buizentuners UHF .
Hopt trans.-tuners UHF . .
Philips VHF-transistor k.k. .
NSF VHF/UHF Combi k.k..
Graetz VHF/UHF Combi k.k.
zonder toetsen . d
Beelduitgangen 110° .
Hoogspanningvoeten voor
DY87, demontabel . “a:
TV instelpot.meters, diverse
waarden, per 10 stuks .
Trekbanden voor bevestiging
99 cm beeldbuis -
Beeldbuismasker 59 cm
f 20,—
f 12,50
f 12,50
f 24,75
f 9,75
f 9,75
f 24,79
f 34,50
f 12,50
f 3,75
f 2,50
f 2,50
Wij houden regelmatig allerlei typen
en merken
stereg-apparatuur w.0.
Nordmende, Loewe-Opta, Telefunken,
Wega, Elac, Dual etc.
Teveel om op te noemen.
TV-camera's vol trans.,
met aansluitkabels,
trafo en objectieven -
directe aansluiting op TV
nitor, zowel RF als
Met documentatie
Netto... netto
KOPTELEFOONS
Spec, aanbieding 2 X 8 2.
Spec. aanbieding 2 X 8 Q
met volume regelaar .
Lenco HiFi 2 X 82. .
Sennheiser HD414 2 X 1 KO.
AUTORADIO'S
Onze aanbieding autoradio's
Reela, MG-LG, met oe
in kastje 6 V. .
idem, 12 VE . -
Sankoh, 6 en 12 V, se ‘en —
omwisselb. OE speaker
MG
Clairville Imer
kastje 12 V.
Sharp, met ingeb. speaker 6
en 12 V.
Mirage, compl. m. ontst. mat.
en inzinkb. ant. 12 V.
Blaupunkt:
Solingen MG en LG.
Minden MG en FM.
Bremen, KG, MG, LG.
Montreal MG en FM.
spes in
in voorraad.
compl.
impedantie
voor
mo-
video.
f 645,—
f 12,95
f 22,50
f 52,50
f 52,50
f 59,50
f 59,50
f 74,50
f 99,50
f 109,50
f 94,50
f 139,50
f 145 —
f 165,—
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
Taen EE EE IG
RADIO LENSSEN
Essen IC MG, LG, KG en
Koblenz met voorkeurtoetsen
Dortmund de Luxe met voor-
keurtoetsen
Universele
deze typen .
Grundig 2001
Grundig 4001
Grundig 2500
Grundig 4501 d
Deze typen zonder speaker
en toebehoren.
Stereo autocassettespeler
voor compact cassettes
met speakers . . $
Mekka autocassettespeler
compl. met speakers in
kastje; ook geschikt
mono opname, met micro-
foon : ;
inbouwset voor
AUTO-ANTENNES
Opbouwantenne .
Voor zijkant V.W.
Inzinkbare antenne .
Inzinkbare antenne V.W.
Ontstoorsets s
voor
f 235 —
f 285,—
f 285 ,—
f 9,50
f 165,—
f 165,—
f 250,—
f 265,—
f 195,—
f 285, —
STEREO STEUERGERATE
EN TUNERS
Grundig RTV 370
Loewe Opta ST 240 .
Loewe Opta ST 245 .
Korting T 500 .
f 375,—
f 415,—
f 495,—
f 255,—
STEREO PLATENSPELERS
Met en zonder versterkers
Lenco B55 compl. met voet,
stofkap en cer. elem.
Lenco L75 met voet en kap
zonder elem.
Lenco 175
zonder elem. .. .
Intel platenspeler compl. m.
versterker en boxen .
Bruns, dito
Bruns, dito m. wissélaar .
inbouw chassis
f 195, —
f 295, —
f 285, —
f 129,50
f 139,50
f 159,50
STEREO ONTVANGERS
Murphy stereo ontv. compl.
met aangeb. boxen. . .
Wien stereo ontv. z. boxen .
Stereo tape decks Sharp RD
PIE - d i
Monorecorder Telefunken
M 501 4 sp. zonder microfoon
Grote kollektie boxen 6 t/m
40 W in voorr. pr. p. st. v.a.
Drukkamertypes v.a. .
Heco
kamerkasten 15 W .
Idem 25 W.
inbouwluidsprekersets
voorzien van filters compl. op
klankbord bestemd voor druk-
f 324,50
f 189,50
f 415,—
f 195,—
f 32,50
f 59,50
f 69,50
f 79,50
BILDERDIJKSTRAAT 84-86
AMSTERDAM-W
TELEFOON 16 41 48
POSTGIRO 643 591
Wij hebben nog diverse types
TV's in voorr. 59 cm beeld . f 375,—
61 cm beeld . f 385,—
Voor de caravan of tent
Prandoni V f 415,—
Voor de liefhebber
Nordmende spectracolor m.
3 monitoren f 3295,—
STEREOVERSTERKERS
Canwell 2 X 8 W., . . f 129,50
Körting A500 2 X 12 W f 255,—
DRAAGBARE ONTVANGERS
6 transistor Zephyr 691 . f 13,95
8 transistor Zephyr Captain . f 24,75
8 transistor Zephyr 843 . . f 29,50
8 transistor Zephyr 777 . . f 29,50
8 transistor Zephyr AC+DC f 44,50
Nordmende Corvette . . . f 99,50
Nordmende Cambridge . . f 119,50
Akkord Motorette . . . . f 159,50
Akkord Joni . ma f 159,50
Grundig Elite Boy . . . £195,—
Grundig Concert Boy. . . f 295,—
Loewe-Opta T 75 . . . . f 174,50
ITT Amigo 100. . . . . . £160,50
Reela LG + MG. . . . . £ 57,50
Aristona MG + FM. . f 55,—
10 transistor Roemeen KG-
MG-LG+FM . . . . . . f 79,50
WERELDONTVANGERS
Philips 22RL7 . f 425,—
Koyo 6 band. . f 195, —
Koyo 8 band . f 285, —
Grundig Ocean Boy . f 375, —
Nordmende Globe Manager f 435, —
Nordmende Globe Traveler f 265,—
Wij beschikken over een grote hoe-
veelheid paneelmeters met diverse
schalen spanning en stroom., Inl. tele-
fonisch.
MEETINSTRUMENTEN
Hansen FN. . f 115, —
Hansen SMT f 115, —
Hansen S100TR f 160, —
Kaise S160 ke je f 115,—
Japanse uitv. 10 KO per v. f 28,50
Hansen transistortester
Geigerteller in kist, compl.
met toebehoren voor 142 V
batt, % mr E E E
LUIDSPREKERS
Philips AD3500 13 cm Ø,
800 Q . . f 5,75
Philips AD2460 10 x 15 em,
800: f 5,15
Philips speaker 5 91 x 18 f 7,50
Philips speaker 5 Q 2 ae . £ 8,50
AD4000 26 cm Ø 800 (ec f 24,75
AD4201 31 cm Ø 5 Q. f 27,50
Woofer 20 W o. … … "e £ 80
Woofer 40 W.. , £125,—
Hoge tonen Tweeter 8 a. . f 4,75
Dito Westwell 8 Q, 10 W. f 9,75
41A
t
j
at
SIEMENS TRIACS
behuizing
3A-400V TXC 02A40 plastic f 7,10 | EZ ST
3A-600V TXC 02A60 plastic f 12,80 He SOK Wei
6A-400V 'TXC 01A40 SOT 9-TO 66 f 10,— ait los l-ue); ill Sg
6A-600V 'TXC 01A60 SOT 9-TO 66 117 — KZ) eh: |
10 A-400V TXD 99A40 Stud M8 bout f 12,45 Of Zes
10 A -500V TXD 99A50 Stud M8 bout [16,50 ee eie JIE
15A-400V TXD 98A40 Stud MB bout f 16,50 Tak R Bis
15 A-500V TXD 98A50 Stud M8 bout f 21,— oa tm
25A-400V TXE 99A40 Stud M8 bout f 27,— Së
25 A -500 V TXE 99A50 Stud M8 bout f 34,50 Grotere aantallen prijs en technische gegevens op aanvraag.
Siemens Thyristoren
1-9 ex. BTW
0,8 A - 400 V BSTB 01-26 C high gate sensitivity 1 mA bij 6 V f 3,20
3 A - 400 V BSTB 02-26 C f 3,75
Andere typen en technische gegevens op aanvraag.
NIEUW SIEMENS
Reed-Relais in Dual-in-line huis. Contactweerstand: 0,2 Q;
met spoelspanning : 5 V / Leen aks TTL aanstu- Contactspanning: 100 volt max. DC;
spanningsbereik min 3,5 V - Proefspanning: 300 volt eff. AC;
max. 19 V Schakelstroom: 0,5 A max.;
s 12 V / 530 Q; Se E
: 24 V / spanningsbereik min. 8V - Schakelvermogen: 10 watt max.;
ec 13y Continustroom bij gesloten contact: 1 A max.;
spanningsbereik min. 16 V - Levensduur: 100.000.000 schakelingen;
max. 32 V
Leverbaar in vier uitvoeringen: Capaciteit: 0,5 pF;
standaard één maak-contact f 17,40 Mag in alle standen ingebouwd worden.
met dempingsdiode één maak-contact J f 19,20 4
met elektrotatische afscherming één maak- Grotere aantallen prijs op aanvraag.
contact ; f 21,20
met diode en afscherming één maak-contact . f 22,20
SIEMENS POTKERNEN
Afme- tage f 0,75 | Houder voor printmon- EK
tingen met Houder voor printmon- tage ,
van de Omschrijving tage e f 0,75 Draadflensje f 0,25
pot- Draadflensje f 0,25 | 22X13 | Afregelkern f 0,60
kern Afregelkern f 0,55 Potkern (stel)* f 4,25
Ø X h 18X11 | Potkern (stel)* f 2,85 Potkern (stel) f 4,45
(mm) Potkern (stel) f 2,35 Spoelkoker (1 kamer) f 0,30
9x5 |Potkern (stel)* f 1,80 Potkern (stel) f 2,70 Spoelkoker (2 kamers) f 0,30
Spoelkoker (1 kamer) f 0,25 Spoelkoker (1 kamer) f 0,25 Spoelkoker (3 kamers) f 0,35
Houder voor chassis- Spoelkoker (2 kamers) f 0,25 Houder voor chassis-
montage f 0,96 Spoelkoker (3 kamers) f 0,30 montage f 0,90
Houder voor printmon- Houder voor chassis- Houder voor printmon-
tage f 0,75 montage f 0,60 tage f 1,05
Afregelkern f 0,60 Houder voor printmon- Houder voor printmon-
117 | Potkern (stel)* f 1,80 tage f1,— tage f 0,95
Spoelkoker (1 kamer) f 0,25 Houder voor printmon- Houder voor printmon-
Spoelkoker (2 kamers) f 0,25 tage f1,— tage f Les
Houder voor chassis- Draadflensje f 0,25 Draadflensie f 0,23
montage f 0,95 Afregelkern f 0,70 Afregelkern f 0,55
Houder voor printmon- 18X14 | Potkern (stel)* f 3,20 | 26X16 | Potkern (stel)* f 4,75
tage f 0,90 Potkern (stel) f 3,05 Potkern (stel) f 4,10
Afregelkern f 0,60 Spoelkoker (1 kamer) f 0,25 Spoelkoker (1 kamer) f 0,25
14X8 | Potkern (stel)* f 1,80 Spoelkoker (2 kamers) f 0,25 Spoelkoker (2 kamers) f 0,25
Spoelkoker (1 kamer) f 0,25 Spoelkoker (3 kamers) f 0,30 Spoelkoker (3 kamers) f 0,30
Spoelkoker (2 kamers) f 0,25 Houder voor chassis- Houder voor chassis-
Houder voor chassis- montage f 0,60 montage f 0,95
montage f 0,55 Houder voor printmon- Houder voor printmon-
Houder voor printmon-
tage
tage
* met luchtspleet.
Technische gegevens en prijzen van grotere aantallen op aanvraag.
SS TT ons
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
sa OOI
Afme-
tingen
van de
pot-
kern
OD xh
(mm)
Draadflensje
Afregelkern
Potkern (stel)*
Potkern (stel)
Spoelkoker (1 kamer)
Omschrijving
Spoelkoker (2 kamers)
Spoelkoker (3 kamers)
HALF GELEIDERPRIJZEN
CA 3018 TO 99
CA 3019 TO 99
CA 3028A TO 99
CA 3046 DIL
CA 3048 DIL
CA 3052 DIL
CA 3053 TO 99
CA 3055 TO 99
CA 3059 DIL
CA 3062 TO 99
CA 3065 DIL
CA 3081 DIL
CA 3082 DIL
CA 3083 DIL
CA 3084 DIL
CA 3086 DIL
CA 3090 DIL
Houder voor chassis- | montage f 2,45
montage f 1,05 Houder voor printmon-
Houder voor printmon- | tage f 2,30
tage f 1,35 Draadflensje f 0,25
Houder voor printmon- Afregelkern f 1,05
tage f 1,40 | 47X28 |Potkem (stel)* f 15,40
Draadflensje f 0,25 Potkern (stel) f 14,55
f 0,25 Afregelkern f 1,05 Spoelkoker (1 kamer) f 0,50
f 1,05 36:22 | Potkern (stel)? f 7,75 Spoelkoker (3 kamers) f 0,55
f 5,60 Potkern (stel) f 7,50 Houder voor chassis-
f 5,40 Spoelkoker (1 kamer) f 0,30 montage f 3,45
f 0,30 Spoelkoker (2 kamers) f0,30 Draadflensje f 0,25
f 0,30 Spoelkoker (3 kamers) f 0,35 Afregelkern f 1,05
f 10,85
f 6,80
f 9,80
f 9,50
f 19,25
f 12,80
f 4,90
f 14,45
f 19,20
f 29,80
f 14,60
f 18,33
f 18,35
f 16,50
f 17,45
f 5,95
f 49,85
f 0,35
Houder voor chassis-
702 DIL f 4,90 RC 4131 TO 99 f 32,80
703 TO 5 f 5,95 CMC 5131 TO 99 f 11,90
709 TO 99 f 1,90 TAA 151 TO 99 f 5,35
709 DIL f 1,90 TAA 293 TO 99 f 3,90
710 TO 99 f 6,90 TAA 310 TO 99 f 3,90
711 DIL f 6,90 TAA 360 TO 99 f 5,40
716 TO 99 f 18,— TAA 435 TO 99 f 4,50
123 TO 99 f 7,90 TAB 101 TO 99 f 5,25
749 DIL f 12,50 TBA 120 DIL f 3,50
741 DIL f 2,95 RC 702 D DIL f 2,90
748 TO 99 f 3,15 RM 702 D DIL f 5,95
CE 809 TO 99 f 9,90 RC 709 DIL f 2,95
CE 810 DIL f 9,90 RM 709 DIL f 4,95
CE 811 TO 99 f 9,90 RC 709 TO 99 f 8,88
CE820 DIL f 24,80 RC 4709 DIL f 12,95
CE 911 DIL f 8,80 RC 711 TO 5 f 8,90
uL 914 TO 99 f 3,95 RC 741 TO 9 f 12,50
Alle prijzen (ook de enkelstuksprijs) zijn excl. BTW.
ELEKTRONIKA 2000 — Gentiaanplein 21 — Amsterdam-Noord — Telefoon 020-69321.
Bestellingen boven f 500,— franco huis. Postorders beneden f 25,— f 5,— extra adm.-
kosten. Bij vooruitbetaling rekening houden met f 2,50 porto en aantekenkosten.
sl.
=
populair tijdschrift
op het gebied van
AUDIO
HiFi - STEREO
VIDEO
BANDOPNAME
vraag een gratis
proefnummer aan bij:
N.V. Uitgeversmij.
Æ. E Kluwer
techn. tijdschriften
Deventer
als adres is antwoord-
nummer R7 voldoende.
wij betalen de
postzegel.
Stuur mij een gratis
proefnummer van
T & B.
Naam: .......
Adres: … … ….…
Woonplaats:
dy N
ma
DNS
Wij HEBBEN:
My ADE dynamisch bedrijf en we houden ons bezig met de verkoop
van hi-fi stereo apparatuur, kleurentelevisies, bandrecorders, platen-
spelers enz.
Wij werken met een team van jonge mensen, bijeengebracht in een
tof swingende organisatie.
ALS U BENT:
Een all-round electronicamonteur die alle voorkomende fouten, die
in bovengenoemde apparaten voor kunnen komen, snel op kan sporen
en repareren. En als u daarbij nog beschikt over het vermogen aan
minder gevorderde collega’s uw kennis over te dragen. Als u behoor-
lijk flexibel bent, geen doetje, vooruitstrevend en als u beschikt over
een beetje commercieel inzicht.
DAN BENT U DE PERSOON
die wij nodig hebben
Wij bieden U:
Een topfunctie in een prettige werksfeer. Woonruimte in een land
waar het leven nog goed is. Waar de huren nog betaalbaar zijn. De
lucht nog fris is en waar veel recreatieruimte is voor u en voor uw
gezin.
Als u voldoet aan onze verwachtingen, dan bieden wij u daarnaast
een uiteraard zeer goed salaris van minimaal f 18.000,— bruto per
jaar.
Als U meent:
Voor deze functie in aanmerking te komen schrijf dan eens een brief-
je met daarin een korte schets van uw levensloop en met daarin
vermeld een telefoonnumer waar wij u kunnen bereiken.
U hoort dan snel iets van ons.
FABRO N.V. MIDDELBURG
Domburgs Schuitvlot 3, telefoon 01180-8045.
AO]
De Nederlandsche Optiek- en
Instrumentenfabriek
Dr. C. E. BLEEKER N.V.
Thorbeckelaan 3 — ZEIST (03404-18811)
zoekt voor de opbouw van haar electronische afdeling
een jonge, middelbaar
ELECTRONICUS
met belangstelling voor precisie d.c. meetapparatuur.
Vindingrijkheid weegt in deze functie zwaarder dan er-
varing.
Bij het verwerven van een woning wordt bemiddeling
verleend.
Inlichtingen bij Drs. W. T. Bolk.
We Wij zijn een dochteronderneming van
De pal N.V. Optische Industrie „De Oude Delft”.
wermano up e D
Herman G. Eekels N.V. is een elektrotechnisch installatie- en
handelsbureau, dat reeds meer dan 50 jaar elektrische instal-
latiewerkzaamheden verricht voor industrie en scheepsbouw.
Gezien de dynamische ontwikkeling van bestaande en nieuwe
activiteiten ontstaan er bij ons bedrijf regelmatig aantrekke-
lijke functies. Momenteel is er op onze applicatie-afdeling
plaats voor een
HTS-er elektronica
Deze medewerker zal belast worden met het analyseren en
uitwerken van contactloze besturingsprojecten. Daarnaast zal
het uitwerken van analoge en digitale projecten tot zijn taak
behoren. Verder valt het ontwerpen van elektronische be-
sturings-, meet- en regelapparatuur onder zijn verantwoorde-
lijkheid,
Voor deze uitstekend gehonoreerde positie gaan onze gedachten
uit naar een enthousiaste medewerker. De leeftijd is minder
belangrijk dan vakkennis en practische ontwerpervaring.
Schriftelijke sollicitaties worden met belangstelling tegemoet
gezien door de directie van HERMAN G. EEKELS N.V., Post-
bus 4, Hoogezand. Indien gewenst kunnen telefonisch nadere
informaties worden verkregen. (Tel. 05980-5888).
44A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
IN
Medisch-fysisch instituut |
WES
In de groep ,,Hersenonderzoek’’, die experimenteel- en
klinisch neuro-fysiologisch onderzoek verricht, bestaat een
vacature voor een medewerker met opleiding Radiotech-
nicus NERG of
UTS-elektvsnica
Hij zal ontwikkelings- en constructiewerkzaamheden gaan
verrichten aan bij bovengenoemd onderzoek toegepaste
apparatuur en tevens zorg dragen voor de controle en het
onderhoud van de in de groep aanwezige meet- en regis-
tratie-apparatuur.
Belangstellenden met een praktijkervaring van minstens
3 jaar, nodigen wij uit hun sollicitatie te richten aan het
Medisch-Fysisch Institut TNO, Da Costastraat 45.
Utrecht
1 EI |
6 NA
HASLER - HOLLAND
zoekt:
Radiotechnicus
wonende te Arnhem of omstreken, voor uitbreiding
van onze service-afdeling in Arnhem.
Zijn taak omvat:
® controleren en repareren van signaalontvangers:
® assistentie-verlening bij ontwerp en bouw van
elektronische schakelingen.
Wij bieden:
— een aan zijn kunnen aangepast salaris;
— tegemoetkoming in evt, studiekosten;
— t.z.t. opneming in ons pensioenfonds:
— een goede werkkring, met vooruitzichten.
Sollicitaties schriftelijk aan:
HASLER HOLLAND
Boulevard Heuvelink 106, Arnhem
Een wereldbekend bedrijf
waar kommunikatiesystemen
worden vervaardigd.
Kapitein Nemostraat 5,
Emmen,tel. 0591041636
KOMMUNIKATIE IS FUNDAMENTEEL
Wij maken draadloze communicatie-, personenzoek- en signaleringssystemen voor
ziekenhuizen, bejaardencentra, instellingen en bedrijven.
Voor de ontwikkeling van deze apparatuur hebben wij een speciale afdeling waar wij,
door de sterke groei van ons bedrijf, nog een
ELEKTRONICUS
RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
kunnen plaatsen. Het is de bedoeling dat de te benoemen functionaris zelfstandig ont-
wikkelingswerk zal gaan verrichten aan,
hoofdzakelijk HF-zenders met de bijbehorende miniatuur-ontvangers.
Om deze taak succesvol te kunnen uitvoeren, denken wij aan een inventieve medewerker
op HTS-niveau, van omstreeks 25 - 30 jaar, die ervaring heeft op genoemde terrein.
Zij die aan bovenstaande eisen menen te kunnen voldoen, worden verzocht hun schrifte-
lijke sollicitatie te richten aan onze afdeling Personeelzaken. Nadere informaties over
de inhoud van de functie worden gaarne telefonisch verstrekt door de chef van de
Ontwikkelingsgroep (toestel 25).
45A
>
p
NORDITIENDE) ©
=»
technisch adviseur
radio/tv meet- en testapparatuur
Het fabricageprogramma van NordMende, Daarom Zijn voor een goede vervulling van
waarvan wij in Nederland de alleenvertegen- deze taak didactische eigenschappen - en
woordiging hebben, omvat ook r/tv meet- en mogelijk ook ervaring - belangrijk. Dat onze
testapparatuur. Wij leveren die aan r/tv- adviseur over vakkennis op niveau (N.R.G. of
detaillisten, aan scholen en aan de industrie. gelijkwaardig) moet beschikken is duidelijk.
Onze afnemers worden bij de aanschaf Wij stellen hier graag goede financiële en
voorgelicht door een technisch adviseur. sociale condities tegenover. Uiteraard stellen
Deze functie is momenteel vacant. Naast het wij een auto beschikbaar.
houden van persoonlijke gesprekken zijn ook
het organiseren van instructiedagen en het Wanneer u voor deze functie belangstelling
geven van lezingen voor hem belangrijke hebt, verzoeken wij u een brief te schrijven aan
middelen om zijn informatie over te dragen. de heer J. B. Heemskerk, adjunct-directeur r/tv. -
koelrad
Koeirad nv,
Postbus 45,
Amstelveen.
Telefoon (020) 45 16 55.
46A RADIO ELECTRONICA 1972 no. 1
hee ki
„be
hy ze de
es ate Zeg EN
ais zet e
$
Eh A?
Ze ei
Ig oe N Pag
Lé
« Li
Gi
s
LS de,
Wé DIT NV
D Di e Ze =
e ah i oa “as
Ed er AE:
ag A
e
SS
:
d
Ki
H e
wies Sa ze”
Er D
at zak
wher ete mae Pe eieiei
= A Cm
Li
`
"en
se
a
Pir Lr
Pae
` n
NA e ar
"aate.
ots MEM
e
Li
ae
dr.
“es?
wi = ef
«
%
D
Ki
*
os
efa
WR
arg’,
or
ne, Er Pol
we
WIES, nt wl
be ae
$.
4
des
bed EI
ki
e
$
=a", vuo
Ser
Zä
H
CH
Ze
Zeche
%
Hi
D
Pe
1S BOP ms Ad MAT; 2Y ap Aant teen? dT. pere taten e + = of . et, eaten eet A
os a Ski WA d Léi / SEA TM A £
een ee D KE D Uae asl des nepr WI KEE H
TEER EN PE LE LE ZA FRET Wien eise Ab ie ” A leed wës ZA fe R'e
5 legs + arent Sa byt sd $ Ee ed DM 3 de Kéi ` SN t % je vere die Ze y P
RT Dr SE MERS N OS E REELE N
Ars, ki zE d MEET SE Been? se
is ae Eër Adar béit PRE, of „En Zeie? ky dk e
MOLOI Re, H GER D fee D réi Ouse cs Mee thee 5E Y
Veld veren beset EES AE RIEME Seer ELE x WC
EE
ene T: ° ote H DE en pa D Dech o A
Ee EE Le S
set se el GL E Fé Cé Sch Zug be ve va Aas MENT
PA Li APRN SRE DEd EE SORT DT B
we ECA EE EE ek O EE
VAAR De Ge Ee AG on ee VEE Be AAR nt ET we
AAR
# LJ
EEN 30 Mc, 7 DIGITS
FREKWENTIETELLER
VOOR fl. 1099,— *
ee ere,
= P RK. S Lë däs SE) mie sa Gs
e e See Se ‘ae:
d all BERT bw, Ee EE e d
k e SZ MEL : D E H Peg
d f r sal „ir - Ze 8 e . Mm) wl béi "e k i. Le-
E E ie GN
TORZEIT
gen
sP e” “Mi 10, —
p 1 100 aH?
ef
h FREQUENZZAHLER 30 MHZ
gd) 20mvV...10V
a
Technische specificaties:
frekwentiebereik: 5 Hz - 30 MHz
ingang : FET 1 MQ
met extra probe 10 MQR
tijdbasis s kwartskristal 1 MHz
telperioden : 100 us - 1 ms - 10 ms - 100 ms -
ls-10s
instelbaar
pauzetijd : instelbaar van 0,3 tot 6 sec.
componenten : 36 IC's
8 transistoren
9 dioden
netaansluiting : 220 V, 50 Hz, circa 18 VA
nauwkeurigheid : ca. 10-* + 1 digit
triggering : automatisch
gevoeligheid : Circa 20 mV
max. toelaatbare
ingangsspanning: 600 V=
afmetingen : 272 X 155 X 72 mm
gewicht : circa 1,8 kg
Nu ook leverbaar:
DIGISTOP:
digitale timer-stopwatch
6 digits, tot ie sec.
prijs £510,— *)
DIGITIME:
digitale klok
6 digits
prijs f 370,— *)
eil d'V “ze Zi Iz
Sak? st
` waa Ze RÄ
D zee 1 fra
ZS Ze Mes EE
BEKKE SRSA A Soe ATA
OEE SES ACS
Ee uee: °.
At
awe faa
FEN
4
e mm
%
frequentiebereik 5 Hz - 30 MHz
gevoeligheid 20 mV
hoogohmige FET-ingang met
overspanningsbeveiliging
kwartstijdbasis
instelbare decimaalpunt
7 digits met geheugen
*) excl. BTW
H
4,
om bw
LG E
SEA
ER?
A'A
$
j
Yi
$
GC
ran LJ
eat
is
‘ew Gard
as De s
N
»
VW 8 ai
(net
ab
"3
a
Lë
4 nen
REKE)
ER
vee?
SaN aS
"Ab E
Sai ST, A
= “at
n
LJ
4
wits
-
La
Pali VP
waa“:
J
A,
a‘
Lt
Ki
Salt
3 (
dä €
LJ
“
aw”
Na
Ar
al
-
eed,
ereen
ate
ake
d
Ze AA
en
Ur
. $ wä sch
ma lek
KEE
td
DEERE ws
AE tye
om. Kc Ka
KC,
Si Tar we
PEL eo = TF,
PRAAT Ie nd
Eg ed,
Pd
nd
Z
B
Cé
sy fi
Ze
`,
KA
ef
Zen
`
Dodd
127
ft
vs Dali, atda
(3 volt is genoeg)
Dit is slechts één van de voordelen die de
nieuwe RCA generatie Integrated Circuits u
biedt. Het is nu ook mogelijk betrouwbaarder
hogere orde circuits te produceren. Dit heeft
RCA COS/MOS op TTL voor:
e Groot voedingsspanningsbereik 3-15 V
{1,3 V voor spec. typen)
e Noise margin typical 45% van de voedings-
spanning
e Nanowatt statisch vermogensverbruik
(10nW voor gates)
e Hoge fan-out (> 50)
e Zeer goede temperatuursstabiliteit (1,5%
over — 55° C tot + 125° C)
e Hoge ingangsimpedantie (ca. 1012 Ohm)
Inelco Nederland nv
Inelco Belgium nv/sa
Afd. Elektronica
— sr
RCA COS/MOS in a nutshell:
heeft nog minder nodig dan TTL
e Lage uitgangsimpedantie, ca. 800 Ohm, voor
zowel logische 1 als 0
RCA COS/MOS zal goedkoper zijn dan u
denkt. Onlangs zijn de prijzen met 40%
verlaagd. Er zijn reeds 50 typen COS/MOS
Integrated Circuits door RCA op de markt
gebracht; o.a. gates, flip-flops, buffers, multi-
plexers, memories, statische en dynamische
shiftregisters, counters en full-adders, zowel
in keramische als in plastic behuizing. Zij
vormen de nieuwe generatie Integrated Cir-
cuits, voor nieuwe toepassingen. Uw toepas-
singen.
U komt alles over RCA COS/MOS te weten
door ons even te schrijven of te bellen.
di
Amsterdam 1011, Weerdestein 205, tel. (020) 44 16 66
1160 Brussel, Hertoginnedal 3, tel. 02-600012
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11